Nhiễm trùng cơ hội và biến chứng của HIV

Nhiễm trùng cơ hội là nhiễm trùng xảy ra thường xuyên hơn và nghiêm trọng hơn ở những người có hệ miễn dịch suy yếu; trong đó, các đối tượng nhiễm HIV cần rất được quan tâm. Các nhiễm trùng cơ hội hiện nay đã ít phổ biến hơn nhờ những thành tựu trong thuốc kháng siêu vi.

Nhiễm trùng cơ hội là các bệnh lý nhiễm trùng đặc thù chỉ xảy ra hay có tần suất thường gặp hơn hay có mức độ nghiêm trọng hơn ở những người có hệ miễn dịch suy yếu hơn là những người có hệ miễn dịch khỏe mạnh. Trong những người có hệ miễn dịch yếu, đóng vai trò chủ lực là các đối tượng nhiễm HIV, khi các tế bào bạch cầu là mục tiêu gây bệnh của chủng siêu vi này.

Nhiễm trùng cơ hội gây ra bởi nhiều loại tác nhân khác nhau, bao gồm cả virus, vi khuẩn, nấm và ký sinh trùng. Theo đó, con đường lây truyền bệnh của nhiễm trùng cơ hội cũng theo nhiều cách khác nhau, ví dụ như trong không khí, qua tiếp xúc dịch tiết từ cơ thể hoặc tiêu thụ thực phẩm, dùng nước bị ô nhiễm.

Khi một người bị nhiễm HIV, virus bắt đầu nhân lên và tấn công vào hệ thống miễn dịch. Hệ quả là hệ thống miễn dịch bị suy yếu khiến cơ thể khó chống lại các nhiễm trùng cơ hội liên quan đến HIV.

Thuốc điều trị HIV có vai trò giúp giảm thiểu tải lượng HIV trong máu, giúp ngăn ngừa siêu vi làm tổn hại thêm lên hệ thống miễn dịch. Tuy vậy, nếu một người nhiễm HIV không dùng thuốc điều trị HIV, số virus tăng sinh nhanh chóng, dần dần phá hủy hệ thống miễn dịch và tiến tới giai đoạn AIDS. Lúc này, hàng loạt biến chứng của HIV sẽ bị mắc phải, đó là nhiễm trùng cơ hội. Nói một cách khác, một phương pháp lâm sàng để xác định AIDS chính là khi thấy xuất hiện các loại nhiễm trùng cơ hội hay ung thư, nhất là khi có đe dọa tính mạng người nhiễm HIV.

Các đối tượng nhiễm HIV có nguy cơ bị nhiễm trùng cơ hội cao nhất là khi số lượng tế bào bạch cầu T-CD4 của họ giảm xuống dưới 200. Tuy nhiên, một số nhiễm trùng cơ hội vẫn có thể xảy ra khi số lượng CD4 của một người dưới 500. Điều đó là cho thấy hệ thống miễn dịch đã bắt đầu suy yếu, tiên lượng cơ thể khó chống lại HIV lâu dài.

Hiện nay, các loại nhiễm trùng cơ hội nhìn chung đã ít phổ biến hơn so với thời kỳ đầu của HIV và AIDS. Điều này là nhờ vào những thành tựu trong việc điều chế và ứng dụng các loại thuốc kháng HIV, làm giảm lượng HIV trong cơ thể và giữ cho hệ thống miễn dịch khỏe mạnh hơn, qua đó có khả năng chống lại nhiễm trùng tốt hơn.

Tuy nhiên, một số người nhiễm HIV vẫn có nguy cơ mắc phải nhiễm trùng cơ hội nếu họ có một trong những lý do sau đây:

• Không biết bị nhiễm HIV và vì vậy không được điều trị
• Biết bị nhiễm HIV nhưng không dùng thuốc kháng siêu vi
• Đã sống chung với HIV trong một thời gian dài trước khi được chẩn đoán và do đó hệ thống miễn dịch đã bị suy yếu
• Đang dùng thuốc kháng siêu vi nhưng phác đồ kém hiệu quả trong kiểm soát virus

Chính vì thế, những người này trở thành đối tượng tấn công của các loại nhiễm trùng cơ hội như sau:

