Chụp số hóa xóa nền và nút động mạch đốt sống

Bài viết được tư vấn chuyên môn bởi Thạc sĩ, Bác sĩ Lê Xuân Thiệp - Bác sĩ Chẩn đoán hình ảnh - Khoa Chẩn đoán hình ảnh - Bệnh viện Đa khoa Quốc tế Vinmec Hạ Long.

Chụp số hóa xóa nền và nút động mạch đốt sống là thủ thuật thực hiện dưới màn hình huỳnh quang để gây tắc nghẽn trong lòng mạch máu. Bằng phương pháp này, một số bệnh lý tại động mạch đốt sống được điều trị như phình giãn động mạch hay vỡ rách do chấn thương.

Tương tự động mạch tại các vị trí khác trên cơ thể, bằng cách luồn ống thông vào tại vị trí bệnh lý của động mạch đốt sống và bơm một lượng thuốc cản quang, các hình ảnh bất thường tại đây sẽ dễ dàng nhận diện dưới màn hình chụp số hóa xóa nền. Lúc này, bác sĩ can thiệp sẽ bơm các vật liệu làm tắc vào để gây nút động mạch đốt sống.

Các chỉ định của chụp số hóa xóa nền và nút động mạch đốt sống là các trường hợp bệnh lý cần làm tắc động mạch đốt sống như phình động mạch não khổng lồ hoặc hình thoi; các trường hợp chấn thương, chảy máu cấp hay các bệnh lý xâm lấn mạch máu do khối u. Các vật liệu bơm vào sẽ gây bít tắc, máu không còn lưu thông được và hạn chế nguy cơ vỡ mạch máu tiên phát hoặc chặn lại diễn tiến đang chảy máu.

Chính vì những lợi ích đạt được như trên, nhất là trong các trường hợp khẩn cấp có khả năng nguy kịch đến tính mạng, nút động mạch đốt sống không có chống chỉ định tuyệt đối. Chống chỉ định tương đối của thủ thuật này có thể có là trong trường hợp có rối loạn đông máu, suy thận, có tiền sử dị ứng rõ ràng với thuốc đối quang từ i-ốt hay phụ nữ có thai.

Vì là một kỹ thuật tinh vi, cần độ tinh xảo, người bệnh và thân nhân cần được giải thích kỹ lưỡng về quy trình thủ thuật chuẩn bị xảy ra, cũng như các rủi ro đi kèm, để yêu cầu hợp tác. Kế tiếp, người bệnh cần phải nhịn ăn, thay trang phục phù hợp và sắp xếp nằm ngửa trên bàn can thiệp, đặt đường truyền tĩnh mạch với dung dịch nước muối sinh lý 0,9%. Các phương tiện theo dõi nhịp thở, mạch, huyết áp, điện tâm đồ, SpO2 được gắn trên người bệnh và các chỉ số hiện trên màn hình để dễ quan sát. Sau khi vệ sinh vùng bẹn và sinh dục, bác sĩ sẽ phủ khăn lỗ vô khuẩn tại vùng chuẩn bị can thiệp. Trong trường hợp người bệnh quá kích thích và hợp tác kém thì cần cân nhắc chỉ định thuốc an thần để quá trình dễ thực hiện.

Tại vị trí can thiệp, bác sĩ sẽ tiến hành gây tê tại chỗ thông thường trong hầu hết các trường hợp là từ động mạch đùi, trừ khi đường vào này không làm được mới sử dụng các đường vào khác như động mạch nách, động mạch cánh tay, động mạch cảnh gốc và động mạch quay. Khi thuốc tê có tác dụng, bác sĩ sẽ chọc kim và luồn ống nong vào lòng động mạch, đưa đến vị trí động mạch đốt sống có bất thường. Tại đây, bác sĩ sẽ tiến hành kiểm tra trước nút mạch bằng cách luồn bóng gắn trên vi ống thông.

