Tác hại khi thừa hoặc thiếu Vitamin A

Bài viết được tư vấn chuyên môn bởi Bác sĩ chuyên khoa II Hồ Viết Lệ Diễm - Bác sĩ Nội tổng quát - Khoa Khám bệnh & Nội khoa - Bệnh viện Đa khoa Quốc tế Vinmec Central Park.

Nhu cầu về vitamin A của con người khác nhau tùy thuộc vào từng độ tuổi. Nếu cung cấp thiếu vitamin A so với nhu cầu cơ thể sẽ dẫn tới nhiều căn bệnh nguy hiểm. Mặt khác, lạm dụng vitamin A cũng gây nhiều bất lợi cho sức khỏe của người dùng.

Vitamin A là loại vitamin tan trong dầu, khi thừa không thải ra khỏi cơ thể mà tích lũy lại trong gan. Vitamin A có nhiều trong các thực phẩm như trứng, sữa, gan động vật. Dạng tiền vitamin A (beta-carotene) có nhiều trong các loại củ quả có màu vàng, đỏ như cà rốt, cà chua, gấc, chuối, đu đủ,... và các loại rau có lá màu xanh đậm như rau muống, rau ngót, rau mồng tơi, rau khoai lang,...

Vitamin A là hoạt chất cần thiết cho quá trình sinh sản, phát triển, sự phân bào, sao chép gen, thị giác và chức năng miễn dịch. Vitamin A được chỉ định dùng cho người mắc bệnh quáng gà, khô mắt, vẩy nến, trứng cá, chứng tóc khô xơ dễ gãy, hội chứng tiền đình, rối loạn mãn kinh, xơ teo âm hộ, mất khứu giác, viêm mũi họng mạn tính, điếc do nhiễm độc, ù tai, nhiễm khuẩn đường hô hấp và đường tiêu hóa,...

• Ảnh hưởng tới thị giác: khi bị thiếu vitamin A, người bệnh có triệu chứng quáng gà, không nhìn thấy khi ánh sáng mờ lúc chập tối, khô mắt. Nếu không điều trị kịp thời, sự thủy phân protein và rách giác mạc có thể dẫn tới mù vĩnh viễn.
• Suy giảm khả năng miễn dịch: tình trạng thiếu vitamin A ở trẻ em làm tăng nguy cơ trẻ bị mắc các bệnh truyền nhiễm như sởi, tiêu chảy, bệnh về đường hô hấp,...
• Chậm lớn: trẻ nhỏ thiếu vitamin A thường kém ăn, chậm lớn, mệt mỏi, rụng tóc, da khô. Tình trạng thiếu vitamin A sớm và kéo dài còn có thể ảnh hưởng tới sự phát triển tầm vóc và trí tuệ của trẻ sau này.
• Các vấn đề về da: vitamin A đóng vai trò quan trọng trong việc tái tạo các tế bào da và kháng viêm. Do đó, sự thiếu hụt vitamin A có thể gây viêm da, ngứa da, khô da, bệnh chàm da, mụn trứng cá,...
• Ảnh hưởng xấu tới khả năng sinh sản: cả nam và nữ khi không được cung cấp đủ vitamin A đều có thể gặp phải những vấn đề về khả năng sinh sản. Bên cạnh đó, khi mang thai, nếu người mẹ không được bổ sung đầy đủ vitamin A thì có thể dẫn tới nguy cơ sảy thai hoặc trẻ bị dị tật.

Người bị thiếu vitamin A có thể bổ sung thực phẩm giàu vitamin A vào chế độ ăn như: gan, trứng, thịt, chế phẩm từ sữa,... Bên cạnh đó, các loại rau, củ, quả có màu vàng, đỏ đậm như cà chua, cà rốt, đu đủ chín,... hay rau xanh đậm như rau dền, rau ngót, rau muống,... cũng có hàm lượng vitamin A rất cao. Trong trường hợp không bổ sung đủ lượng vitamin A cơ thể cần, người bệnh có thể dùng thêm viên uống vitamin A theo chỉ định của bác sĩ.

Vitamin A có thể tích trữ trong cơ thể. Nếu sử dụng vitamin A với lượng lớn, hằng ngày kéo dài thì người dùng có thể gặp phải những triệu chứng ngộ độc mạn tính như sau:

• Đau đầu, buồn nôn, mệt mỏi.
• Da phát ban đỏ, khô và bong vảy.
• Môi khô và nứt, rụng tóc, tăng calci máu, tăng lipid máu, hạch bạch huyết sưng to, vô kinh,...
• Viêm niêm mạc miệng, đau các xương.
• Trẻ nhỏ có thể bị tăng áp lực nội sọ, thóp phồng, đau đầu,co giật,...
• Trẻ thường bị vàng da ở lòng bàn tay, lòng bàn chân.
• Trẻ bị kìm hãm sự phát triển của xương nên chậm lớn, chậm tăng cân.
• Phụ nữ mang thai 3 tháng đầu dùng vitamin A liều cao kéo dài có thể gây dị dạng thai nhi (hở hàm ếch, dị dạng tim mạch, cơ, xương, hệ thần kinh trung ương,...).

Thừa vitamin A phải làm sao? Những trẻ bị vàng da do thừa beta-carotene chỉ cần ngừng bổ sung thực phẩm giàu vitamin A là da sẽ hết vàng, không gặp sự cố nguy hiểm. Bên cạnh đó, người dùng chú ý không nên lạm dụng vitamin A mà cần sử dụng loại vitamin này theo chỉ dẫn của bác sĩ.