• Nấm candida hoặc các loại nhiễm nấm trong miệng, cổ họng hoặc âm đạo
• Cryptococcus neoformans, một loại nấm có thể dẫn đến viêm màng não, viêm não
• Cryptosporidiosis và microsporidiosis, nhiễm trùng động vật nguyên sinh gây rối loạn chức năng tiêu hóa đường ruột
• Cytomegalovirus, một loại virus gây bệnh mắt và có thể dẫn đến mù lòa hay cũng có thể gây ra tiêu chảy và loét niêm mạc đường tiêu hóa với mức độ nghiêm trọng.
• Herpes simplex, một nhóm siêu vi gây ra các vết loét dai dẳng quanh miệng, niêm mạc má, lưỡi, nướu răng và trên bộ phận sinh dục ngoài
• Mycobacterium avium, một loại vi khuẩn gây sốt, rối loạn tiêu hóa, làm giảm hấp thu và gây giảm cân nghiêm trọng
• Pneumocystis pneumonia, một loại nấm gây nhiễm trùng phổi, suy hô hấp nguy kịch tính mạng
• Bệnh não chất trắng đa ổ tiến triển, do một loại virus làm tổn thương trong nhu mô não
• Toxoplasmosis, do ký sinh trùng có thể dẫn đến viêm não và tổn thương mắt
• Lao, một bệnh nhiễm trùng do vi khuẩn tấn công chủ yếu tại phổi và cũng có thể xâm lấn các cơ quan khác như não, xương, ruột, hạch...
• Nhiễm trùng do Salmonella dai dẳng, một loại vi khuẩn thường xâm nhập vào cơ thể thông qua ăn thức ăn hoặc nước bị ô nhiễm, gây buồn nôn, nôn và tiêu chảy
• Kaposi sarcoma, một loại ung thư gây ra bởi virus có tên Kaposi, làm tổn thương các mạch máu nhỏ, tạo thành các đốm hồng hoặc tím cứng trên da. Bệnh có thể đe dọa tính mạng khi nó ảnh hưởng đến các cơ quan bên trong cơ thể, như phổi, hạch bạch huyết hoặc ruột.
• Ung thư cổ tử cung, một loại ung thư bắt đầu từ cổ tử cung nhưng sau đó có thể lan rộng đến các bộ phận khác của cơ thể
• Ung thư hạch, với nhiều loại u lympho khác nhau như ung thư hạch không Hodgkin và ung thư hạch Hodgkin, có liên quan đến nhiễm HIV
• Hội chứng suy kiệt do HIV, là khi mất hơn 10% trọng lượng cơ thể khi bị tiêu chảy, suy nhược và sốt trong hơn 30 ngày.

Đối với những người nhiễm HIV, cách bảo vệ tốt nhất chống lại các nhiễm trùng cơ hội là uống thuốc điều trị HIV mỗi ngày. Ngoài ra, họ cũng có thể thực hiện các bước như sau để giảm nguy cơ mắc nhiễm trùng cơ hội ở mức thấp nhất:

• Không dùng chung kim tiêm, ống chích hay các dụng cụ cá nhân có nguy cơ dây dính máu, dịch tiết cơ thể
• Tránh tiếp xúc với các nguồn chứa vi trùng có thể gây ra nhiễm trùng cơ hội như không khí ô nhiễm, thực phẩm, nguồn nước không đảm bảo vệ sinh
• Có thói quen rửa tay đúng kỹ thuật dưới vòi nước chảy với xà phòng
• Không ăn trứng, thịt, hải sản hay các loại thực phẩm sống hoặc chưa nấu chín cũng như các sản phẩm từ sữa và nước trái cây, nước lọc chưa tiệt trùng
• Nếu đi du lịch đến một nơi khác, tránh ăn thực phẩm và uống nước bên ngoài mà không đảm bảo vệ sinh.
• Ngăn ngừa phơi nhiễm các bệnh lây truyền qua đường tình dục
• Chủ động tiêm phòng các loại vắc-xin như cúm, viêm phổi, herpes.

Hiện nay, Y học đã tìm ra rất nhiều loại thuốc để điều trị các bệnh lý nhiễm trùng cơ hội liên quan đến HIV, bao gồm cả thuốc kháng virus, kháng sinh và thuốc chống nấm. Loại thuốc có chỉ định sử dụng sẽ phụ thuộc vào loại nhiễm trùng cơ hội cũng như tình trạng đang nhiễm HIV kiểm soát ổn hay đang diễn tiến.

Bên cạnh đó, khi một trường hợp nhiễm trùng cơ hội đã được điều trị thành công, người có thể tiếp tục sử dụng thuốc kháng HIV như ban đầu hay cần phải điều chỉnh phác đồ chống HIV khác hay bổ sung thêm các loại thuốc để ngăn ngừa nhiễm trùng cơ hội tái phát. Bởi lẽ một lần mắc phải nhiễm trùng cơ hội là một lần thúc đẩy tình trạng HIV tiến triển, gây tổn thương, rối loạn chức năng các cơ quan nặng nề, đôi khi khó kiểm soát sẽ gây nguy hiểm đến tính mạng.

Như vậy, nhiễm trùng cơ hội là nhiễm trùng xảy ra thường xuyên hơn và nghiêm trọng hơn ở những người có hệ miễn dịch yếu, bao gồm cả người nhiễm HIV. Vì đây là một trong những điều kiện xác định AIDS, việc tuân thủ nghiêm ngặt điều trị với các thuốc kháng virus, làm chậm diễn tiến HIV là vô cùng quan trọng. Điều này vừa giảm nguy cơ mắc nhiễm trùng cơ hội, vừa giúp người nhiễm HIV tự tin có cuộc sống gần như người bình thường.

Quý khách hàng có thể trực tiếp đến Hệ thống Y tế Vinmec trên toàn quốc để thăm khám hoặc liên hệ hotline TẠI ĐÂY để được hỗ trợ.

Nguồn tham khảo: aidsinfo.nih.gov, avert.org, cdc.gov, hiv.gov, webmd.com

XEM THÊM:

• Thế nào là nhiễm trùng cơ hội?
• Các loại nhiễm trùng cơ hội dễ gặp ở người bệnh HIV/AIDS
• Xét nghiệm máu bình thường có phát hiện ra HIV?