Các dấu hiệu chung của chứng rối loạn tăng động giảm chú ý (ADHD)

Rối loạn tăng động giảm chú ý (ADHD) là một tình trạng phát triển thần kinh bất thường khiến một người bị mất hoặc giảm khả năng chú ý, tăng động hơn bình thường hoặc thường kết hợp cả hai. Tình trạng này có thể gây ra rất nhiều vấn đề đối với cuộc sống của người bệnh như khả năng học tập, làm việc, mối quan hệ với người xung quanh...

Mặc dù ADHD có thể gây ra những biểu hiện rất dễ nhận thấy trong cuộc sống hàng ngày, tuy nhiên các triệu chứng ở trẻ em và người lớn lại khác nhau và đôi khi cũng rất khó nhận biết hay bị nhầm lẫn.

Theo thống kê, ADHD thường được chẩn đoán ở trẻ em khi chúng đang ở độ tuổi thanh thiếu niên, với độ tuổi trung bình được chẩn đoán là 7 tuổi. Người lớn bị ADHD có thể đã biểu hiện các triệu chứng sớm trong cuộc sống mà lại bị bỏ qua, dẫn đến chẩn đoán muộn hơn.

Chẩn đoán sớm có ảnh hưởng tới việc điều trị và chất lượng cuộc sống của người bệnh. Do đó việc nhận biết các triệu chứng ở từng người rất quan trọng.

Tùy từng đối tượng mắc bệnh mà có những biểu hiện bệnh không giống nhau.

2.1 Các dấu hiệu rối loạn tăng động giảm chú ý ở trẻ em

ADHD chủ yếu gây ra các triệu chứng liên quan đến sự thiếu chú ý, tăng động bốc đồng hoặc thường kết hợp cả hai.

Ở trẻ em hoặc trẻ mới biết đi bị ADHD có thể dẫn tới các dấu hiệu chẳng hạn như:

• Trẻ khó tập trung vào các hoạt động và thường dễ bị phân tâm
• Khoảng thời gian mà trẻ chú ý thấp trong quá chơi đùa hoặc làm bài tập ở trường.
• Trẻ hay bồn chồn, trằn trọc hoặc khó có thể ngồi yên một chỗ.
• Trẻ liên tục cần di chuyển hoặc thường xuyên chạy nhảy xung quanh.
• Trẻ có xu hướng tham gia vào các hoạt động gây ra ồn ào hoặc gây rối cho người xung quanh.
• Trẻ nói quá nhiều và không kiểm soát được, làm gián đoạn việc của người khác.

2.2 Các triệu chứng rối loạn tăng động giảm chú ý ở thanh thiếu niên

Khi trẻ bị mắc bệnh rối loạn tăng động giảm chú ý lớn hơn, các triệu chứng mà chúng gặp phải có thể thay đổi so với giai đoạn trước. Trong một số trường hợp, các triệu chứng nhất định gặp ở thời nhỏ có thể trở nên ít hơn ở tuổi vị thành niên, trong khi các triệu chứng mới xuất hiện có thể phát sinh. Ở thanh thiếu niên bị ADHD, các triệu chứng khác so với lúc nhỏ có thể xuất hiện có thể bao gồm:

• Trẻ khó tập trung vào việc làm bài tập ở trường hoặc thực hiện những công việc khác.
• Thường xuyên bị mắc lỗi trong khi làm việc.
• Khó khăn trong việc hoàn thành nhiệm vụ, đặc biệt là bài tập ở trường hoặc làm việc nhà.
• Gặp khó khăn và cảm thấy rắc rối với việc tổ chức công việc và quản lý thời gian.
• Thường xuyên quên đồ khác nhau hoặc hay làm mất đồ cá nhân.
• Thường xuyên tránh các nhiệm vụ mà cần tập trung tinh thần.
• Hay trải qua cảm giác thất vọng và trẻ nhạy cảm về cảm xúc.
• Khó có thể xây dựng và điều hướng tốt các mối quan hệ xã hội và gia đình
• Gia tăng sự xung đột với cha mẹ do các triệu chứng ADHD gây ảnh hưởng đến cuộc sống của gia đình

Điều quan trọng cần phải hiểu ở lứa tuổi này đó là mặc dù các triệu chứng thiếu chú ý, hiếu động này đôi khi có thể khiến bạn nghĩ rằng thanh thiếu niên mắc chứng này có vẻ vẫn còn nhỏ và chưa thực sự trưởng thành, nhưng đây là dấu hiệu của bệnh và nó hoàn toàn không liên quan gì đến mức độ trưởng thành của trẻ.

2.3 Các dấu hiệu rối loạn tăng động giảm chú ý ở người lớn

Mặc dù hầu hết những người bị ADHD được chẩn đoán trong thời thơ ấu, nhưng đôi khi các dấu hiệu và triệu chứng của bệnh này có thể cũng không rõ ràng và dễ bị bỏ qua hoặc hiểu sai.

Ở người lớn, các triệu chứng của ADHD có thể xuất hiện khác với các triệu chứng ở tuổi vị thành niên hoặc thời thơ ấu, do ở người lớn những trách nhiệm khác nhau mà một người nào đó có thể có khi trưởng thành. Theo nghiên cứu triệu chứng của người lớn có thể gặp bao gồm:

• Gặp khó khăn khi học trong quá trình học đại học hoặc đi làm.
• Khó có thể vượt qua được các lớp học hoặc khó khăn trong việc hoàn thành công việc.
• Có thể người lớn các vấn đề với lòng tự trọng như lòng tự trọng quá cao và gặp phải các vấn đề sức khỏe tinh thần tổng thể.
• Có nguy cơ lạm dụng các chất kích thích, đặc biệt hay gặp nhất là với rượu.
• Khó khăn trong việc mối quan hệ với đối tác, gia đình hoặc đồng nghiệp
• Do không chú ý nên họ thường xảy ra tai nạn hoặc thương tích thường xuyên.

