Bệnh sán máng: Những điều cần biết

Sán máng (Schistosomiasis) là một loài sán dẹp, giới đực cái riêng biệt, ký sinh chủ yếu ở hệ tuần hoàn và sử dụng máu làm nguồn dinh dưỡng. Hiện nay, có 5 loài sán máng gây bệnh ở người:

• Schistosoma haematobium.
• Schistosoma mansoni
• Schistosoma japonicum
• Schistosoma intercalatum
• Schistosoma mekongi

Trong đó có 3 loài gây bệnh sán máng ở Việt Nam nhiều nhất là S. haematobium, S.mansoni và S. japonicum.

Sán máng đực dài 4 – 15mm, rộng 1mm, con cái dài 20mm. Loại sán này sống chủ yếu trong máu. Con cái đẻ trứng, sau đó trứng xuyên qua thành mao mạch để đi vào các mô ruột và bàng quang, rồi đào thải ra ngoài theo phân và nước tiểu.

Trứng trưởng thành sẽ thành ấu trùng có lông mao, ký sinh vào vật chủ trung gian là một loại ốc. Sau đó, ấu trùng tiếp tục phát triển thành một ấu trùng có đuôi gọi là vĩ ấu trùng. Sau khi trưởng thành, vĩ ấu trùng thoát khỏi ốc sống trong nước, gặp điều kiện thuận lợi sẽ xâm nhập qua da người.

Nếu nhiễm sán máng cấp tính (gọi là sốt Katayama fever) có thể xuất hiện một vài tuần sau khi sán máng xâm nhập cơ thể người, nguyên nhân thường do S. mansoni và S. japonicum. Các triệu chứng sẽ khác nhau ở mỗi loài ký sinh và giai đoạn của bệnh bao gồm:

• Một số loài có thể gây sốt, ớn lạnh, sưng hạch bạch huyết, gan lách to.
• Khi xâm nhập vào da, nó có thể gây ngứa và phát ban.
• Các triệu chứng đường ruột bao gồm đau bụng và tiêu chảy (có thể đại tiện ra máu).
• Các triệu chứng tiết niệu bao gồm đi tiểu thường xuyên, tiểu gắt buốt và tiểu máu.
• Đa số bệnh sán máng là mạn tính, tuy nhiên bất kể có triệu chứng ban đầu hay không thì bệnh vẫn tiến triển nghiêm trọng gây hại các bộ phận cơ thể. Sán máng mạn tính có thể bao gồm một loạt các triệu chứng, tùy thuộc vào khu vực nhiễm trùng.
• Sán máng tiêu hóa: có thể gây thiếu máu, đau và sưng bụng, tiêu chảy và máu trong phân.
• Sán máng tiết niệu: gây kích ứng bàng quang (viêm bàng quang), đau khi đi tiểu, tăng cảm giác mót tiểu và máu trong nước tiểu.
• Tim và phổi: gây ho dai dẳng, thở khò khè, khó thở và ho ra máu.
• Hệ thống thần kinh và não: có thể gây co giật, đau đầu, suy nhược, tê ở chân và chóng mặt.

Một số biến chứng có thể gặp khi nhiễm sán máng như:

• Xuất hiện các điểm phình mạch thực quản dạ dày.
• Tăng áp lực tĩnh mạch cửa gây xuất huyết tiêu hóa trên.
• Bệnh lý não – gan do sán máng.
• Viêm phúc mạc nhiễm khuẩn nguyên phát.
• Tắc ruột hoặc viêm ruột thừa do sán kẹt.

Để chẩn đoán xác định thì tùy từng loài sán mà ta có thể xét nghiệm nước tiểu, xét nghiệm phân tìm trứng. Có thể dùng phương pháp soi bàng quang, soi trực tràng kết hợp với xét nghiệm. Có thể chẩn đoán gián tiếp bằng các phương pháp phản ứng ngưng kết kháng nguyên, ELISA.

Trước đây người ta dùng thuốc Niridazole, Nilodin, Hycanthone... để điều trị bệnh sán máng. Ngày nay Praziquantel 600mg được lựa chọn để điều trị có hiệu quả nhất đối với các loại sán máng với liều 40mg/kg cân nặng trong 24 giờ, chia 2 lần, uống sau khi ăn no.

Phương pháp dự phòng bệnh sán máng là hạn chế bơi lội, chèo thuyền ở các ao, hồ không sạch sẽ, chỉ nên tắm biển hoặc bơi lội trong hồ đã xử lý bằng clo. Thực hiện ăn chín uống sôi để ngăn các ký sinh trùng xâm nhập qua đường miệng. Tẩy giun sán định kỳ mỗi năm để giảm nguy cơ nhiễm trùng.

Tuy bệnh sán máng có tỷ lệ tử vong thấp nhưng lại ảnh hưởng rất lớn đến các cơ quan nội tạng trong cơ thể. Do đó không nên chủ quan với căn bệnh này mà cần tìm cách phòng chống bệnh hiệu quả.

Bệnh viện Đa khoa Quốc tế Vinmec là địa chỉ thăm khám, điều trị và phòng ngừa nhiều bệnh lý khác nhau đem lại kết quả tốt, sức khỏe bệnh nhân hồi phục nhanh chóng. Nhờ có đội ngũ bác sĩ có chuyên môn, giàu kinh nghiệm cùng hệ thống trang thiết bị hiện đại sẽ đưa ra chẩn đoán cũng như phác đồ điều trị hiệu quả.

Để đăng ký khám và điều trị tại Bệnh viện Đa khoa Quốc tế Vinmec, Quý Khách có thể liên hệ Hệ thống Y tế Vinmec trên toàn quốc, hoặc đăng ký khám trực tuyến TẠI ĐÂY.