Biến chứng và tiên lượng điều trị gan nhiễm mỡ không do rượu

Bài viết được tư vấn chuyên môn bởi Thạc sĩ, Bác sĩ Vũ Tấn Phúc - Bác sĩ Nội tiêu hóa - Khoa Khám bệnh & Nội khoa - Bệnh viện Đa khoa Quốc tế Vinmec Phú Quốc

Tỷ lệ mắc bệnh gan nhiễm mỡ không do rượu trên toàn thế giới đang có chiều hướng gia tăng. Gan nhiễm mỡ không do rượu có thể gặp ở cả người lớn lẫn trẻ em và có thể dẫn đến những chứng bệnh phức tạp và nguy hiểm hơn.

Hiện nay, gan nhiễm mỡ không do rượu thường là bệnh mạn tính, thường gặp nhiều ở các bệnh nhân béo phì và tăng cân. Tình trạng gan nhiễm mỡ không do rượu xảy ra khi các chất béo tích tụ trong gan đạt từ 5% - 10% trọng lượng của gan ngay cả khi người bệnh uống ít hoặc không uống rượu. Đây là một bệnh khá phổ biến và trong trường hợp nhẹ, nó có thể không gây ra bất kỳ dấu hiệu hoặc triệu chứng nào. Tuy nhiên trong trường hợp nghiêm trọng hơn, nó có thể dẫn đến viêm và hình thành sẹo trong mô gan.

Gan nhiễm mỡ không do rượu có thể phân ra làm 3 loại, sắp xếp từ vô hại đến có thể đe dọa tính mạng, bao gồm:

• Gan nhiễm mỡ không do rượu đơn thuần: đây là loại nhẹ nhất. Đó là tình trạng chất béo tích tụ trong gan nhưng không làm tổn thương đến gan nên người bệnh vẫn sống và sinh hoạt bình thường.
• Viêm gan nhiễm mỡ không do rượu (bệnh NASH): trong loại này, các chất béo tích tụ có thể gây viêm gan dẫn đến việc hỏng các bộ phận gan, hình thành sẹo và làm giảm chức năng gan.
• Gan nhiễm mỡ không do rượu có liên quan đến xơ gan. Từ viêm gan sẽ dẫn đến sẹo nặng và suy gan (gan không thể hoạt động được nữa).

Gan nhiễm mỡ đơn thuần thường không có triệu chứng hoặc triệu chứng không rõ ràng, một số trường hợp có triệu chứng giống các bệnh khác: mệt mỏi, suy nhược, chán ăn... Ở giai đoạn nặng hơn như xơ gan, các triệu chứng sẽ thể hiện rõ ràng hơn ra ngoài như chứng vàng da, sụt cân, buồn nôn và đau ở ổ bụng trên bên phải.

Có khoảng 10-25% những người bị bệnh NASH sẽ tiến triển dẫn đến bị sẹo hoặc xơ hóa gan. Các triệu chứng của bệnh bao gồm: suy nhược, buồn nôn, nôn và tiêu chảy, phân màu hắc ín, sưng bụng vùng gan và cảm giác đau, vàng da và mắt; hay lẫn, khó tập trung, mất trí nhớ và ảo giác, ngứa và giãn mạch máu dưới da, dễ chảy máu và bầm tím trên da, lòng bàn tay đỏ...

Gan nhiễm mỡ không do rượu thường góp phần tăng nguy cơ ung thư bao gồm: ung thư biểu mô tế bào gan (HCC), ung thư đại trực tràng ở nam giới và ung thư vú ở nữ giới.

Nhiều nghiên cứu gần đây cho thấy tối thiểu gần 50% các trường hợp xơ gan do thoái biến xảy ra ở những người bệnh đã mắc chứng béo phì hoặc đái tháo đường type 2. Mặt khác, ung thư gan tiên phát (HCC) cũng xảy ra ở những bệnh nhân bị xơ gan do bệnh NASH với nguy cơ từ 8% - 15%. Trong phần lớn trường hợp chuyển thành xơ gan, hiện tượng tẩm nhuận mỡ ở gan đã bị thoái biến cùng với quá trình viêm và được gọi là xơ gan do thoái biến.

