Mất cân bằng hóa học trong não và ảnh hưởng tới cơ thể

Tại một thời điểm nhất định, trong não bộ của con người sẽ có hàng ngàn các phản ứng hoá học diễn ra và rất nhiều các chất hóa học chịu trách nhiệm dẫn truyền thông tin trong não bộ. Vậy giả thuyết về mất cân bằng hoá học trong não là gì? Ảnh hưởng tới cơ thể như thế nào?

Sự mất cân bằng hóa học trong não được cho là xảy ra khi có quá nhiều hoặc quá ít một số chất hoá học nhất định, được gọi là chất dẫn truyền thần kinh, trong não. Chất dẫn truyền thần kinh là các chất hoá học tự nhiên giúp tạo điều kiện giao tiếp giữa các tế bào thần kinh của bạn. Ví dụ bao gồm norepinephrine và serotonin.

Khi các chất dẫn truyền này bị rối loạn hay nói cách khác là mất cân bằng hoá học trong não dẫn đến sự truyền đạt thông tin giữa các vùng nào bị rối loạn. Những thông tin dẫn truyền trở nên sai lệch và là nguyên nhân gây nên các rối loạn liên quan đến tâm thần. Tuỳ vào mức độ của sự mất cân bằng này mà biểu hiện nên những tình trạng rối loạn tâm thần khác nhu lo âu, trầm cảm hoặc nặng hơn có thể gây nên tâm thần phân liệt.

Người ta thường nói rằng các tình trạng sức khỏe tâm thần, chẳng hạn như trầm cảm và lo lắng, là do mất cân bằng hóa học trong não. Những giả thuyết bệnh sinh của tình trạng này còn được gọi là giả thuyết mất cân bằng hóa học hoặc lý thuyết mất cân bằng hóa học.

Để có thể kết luận rằng liệu các triệu chứng rối loạn tâm thần có phải do mất cân bằng hóa học hay không, thì câu trả lời là chưa rõ ràng vì còn khá nhiều tranh cãi xung quanh lý thuyết này.

Trên thực tế, các nhà khoa học phần lớn đã bác bỏ giả thuyết này. Các nhà nghiên cứu cho rằng giả thuyết về sự mất cân bằng hóa học mang tính thuần túy là giả thuyết và không có bằng chứng khoa học ủng hộ cho giả thuyết này. thuyết này không nêu lên được mức độ phức tạp thực sự của tình trạng rối loạn tâm thần.

Nói cách khác, tình trạng sức khỏe tâm thần không chỉ đơn giản là do sự mất cân bằng hóa học trong não gây ra mà còn rất nhiều thứ khác nữa.

Các nhà khoa học vào cuối những năm 1950 lần đầu tiên đề xuất ý tưởng rằng các tình trạng sức khỏe tâm thần là do mất cân bằng hóa học trong não. Nghiên cứu vào thời điểm này phần lớn chú trọng vào vai trò của các chất hóa học trong não đối với rối loạn trầm cảm và lo âu.

Các nhà nghiên cứu này đưa ra giả thuyết rằng lượng chất dẫn truyền thần kinh thấp hơn mức bình thường có thể dẫn đến các triệu chứng như:

• Cảm giác buồn bã, bất lực, chán nản hoặc trống rỗng
• Ăn quá nhiều hoặc chán ăn
• Mất ngủ hoặc ngủ quá nhiều
• Bồn chồn
• Cáu gắt
• Cảm giác về cái chết hoặc nguy hiểm sắp xảy ra
• Thiếu năng lượng
• Xa lánh người khác
• Cảm thấy tê liệt hoặc thiếu sự đồng cảm
• Tâm trạng thất thường
• Có ý định làm hại bản thân hoặc những người khác
• Không thể thực hiện các hoạt động thông thường hàng ngày
• Nghe thấy giọng nói trong đầu bạn
• Lạm dụng rượu hoặc ma túy
• Không có khả năng tập trung

Nguồn gốc và nguyên nhân của mất cân bằng hoá học ở não vẫn còn chưa có sự rõ ràng. Các nhà nghiên cứu tin rằng yếu tố di truyền cũng như các yếu tố môi trường và xã hội (căng thẳng hoặc chấn thương), cũng đóng một vai trò nhất định trọng mất cân bằng hoá học này.

