Vai trò của X-quang vú trong chẩn đoán bệnh lý vú và ung thư vú

Bài viết được thực hiện bởi Tiến sĩ, Bác sĩ Nguyễn Thu Hương - Phó trưởng khoa Chẩn đoán Hình ảnh - Đơn vị sàng lọc ung thư và bệnh lành tính tuyến vú - Bệnh viện Đa khoa Quốc tế Vinmec Times City.

Có nhiều phương tiện chẩn đoán hình ảnh được sử dụng để phát hiện và chẩn đoán các bệnh lý lành tính về vú đồng thời cả ung thư vú, chụp X-quang vú hay mammography là một phương pháp sàng lọc đã được chứng minh làm giảm tỷ lệ tử vong do căn bệnh ung thư vú gây nên. Ngoài ra còn có một số phương tiện chẩn đoán hình ảnh khác như siêu âm, cộng hưởng từ...phối hợp cả trong sàng lọc và chẩn đoán.

Chụp X-quang vú là phương pháp sử dụng tia X năng lượng thấp để ghi hình cấu trúc tuyến vú, giúp tìm ung thư vú. Nếu bạn được tư vấn sử dụng X-quang vú và đang chuẩn bị đi chụp X-quang vú, những kiến thức dưới đây là hết sức cần thiết.

Việc cần thiết để chụp X-quang vú là để phát hiện ung thư vú ở giai đoạn sớm, ngay cả khi không sờ thấy khối để được điều trị kịp thời nhất.

X-quang vú được sử dụng trong sàng lọc và chẩn đoán. Sàng lọc được sử dụng ở một số lượng lớn nhiều người khi không có triệu chứng với mục đích để phát hiện được ung thư vú sớm nhất nếu có. Với mục đích chẩn đoán bệnh, khi bệnh nhân có triệu chứng phát hiện ở vú, sẽ được thăm khám và chỉ định chụp X-quang vú hoặc khi trên phim sàng lọc phát hiện bất thường, X-quang vú các tư thế bổ sung sẽ được chỉ định để nhìn thấy tổn thương rõ ràng hơn.

X-quang vú được sử dụng để phát hiện các bất thường về vú, đây không phải phương tiện để có tiêu chuẩn vàng trong chẩn đoán ung thư, tuy nhiên dựa vào phương tiện này, bác sỹ phát hiện được vị trí nghi ngờ và chỉ định các can thiệp cần thiết lấy mô bệnh phẩm để xét nghiệm nếu cần thiết. Hai triệu chứng điển hình hay thấy trên phim X-quang vú là vôi hóa và các khối.

Vôi hóa: Là các lắng đọng canxi trong nhu mô vú với kích thước nhỏ, là những điểm sáng trên phim X-quang, có hai loại là vôi hóa thô lớn và vi vôi hóa. Vôi hóa thô lớn thường có kích thước lớn khoảng 1 mm trở lên, do lắng đọng các tinh thể canxi ở các mạch máu ở vú, do các chấn thương cũ hoặc viêm nhiễm. Thường các vôi hóa lớn thô có tính chất lành tính và không cần làm sinh thiết kiểm tra, thường xuất hiện khi phụ nữ cao tuổi. Vi vôi hóa là vôi hóa có kích thước nhỏ < 0.5 mm nằm trong nhu mô tuyến vú. Khi xuất hiện, vi vôi hóa cần phải lưu ý vì có thể là triệu chứng của ung thư vú, tuy nhiên không phải 100% là ung thư vú. Nếu nghi ngờ về hình thái và sự phân bố, bác sỹ sẽ có chỉ định làm sinh thiết để chẩn đoán giải phẫu bệnh.

Khối: khối là vùng xuất hiện tăng đậm độ quang trên phim X-quang vú, có hình dạng và bờ viền khác so với nhu mô vú. Kèm theo hoặc không kèm theo vi vôi hóa, bờ viền và hình dạng của khối cần được đánh giá cẩn thận dấu hiệu của ung thư. Khối thấy trên phim X-quang vú có thể là nang hoặc các khối đặc. Thông thường, phối hợp với siêu âm sẽ giúp cho bác sĩ có thêm thông tin để chẩn đoán về khối phát hiện trên X-quang vú.

