Quy trình chụp cắt lớp vi tính tưới máu não có tiêm thuốc đối quang

Bài viết được tư vấn chuyên môn bởi Thạc sĩ, Bác sĩ Vũ Huy Hoàng - Bác sĩ Chẩn đoán hình ảnh - Khoa Chẩn đoán hình ảnh và Y học hạt nhân - Bệnh viện Đa khoa Quốc tế Vinmec Times City.

Chụp cắt lớp vi tình là kỹ thuật sử dụng máy tính và máy X-quang để tạo ra được hình ảnh cắt ngang cơ thể. Những hình ảnh này sẽ cung cấp thông tin chi tiết hơn so với chụp X-quang thông thường. Khi chụp cắt lớp vi tính sẽ thấy được hình ảnh của các mô mềm, mạch máu, xương và các thành phần khác của cơ thể.

Chụp cắt lớp vi tính tưới máu não dùng để khảo sát sự tưới máu nhu mô não, bằng cách sử dụng thuốc cản quang (thuốc thành phần chủ yếu là iod) tiêm vào mạch máu, sau đó chụp lại hình ảnh bằng máy, rồi thu lại hình ảnh vào máy tính, từ đó giúp nhìn rõ các mạch máu não, đo lưu lượng mạch máu não và giúp đánh giá tổn thương nhu mô não.

Khi thu được các thông tin sau khi chụp đánh giá các bác sĩ sẽ đánh giá mức độ tổn thương nhu mô não trong các bệnh lý đột quỵ, xác định rõ vùng mô não thiếu máu còn có thể cứu được. Từ đó các bác sĩ đưa ra quyết định điều trị nhanh chóng, thích hợp. Ngoài ra, chụp cắt lớp vi tính tưới máu não còn có thể đánh giá thêm các bất thường mạch máu trong các bệnh lý phình giãn, hẹp, tắc mạch máu não và sự tăng sinh của mạch máu trong khối u não.

2.1 Chỉ định và chống chỉ định

Chỉ định

• Đột quỵ não: Nhồi máu não giai đoạn tối cấp, giai đoạn cấp;
• Các khối u não cần đánh giá mức độ tăng sinh mạch máu;
• Các trường hợp hẹp mạch máu não nghi ngờ có ảnh hưởng tới tưới máu não;
• Theo dõi sau điều trị lấy huyết khối động mạch hoặc sau điều trị sử dụng thuốc tiêu sợi huyết.

Chống chỉ định:

• Chống chỉ định tương đối: Trong vùng thăm khám (sọ não) có nhiều kim loại gây nhiễu ảnh, phụ nữ có thai.
• Người bệnh có chống chỉ định với thuốc cản quang, đã có tiền sử dị ứng với thuốc cản quang.
• Mắc bệnh suy thận.
• Tiền sử mắc bệnh cường giáp trạng.

2.2 Quy trình chụp cắt lớp vi tính

Chuẩn bị

• Người thực hiện: bác sĩ và kỹ thuật viên chuyên khoa chẩn đoán hình ảnh.
• Phương tiện dùng để chụp cắt lớp vi tính tưới máu não gồm có:
• Máy chụp cắt lớp vi tính đa dãy, máy bơm thuốc cản quang;
• Phim chụp, máy in và hệ thống lưu trữ hình ảnh;
• Thuốc cản quang iod tan trong nước;
• Vật tư: Bơm kim tiêm, kim tiêm luồn, bơm tiêm cho máy bơm thuốc cản quang, dung dịch sát khuẩn, nước muối sinh lý, găng tay, khẩu trang, bộ khay, bông gạc;
• Hộp thuốc và dụng cụ xử trí tai biến trong trường hợp có bất thường khi tiêm thuốc đối quang.
• Người bệnh:
• Người bệnh được giải thích rõ ràng về cách chụp và những tai biến có thể xảy ra khi chụp phim để có thể phối hợp với người chụp;
• Tháo bỏ các vật dụng như khuyên tai, vòng cổ, cặp tóc (nếu có);
• Cần nhịn ăn, uống trước 4giờ. Có thể uống nhưng không quá 50ml nước;
• Người bệnh quá kích thích, không nằm yên: Cần cho thuốc an thần trước khi chụp.

Các bước tiến hành

• Tư thế người bệnh nằm ngửa trên bàn chụp, di chuyển bàn chụp vào trong máy với định vị tia sáng cho vùng thăm khám.
• Kỹ thuật chụp
• Chụp định vị;
• Đặt trường chụp sọ não theo một trình cho vùng thăm khám trên, dưới lều, độ dày lớp cắt dưới lều 2-3 mm, trên lều 7-8 mm;
• Đánh giá sơ bộ tổn thương, đánh giá nhu cầu và giá trị cần thiết để chụp tưới máu não;
• Tiến hành đặt tĩnh mạch bằng kim 18G, nối máy bơm tiêm điện 2 nòng (1 nòng thuốc, 1 nòng nước muối sinh lý);
• Đặt lớp chụp tại vị trí có tổn thương cần đánh giá tưới máu;
• Chụp tiếp theo chương trình cài đặt mặc định của máy;
• Xử lý hình ảnh trên màn hình trạm làm việc, đo lưu lượng máu, cung lượng máu, thời gian vận chuyển trung bình, thời gian đạt đỉnh của vùng thăm khám.
• Nhận định kết quả: Thấy được vùng nhu mô não tranh tối, tranh sáng trong bệnh lý nhồi máu não. Hiển thị được các cấu trúc mạch máu lớn vùng nền sọ. Sau đó bác sĩ đọc tổn thương, mô tả trên máy tính kết nối nội bộ và in kết quả cho bệnh nhân.

• Bệnh nhân cảm thấy sợ hãi, kích động: Động viên, an ủi người bệnh.
• Quá lo lắng, sợ hãi: Có thể cho thuốc an thần.
• Những tai biến do thuốc cản quang:
• Sốc phản vệ: Sau khi tiêm thuốc, trong vòng 1 giờ xuất hiện các triệu chứng như ngứa, mày đay cấp, phát ban, phù mạch, nôn, co thắt phế quản gây khó thở, thở rít, phù thanh quản, rút lõm lồng ngực, tụt huyết áp, sốc, mất ý thức. Cần xử trí theo phác đồ chống sốc phản vệ của bộ y tế.
• Suy thận do thuốc cản quang: Là tình trạng xuất hiện suy thận cấp hoặc tăng mức độ suy thận sau dùng thuốc cản quang, trong đó cần loại trừ các nguyên nhân khác ảnh hưởng đến chức năng thận. Thường xuất hiện trong vòng 24-48 giờ sau khi sử dụng thuốc cản quang.
• Cơn bão giáp: Là một tình trạng nặng trên những bệnh nhân đang bị bệnh lý cường tuyến giáp.
• Có nguy cơ ảnh hưởng tới thai nhi nên những đối tượng là phụ nữ có thai cần cân nhắc kỹ trước khi chụp và chụp X-quang thường có áo bằng chì để bảo vệ.
• Một số trường hợp có phản ứng giống dị ứng như ngứa nhẹ, tuy nhiên các phản ứng này nhanh chóng biến mất.

Trước khi chụp phim cắt lớp vi tính tưới máu não có thuốc cản quảng, người bệnh cần thông báo cho bác sĩ về những tiền sử bệnh tật trước đây và những phản ứng bất thường nếu đã chụp phim lần trước đó để hạn chế những tai biến do thuốc cản quang gây ra.