Giả thuyết này chưa được chứng minh và thường chỉ được trích dẫn như một sự suy đoán cho các tình trạng sức khỏe tâm thần. Có thể nói rằng tình trạng này là do sự mất cân bằng của chất dẫn truyền thần kinh giữa các tế bào thần kinh trong não.

Ví dụ, rối loạn trầm cảm được cho có liên quan đến nồng độ serotonin quá thấp trong não. Nhưng giả thuyết này không giải thích được nguyên nhân vì sao mà những hóa chất này trở nên mất cân bằng và nguồn gốc của sự mất cân bằng.

Theo báo cáo của Trường Y Harvard, có thể có hàng triệu phản ứng hóa học khác nhau xảy ra trong não tại bất kỳ thời điểm nào. Những phản ứng hoá học này tạo nên tâm trạng và cảm xúc tổng thể của não bộ chúng ta. Và chúng ta sẽ không có cách nào để biết liệu bệnh nhân có thực sự bị mất cân bằng hóa học trong não tại một thời điểm nhất định hay không.

Bằng chứng phổ biến nhất ủng hộ giả thuyết mất cân bằng hóa học là hiệu quả của thuốc chống trầm cảm. Các loại thuốc này có tác dụng làm tăng lượng serotonin và các chất dẫn truyền thần kinh khác trong não.

Tuy nhiên, cảm xúc của bệnh nhân có thể được nâng cao với các loại thuốc làm tăng hóa chất trong não không có nghĩa là ngày từ đầu bệnh thiếu hụt hóa chất đó gây nên triệu chứng trầm cảm. Nồng độ serotonin thấp cũng có thể chỉ là một triệu chứng khác của bệnh trầm cảm chứ không phải nguyên nhân.

Nhiều bệnh nhân trầm cảm không cải thiện sau khi được điều trị bằng những loại thuốc này. Các nghiên cứu cho thấy rằng các loại thuốc chống trầm cảm hiện nay trên thị trường chỉ có hiệu quả trong khoảng 50% ở những bệnh nhân bị trầm cảm.

Đối với tình trạng mất cân bằng hoá học trong não, không có xét nghiệm đáng tin cậy để xác định tình trạng này có hay không. Các xét nghiệm sử dụng nước tiểu, nước bọt hoặc máu để đo các chất dẫn truyền thần kinh trong não có thể không chính xác lắm.

Các nghiên cứu đã chứng minh rằng không phải tất cả các chất dẫn truyền thần kinh đều được sản xuất ở não. Các xét nghiệm hiện có trên thị trường sẽ không thể phân biệt giữa mức độ dẫn truyền thần kinh trong não của bạn và mức độ dẫn truyền thần kinh trong cơ thể.

Ngoài ra, mức độ dẫn truyền thần kinh trong cơ thể và não của bạn thay đổi liên tục và nhanh chóng. Điều này làm cho các thử nghiệm như vậy không đáng tin cậy.

Tình trạng sức khỏe tâm thần không được chẩn đoán bởi các xét nghiệm chất dẫn truyền hoá học. Kế hoạch điều trị của bệnh nhân cũng sẽ không bị ảnh hưởng bởi bởi các xét nghiệm như vậy.

Nhà cung cấp dịch vụ chăm sóc sức khỏe có thể yêu cầu xét nghiệm máu để loại trừ các tình trạng khác, chẳng hạn như bệnh lý tại tuyến giáp hoặc do tình trạng thiếu vitamin. Những nguyên nhân này cũng có thể gây ra các triệu chứng của tình trạng sức khỏe tâm thần.

Nếu không tìm thấy bệnh cơ bản, bạn có thể sẽ được giới thiệu đến chuyên gia sức khỏe tâm thần, chẳng hạn như bác sĩ tâm thần hoặc nhà tâm lý học. Họ sẽ thực hiện đánh giá tâm lý.