Vì quá trình diễn tiến của NAFLD diễn ra khá chậm nên đến nay vẫn chưa có liệu pháp nào thật sự hiệu quả. Tuy nhiên, phác đồ điều trị gan nhiễm mỡ thường tuân thủ các bước: giảm cân nếu có béo phì, làm giảm nồng độ cholesterol, triglycerid và đường huyết tăng cao sẽ khá hữu ích trong quá trình điều trị gan nhiễm mỡ.

• Nếu bệnh nhân chỉ bị gan nhiễm mỡ đơn thuần, không mắc bệnh NASH, không có xơ hóa gan thì cần có chế độ ăn lành mạnh và hoạt động thể lực, chưa cần điều trị thuốc.
• Đối với bệnh nhân bệnh gan NAFLD, dư cân, béo phì, thì giảm 7 - 10% cân nặng là mục tiêu điều trị. Việc giảm cân có thể làm giảm chỉ số men transaminase cao trong máu và cải thiện mô học gan. Cứ giảm 1% thể trọng thì tỉ lệ men transaminase sẽ giảm 8%.
• Người bệnh nên cân nhắc loại bỏ những loại thức ăn có hàm lượng fructose cao, đồ chế biến sẵn vì chúng sẽ thúc đẩy bệnh NAFLD. Thay vào đó hãy tăng cường lượng rau, trái cây trong khẩu phần ăn (mỗi ngày nên ăn tối thiểu 300g rau xanh, 200g quả chín tươi). Ưu tiên chọn dầu thực vật (trừ dầu dừa) và hạn chế mỡ động vật (trừ mỡ cá).
• Người bệnh nên cân nhắc lựa chọn một môn thể dục tùy thuộc sở thích của mình và thường xuyên luyện tập để gia tăng sức khỏe, cải thiện thể lực và giảm cân.
• Mọi người nên chủ định khám định kỳ gan để được chẩn đoán, theo dõi và có hướng điều trị thích hợp nếu có triệu chứng khởi phát bệnh.
• Đối với những bệnh nhân không có các tình trạng trên, nhưng có nguy cơ cao của bệnh tiến triển (đái tháo đường, hội chứng chuyển hóa, tăng men gan dai dẳng, viêm hoại tử cao) có thể điều trị thuốc để ngăn ngừa bệnh tiến triển. Một số loại thuốc giảm đường huyết hoặc giảm lipid cũng khá hữu ích trong quá trình điều trị NASH.

Giảm cân thông qua tập luyện và chế độ tiết thực kết hợp với thuốc tăng nhạy cảm của insulin có thể giúp gan đã nhiễm mỡ khôi phục lại bình thường. Các liệu pháp điều trị khác sẽ có lợi trong việc làm chậm tiến trình của phản ứng viêm và xơ hoá.

Bên cạnh đó, để xác định mức độ tổn thương trong nhu mô gan do gan nhiễm mỡ không do rượu, bệnh nhân có thể tiến hành chẩn đoán siêu âm đàn hồi mô gan. Ưu điểm của kỹ thuật siêu âm này bao gồm:

• Cho phép đánh giá độ cứng của mô.
• Cho phép đánh giá tính chất của mô tổn thương.
• Nâng độ đặc hiệu của chẩn đoán, giúp cho thu hẹp chỉ định sinh thiết mà không bỏ sót tổn thương.
• Siêu âm đàn hồi gan giúp đánh giá xơ gan không xâm lấn, có độ chính xác cao, dễ thực hiện..

Nếu có triệu chứng bất thường, bạn nên được thăm khám và tư vấn với bác sĩ chuyên khoa.