Các yếu tố nguy cơ của viêm tụy cấp

Bài viết được tư vấn chuyên môn bởi Bác sĩ Nội soi tiêu hóa - Khoa Khám bệnh & Nội khoa - Bệnh viện Đa khoa Quốc tế Vinmec Đà Nẵng.

Bệnh viêm tụy cấp hiện đang là mối quan tâm của khá nhiều người, bởi biến chứng của bệnh có thể dẫn tới tử vong nếu không được quan tâm và điều trị kịp thời. Cơn viêm tụy cấp có thể xuất hiện sau chỉ một lần dùng nhiều bia rượu hoặc sau bữa ăn nhiều dinh dưỡng.

Viêm tụy cấp là tình trạng viêm của tuyến tụy cấp tính dẫn đến tổn thương tế bào nang tuyến do sự tiêu hủy của các men tụy, từ mức độ nhẹ đến nặng và có thể dẫn đến nhiều biến chứng, thậm chí là tử vong.

Một số nguyên nhân chủ yếu có thể gây ra bệnh viêm tụy cấp như sau:

• Sỏi mật
• Bia rượu
• Tăng Triglyceride máu
• Sau phẫu thuật vùng quanh tụy, sau nội soi mật - tụy ngược dòng
• Di truyền
• Thuốc
• Tổn thương ống tụy: Do chấn thương đụng dập vùng tụy
• Các nguyên nhân khác: Rối loạn chuyển hóa như tăng canxi máu, cặn bùn vi sỏi túi mật, đường mật, tắt mật do giun chui ống mật, túi thừa quanh nhú Vater, U tụy hoặc u quanh nhú, viêm tụy tự miễn, viêm tá tràng và nhú hẹp thứ phát do bệnh celiac, nhiễm khuẩn, virus, nấm, ký sinh trùng, bệnh viêm mạch và dị dạng giải phẩu đường mật, viêm tụy vô căn.

Sau đây là các yếu tố nguy cơ của viêm tụy cấp:

• Sỏi mật
• Lạm dụng thức uống có cồn
• Giun chui ống mật-tụy
• Các thuốc cụ thể như furosemide và azathioprine
• Sử dụng estrogen
• Hội chứng cường giáp và tăng nồng độ canxi trong máu
• Quai bị
• Hội chứng tăng lipid máu (nhất là tăng triglyceride)
• Tổn thương tụy do phẫu thuật ổ bụng hoặc nội soi
• Tổn thương tụy do vết thương đâm thấu hoặc chấn thương do vật tù (đấm, đá, tai nạn giao thông)
• Ung thư tuyến tụy
• Giảm tưới máu trầm trọng (sốc kéo dài)
• Viêm tụy di truyền
• Ghép thận

Sau đây là các biến chứng của bệnh viêm tụy cấp:

• Giảm thể tích máu: Có thể xuất hiện hội chứng đông máu nội mạch như trong trường hợp xảy ra viêm ruột xuất huyết hoại tử
• Hoại tử tụy: Nhiễm trùng nặng, kèm theo sốt cao 39 - 40 độ kéo dài ( trên 1 tuần), vùng tụy rất đau
• Nang giả tụy: Vùng tụy có khối, khi ấn bị căng và tức. Báng do thủng hoặc vỡ ống tụy hay là nang giả tụy vào ổ bụng, trong trường hợp viêm tụy cấp xuất huyết nguyên nhân do hoại tử mạch máu gây xuất huyết trong ổ bụng
• Suy hô hấp cấp: Xuất hiện tràn dịch, xẹp phổi hoặc viêm đáy phổi trái
• Suy thận cấp
• Liệt ruột co nặng
• Sốc nhiễm độc
• Nhiễm trùng huyết...
• Tiêu hóa: Viêm loét dạ dày, tá tràng cấp

Bình thường tụy ngoại tiết bài tiết dịch tụy, tiếp theo dịch sẽ theo ống tụy đổ vào khúc 2 tá tràng. Dịch tụy có chứa những enzyme tiêu hóa có chức năng tiêu hủy chính cả tụy. Tụy sẽ có các cơ chế nhằm tránh hiện tượng tự tiêu như vậy.

Bước đầu các protein sẽ chuyển thành dạng tiền enzyme được lưu trữ ở những ngăn đặc biệt nhờ Golgi. Dịch tụy sẽ được bài tiết ở dạng bị bất hoạt. Trên đường từ ống tụy đổ vào tá tràng và khi vào tới tá tràng, các enzyme tiêu hóa sẽ được hoạt hóa.

Tắc nghẽn đường lưu thông dịch tụy do có xuất hiện sỏi từ đường mật rơi xuống hoặc do giun từ ruột chui lên làm ứ đọng dịch trong lòng ống tụy. Khi tắc nghẽn tạm thời, tổn thương thường giới hạn và có thể phục hồi nhanh nhưng tắc nghẽn kéo dài thì các enzyme được hoạt hóa ở trên sẽ tích tụ trong tụy nhiều hơn chất ức chế.

Lượng enzyme đã hoạt hóa sẽ tấn công và làm tổn thương, gây ra viêm tụy nặng nề. Các chất hóa học đã giải phóng ra có tác dụng gây tụ tập các tế bào viêm. Bạch cầu trung tính được hoạt hóa làm tình trạng tổn thương nặng nề hơn. Sau cùng, đại thực bào bài tiết ra các cytokine gây viêm tại chỗ.

Việc dùng đồ uống có chứa cồn lượng nhiều một cách liên tục và kéo dài làm cho các ống tụy nhỏ trong tụy trở nên hẹp và có thể bít tắc gây ra viêm tụy.