Người chụp sẽ được thay áo và chụp bởi máy chụp chuyên dụng phát tia X với năng lượng thấp hơn với chụp X-quang thông thường. Vú bệnh nhân sẽ được ép nhẹ nhàng để dàn mỏng nhu mô với bàn ép với phần phát tia X và bàn đỡ ở dưới có phần ghi hình. Với mục đích sàng lọc và chẩn đoán thông thường, bệnh nhân sẽ được chụp hai tư thế thẳng trên-dưới và chếch trong-ngoài ở cả hai vú để so sánh. Để chẩn đoán thêm, bác sĩ sẽ chỉ định thêm các tư thế bổ sung như ép khu trú và phóng đại ...

Chuẩn bị trước khi chụp X-quang vú:

• Nếu có sự lựa chọn, hãy đến với cơ sở có đủ trang thiết bị tiêu chuẩn, bác sĩ được đào tạo bài bản và là chuyên gia trong chẩn đoán X-quang vú.
• Đến ở cùng ở một cơ sở đảm bảo qua các lần ở mỗi năm, như vậy việc so sánh kết quả trước và sau của bạn sẽ dễ dàng hơn,
• Nếu bạn đến sàng lọc ở một cơ sở y tế khác, hãy mang đầy đủ giấy tờ và kết quả của những lần trước theo, đặc biệt nếu có kết quả giải phẫu bệnh sau sinh thiết.
• Nên có kế hoạch chụp X-quang vú khi nhu mô vú của bạn không căng cương và đau để giảm sự khó chịu và có được phim với chất lượng tốt, cố gắng tránh tuần ngay trước khi bạn bị kinh nguyệt.
• Vào ngày đi chụp, không nên sử dụng lăn nách khử mùi vì ảnh hưởng tới chất lượng phim, sau khi chụp xong bạn có thể sử dụng
• Bạn nên mặc quần, áo rời để chỉ cần cởi phần trên, tránh mặc áo váy liền
• Hãy thảo luận với bác sĩ nếu như bạn thấy có bất thường tại vú trước khi chụp.

Cần phải thông báo với kỹ thuật viên khi chụp X-quang vú những gì?

• Luôn nói với họ nếu như tuyến vú của bạn có bất kỳ thay đổi gì, bạn cũng có thể nhắc lại với kỹ thuật viên chụp nếu trước đó bạn đã mổ, có sẹo...
• Trước khi chụp, cần phải thông báo nếu bạn đau, bạn nâng ngực, bạn đang cho con bú hoặc có thể có thai...

Chụp X-quang vú là phương pháp sử dụng tia X, nhưng lợi ích của chụp X-quang vú cao hơn nhiều so với những lo ngại về việc hấp thụ tia X. Những máy móc hiện đại ngày nay sử dụng tia X với mức năng lượng thấp nhưng lại có chất lượng hình ảnh tốt. Tính trung bình thì một lần chụp phim thì liều tia là thấp chỉ khoảng 0.4 mSv, nhỏ hơn nhiều so với chụp X-quang tim phổi. Để có thể hiểu rõ ràng hơn, thì thông thường một người sẽ hấp thụ khoảng 3 mSv một năm trong môi trường sống thông thường (background radiation). Vậy liều tia để chụp X-quang vú tương đương với việc một phụ nữ hấp thụ phóng xạ thông thường trong môi trường sống khoảng 7 tuần.

Nếu bạn có thai hoặc nghi ngờ có thể có thai, hãy thông báo ngay cho bác sĩ của bạn hoặc kỹ thuật viên chụp. Mặc dù nguy cơ cho thai nhi rất nhỏ, nhưng chụp X-quang vú cần phải cân nhắc trong trường hợp này. X-quang vú không được sử dụng với mục đích sàng lọc trong trường hợp phụ nữ có thai.

Bác sĩ chẩn đoán hình ảnh vú sẽ đọc phim và trả lời kết quả cho bạn, thông thường bệnh nhân sẽ biết kết quả phân loại từ trước của mình và mật độ nhu mô tuyến vú của mình và thông báo cho bác sĩ biết trước. Vậy, phân loại kết quả là gì?