2.4 Các dấu hiệu rối loạn tăng động giảm chú ý ở phụ nữ và trẻ em gái

Mặc dù ADHD có thể ảnh hưởng đến mọi người ở mọi lứa tuổi và giới tính, nhưng theo nghiên cứu thấy rằng ADHD phổ biến ở nam gấp 4 lần so với nữ.

Sự khác biệt về rối loạn tăng động giảm chú ý giữ giới tính nam và nữ không chỉ dựa trên tỷ lệ phổ biến. Mà trên thực tế, rối loạn tăng động giảm chú ý còn có thể biểu hiện ở phụ nữ khác so với nam giới, điều này có thể góp phần làm giảm tỷ lệ được chẩn đoán ở phụ nữ và trẻ em gái.

Theo nghiên cứu, phụ nữ thường gặp phải sự kết hợp của cả hai triệu chứng kém chú ý và hiếu động, nhưng nhiều triệu chứng nhẹ hơn so với nam giới, đặc biệt là dấu hiệu bốc đồng.

Những điểm khác biệt đáng chú ý của ADHD ở phụ nữ và trẻ em gái là:

• Gặp khó khăn hơn với những thay đổi tâm trạng và việc điều chỉnh cảm xúc.
• Thường có xu hướng tăng nguy cơ nhiễm trùng lây truyền qua đường tình dục (STIs) và nguy cơ mang thai ngoài ý muốn cao.
• Gặp nhiều vấn đề hơn trong việc học tập và ảnh hưởng tới lòng tự trọng.

Ngoài ra, các triệu chứng ADHD ở phụ nữ thường trở nên nặng hơn theo độ tuổi và trong các giai đoạn chuyển tiếp, chẳng hạn như giai đoạn dậy thì và trưởng thành. Những thay đổi về nội tiết tố, chẳng hạn như những thay đổi xảy ra khi có bắt đầu có kinh nguyệt, mang thai hoặc mãn kinh, cũng có thể gây ra sự gia tăng hoặc nặng hơn các triệu chứng ADHD.

Khi trẻ khó tập trung, giảm chú ý hay biểu hiện tăng động hơn so với các trẻ cùng trang lứa. Bố mẹ nên đưa trẻ tới các cơ sở y tế để được khám và chẩn đoán sớm bệnh.

Nếu không được điều trị, ADHD có thể khiến cho bạn khó có những hoạt động tốt nhất trong cuộc sống gia đình, tại cơ quan hoặc trường học, hoặc thậm chí là trong các mối quan hệ khác.

Do đó nhận điều trị giúp cải thiện chất lượng cuộc sống và những mối quan hệ xung quanh. Nếu như bạn hay con của bạn được chẩn đoán ADHD, có thể được đưa ra các lựa chọn điều trị sau đây:

• Liệu pháp hành vi: Đây là một trong những loại liệu pháp có lợi nhất cho bệnh nhân mắc bệnh rối loạn tăng động giảm chú ý (ADHD), đặc biệt là đối với trẻ em và thanh thiếu niên, vì liệu pháp này giúp xác định những suy nghĩ, cảm xúc và hành vi đang có tác động mạnh nhất. Ở trẻ nhỏ bị ADHD, các liệu pháp hành vi được tập trung vào cách giáo dục của cha mẹ, quản lý lớp học và các can thiệp của bạn bè trẻ là hiệu quả nhất. Ở thanh thiếu niên và người lớn, một loại liệu pháp hành vi được gọi là liệu pháp nhận thức- hành (CBT) cũng có thể hữu ích.
• Thuốc: Thuốc có thể được sử dụng một mình hoặc thường là kết hợp với liệu pháp hành vi để giảm các triệu chứng của ADHD ở cả trẻ em và người lớn.
• Thay đổi lối sống: Việc thay đổi lối sống đối liên quan đến các chiến lược có thể giúp bạn khắc phục được tình trạng thiếu chú ý, hiếu động thái quá và tính tình bốc đồng mà tình trạng này gây ra. Bao gồm điều chỉnh các kỹ năng học tập, tạo kỹ năng tổ chức, thực hiện các chiến lược quản lý thời gian.
• Nhận hỗ trợ từ nhiều nguồn khác nhau như gia đình, bạn bè, cộng đồng. Bạn có thể tìm hiểu những cộng đồng hay tổ chức liên quan tới bệnh để có thể nhận được những thông tin chính xác. Việc hiểu chính xác bệnh của mình và có những lời khuyên chính xác từ các chuyên gia là chìa khóa giúp bạn vượt qua bệnh và kiểm soát tốt bệnh của mình.
• Đối với trẻ em gặp phải tình trạng này, trẻ cần nhận được sự quan tâm của bố mẹ và hỗ trợ ở những người xung quanh để có thể kiểm soát tốt bệnh.

Ở trẻ em, các triệu chứng ADHD đôi khi có thể khiến cho cha mẹ và người chăm sóc hiểu nhầm. Dẫn đến điều trị muộn và có thể gây ra các triệu chứng ảnh hưởng đáng kể đến hoạt động hàng ngày. Do đó, bạn cần hiểu được những triệu chứng sớm của bệnh và được chẩn đoán điều trị sớm để giúp cải thiện chất lượng cuộc sống của mình.

Nguồn tham khảo: healthline