Bác sĩ sẽ hỏi bạn một loạt câu hỏi liên quan đến:

• Suy nghĩ
• Cảm xúc
• Thói quen ăn ngủ
• Các hoạt động hàng ngày

Có một số loại thuốc có sẵn được cho là hoạt động bằng cách thay đổi mức độ của một số chất hóa học trong não. Những loại thuốc này làm thay đổi mức độ của dopamine, noradrenaline, serotonin hoặc norepinephrine. Một số hoạt động trên sự kết hợp của hai loại hóa chất này.

Các loại thuốc có thể bao gồm:

• Nhóm thuốc ức chế tái hấp thu chọn lọc trên serotonin (SSRI). SSRIs ngăn chặn sự tái hấp thu của chất dẫn truyền thần kinh serotonin. Một số thuốc như fluoxetine (Prozac), paroxetine (Paxil) và citalopram (Celexa).
• Thuốc ức chế tái hấp thu serotonin-norepinephrine (SNRI). Nhóm thuốc này bao gồm duloxetine (Cymbalta) và venlafaxine (Effexor XR). SNRIs có tác dụng ngăn chặn sự tái hấp thu của cả serotonin và norepinephrine, kết quả làm tăng nồng độ của hai chất hóa học này trong não.
• Thuốc chống trầm cảm ba vòng (TCAs). Ví dụ như imipramine (Tofranil) và nortriptyline (Pamelor). TCAs hạn chế sự tái hấp thu của noradrenaline và serotonin.
• Thuốc ức chế tái hấp thu Norepinephrine-dopamine (NDRI). Nhóm NDRI ví dụ như bupropion (Wellbutrin), giúp làm giảm tái hấp thu chất dẫn truyền thần kinh norepinephrine và dopamine.
• Thuốc ức chế monoamine oxidase (MAOIs). MAOI có tác dụng ngăn cản sự phân hủy norepinephrine, serotonin và dopamine. Một số thuốc như isocarboxazid (Marplan) và phenelzine (Nardil), không phổ biến như các loại thuốc chống trầm cảm khác.

Khi nhắc đến tình trạng sức khỏe tâm thần, có nhiều yếu tố tác động tác động đến tình trạng này. Đối với một số người, trầm cảm và các tình trạng sức khỏe tâm thần khác là từng đợt, có nghĩa là các triệu chứng đến rồi đi. Thuốc có thể giúp kiểm soát các triệu chứng của bạn, nhưng rối loạn có thể mất nhiều thời gian để thuyên giảm. Các triệu chứng cũng có thể tái phát sau đó.

Trong quá trình điều trị tình trạng sức khỏe tâm thần bằng thuốc, các kỹ thuật trị liệu thông qua giao tiếp cũng là một phương pháp điều trị hiệu quả. Tâm lý trị liệu giúp chuyển đổi cách suy nghĩ và hành vi của bạn thành những kiểu lành mạnh hơn. Liệu pháp hành vi nhận thức có thể giúp ngăn ngừa chứng trầm cảm quay trở lại khi bạn cảm thấy tốt hơn.

Tình trạng sức khỏe tâm thần không chỉ đơn giản là có sự mất cân bằng hóa học trong não. Có rất ít bằng chứng để chứng minh rằng sự mất cân bằng trong một số chất hóa học trong não là nguyên nhân của bất kỳ loại tình trạng sức khỏe tâm thần nào.

Nếu bạn đang đối mặt với những dấu hiệu và triệu chứng của tình trạng sức khỏe tâm thần, bạn nên đến gặp nhà cung cấp dịch vụ chăm sóc sức khỏe để được chẩn đoán.

Sau khi được chẩn đoán, bạn có thể cần thử các loại thuốc hoặc kết hợp thuốc khác nhau trước khi tìm được loại phù hợp với mình.

Bác sĩ của bạn sẽ cần phải xem xét rất nhiều yếu tố liên quan khi xác định kế hoạch điều trị. Kiên nhẫn là một yếu tố quyết định. Một khi bạn tìm được phương pháp điều trị phù hợp, hầu hết mọi người sẽ cải thiện các triệu chứng của họ trong vòng 6 tuần.

Tóm lại, mất cân bằng hóa học trong não là tình trạng có thể được cải thiện nếu phát hiện sớm và có biện pháp can thiệp kịp thời.

Nguồn tham khảo: healthline.com, brainforestcenters.com