BIRADS: Đây là hệ thống phân loại của kết quả cho biết sau sàng lọc bạn có triệu chứng hình ảnh gì hay không và bạn cần làm gì tiếp theo:

• BIRADS 0: Thăm khám chưa kết thúc, cần phải làm thêm các xét nghiệm khác kèm theo như chụp tư thế bổ sung hoặc phối hợp với siêu âm hay tiêm thuốc
• BIRADS 1: Âm tính, bạn quay trở lại sàng lọc định kỳ hàng năm hoặc theo chỉ định sàng lọc tiếp theo của bác sỹ
• BIRADS 2: Tổn thương lành tính, bạn quay trở lại sàng lọc định kỳ hàng năm hoặc theo chỉ định sàng lọc tiếp theo của bác sỹ
• BIRADS 3: Tổn thương nhiều khả năng lành tính (> 98% là lành tính), bạn cần phải được theo dõi định kỳ, 6 tháng/ 1 lần trong vòng hai năm để đánh giá về kích thước và tính chất của tổn thương
• BIRADS 4: Tổn thương nghi ngờ ác tính (từ 2-95% ác tính), bạn cần phải được sinh thiết để chẩn đoán xác định.
• BIRADS 5: Tổn thương nghi ngờ ác tính cao (> 95% ác tính), bạn chắc chắn cần phải được sinh thiết sớm để chẩn đoán xác định.
• BIRADS 6: Tổn thương ác tính đã được sinh thiết biết kết quả, thường trường hợp này để chẩn đoán và đánh giá sau điều trị bảo tồn.

Chụp X-quang vú là phương pháp an toàn, chi phí hợp lý và có đầy đủ cơ sở khoa học để được sử dụng trong chẩn đoán ung thư vú giai đoạn sớm, giúp điều trị hiệu quả và khỏi. Việc lựa chọn cơ sở chụp X-quang vú đảm bảo là rất quan trọng để giúp bạn có kết quả tốt. Hiểu biết về kết quả chụp X-quang vú sẽ giúp bạn biết và có kế hoạch để thăm khám định kỳ, chăm sóc sức khỏe tốt và hợp lý.

Tháng 1/2020, Hệ thống Y tế Vinmec thành lập Đơn vị sàng lọc Ung thư và Bệnh lành tính tuyến vú nhằm đưa Bệnh viện ĐKQT Vinmec Times City trở thành Trung tâm sàng lọc, chẩn đoán và điều trị, tư vấn về ung thư vú và các bệnh lý lành tính tuyến vú hiện đại và toàn diện hàng đầu tại Việt Nam.

Đơn vị sàng lọc Ung thư và Bệnh lành tính tuyến vú là nơi triển khai mô hình sàng lọc ung thư vú đồng nhất, quy chuẩn với đội ngũ các bác sĩ chuyên khoa cùng hệ thống máy móc hiện đại, đáp ứng đầy đủ các tiêu chuẩn quốc tế trong sàng lọc.

• Tư vấn về ung thư vú, các bệnh lý tuyến vú lành tính, các phương pháp sàng lọc, thăm khám lâm sàng và hướng dẫn tự khám vú cho khách hàng đến khám;
• Sàng lọc, chẩn đoán bệnh lý ung thư vú và các bệnh lý tuyến vú lành tính thông qua các phương tiện chẩn đoán hình ảnh X-quang vú, siêu âm vú, MRI vú, PET/CT;
• Triển khai các kỹ thuật can thiệp dưới hướng dẫn của hình ảnh như: chọc tế bào, sinh thiết, hút chân không, diệt nang, định vị kim dây dưới hướng dẫn của X-quang, siêu âm;
• Tham gia hội chẩn đa chuyên khoa, phối hợp với trung tâm ung bướu trong theo dõi sau điều trị ung thư vú.

Để đặt hẹn khám, Quý khách có thể đến trực tiếp đến Đơn vị sàng lọc Ung thư và Bệnh lành tính tuyến vú tại Bệnh viện Đa khoa Quốc tế Vinmec Times City hoặc liên hệ qua số hotline của Phòng khám vú: 0910.704.068.