Tuy nhiên, trước khi tiến hành kỹ thuật nút tắc động mạch đốt sống, người bệnh phải cần đánh giá chất lượng tuần hoàn bằng hệ chi phối từ đối bên. Điều này được thực hiện từ việc chọc động mạch đùi bên đối diện và luồn ống thông vào động mạch đốt sống hay động mạch cảnh đối bên. Tại động mạch bên bất thường, bác sĩ sẽ bơm căng bóng để tắc hoàn toàn động mạch này cùng lúc bơm thuốc qua ống thông ở động mạch bên đối diện. Nếu thấy tưới máu nhu mô bên thử tắc mạch cân đối với bên lành hay có thể chậm nhưng không quá 2 giây thì có chỉ định tắc vĩnh viễn động mạch bên bệnh lý.

Trong trường hợp ngược lại, động mạch bên đối diện cần phải xem xét làm cầu nối hay đặt khung giá đỡ trước. Thông thường, nếu cả hai động mạch đốt sống cân đối lưu thông tốt thì vẫn có thể tắc động mạch đốt sống một bên mà không cần kiểm tra thử nút mạch.

Khi thực hiện nút tắc vĩnh viễn động mạch đốt sống một bên, bác sĩ luồn bóng tách rời qua vi dây dẫn tới chỗ cần tắc rồi bơm căng bóng, sau đó rút dây và thả bóng thứ hai cách đó một khoảng 1.5 đến 2cm. Việc đặt nút tắc có thể tiến hành bằng vật liệu là vòng xoắn kim loại.

Cuối cùng, bác sĩ sẽ nhận định kết quả đã đạt yêu cầu hay chưa là dựa vào hình ảnh chụp DSA vị trí nút tắc ở đoạn động mạch đốt sống cần can thiệp, phải đảm bảo nút tắc hoạt động tốt, không có dòng chảy trào ngược và không bị di lệch sang vị trí khác. Đồng thời, bác sĩ cũng sẽ kiểm tra đoạn mạch trước, trong và sau đoạn gây tắc nút vẫn lưu thông bình thường, không có dấu hiệu huyết khối hay bóc tách thành mạch. Tương tự như vậy đối với tuần hoàn bàng hệ nội sọ.

Khi đã đảm bảo được các điều kiện như trên, những dụng cụ can thiệp hai bên sẽ được rút ra ngoài. Vị trí động mạch chọc dò sẽ được đè ép trực tiếp bằng tay khoảng 15 phút để cầm máu và sau đó băng ép trong 8 giờ. Trong khoảng thời gian này, người bệnh chỉ được cử động hạn chế tại giường.

Cũng giống như bất kỳ thủ thuật can thiệp nội sọ nào, việc chụp số hóa xóa nền và nút động mạch đốt sống cũng có thể ẩn chứa các rủi ro nhất định, bao gồm:

• Rách động mạch gây chảy máu nội sọ
• Bóc tách thành động mạch
• Máu tụ hay xuất huyết tại vị trí chọc dò
• Nhiễm trùng tại vị trí chọc dò
• Các biến chứng liên quan đến việc gây tê, gây mê hay dùng thuốc cản quang

Tóm lại, chụp số hóa xóa nền và nút động mạch đốt sống là một cách thức điều trị can thiệp tại chỗ. Bằng cách thông qua con đường nội mạch, các chứng phình động mạch não, giãn vỡ tại vị trí động mạch đốt sống có thể được bít tắc, giảm thiểu nguy cơ xảy ra biến chứng trong tương lai. Đồng thời, với mức độ xâm lấn tối thiểu, thời gian hồi phục nhanh, chụp số hóa xóa nền và nút động mạch đốt sống là phương pháp được ưu tiên chọn lựa hiện nay.

Ths.Bs Lê Xuân Thiệp có thế mạnh trong thực hiện các kỹ thuật cộng hưởng từ, cắt lớp vi tính nâng cao và khó như: Chụp cắt lớp vi tính mạch vành, chức năng tim, Cộng hưởng từ mạch não, tưới máu não và các tạng,..

Nếu nhận thấy các vấn đề bất thường về sức khỏe bạn nên thăm khám và tư vấn với các bác sĩ chuyên khoa