Nguyên nhân và cách điều trị gây nôn mửa ở người lớn, trẻ sơ sinh và phụ nữ mang thai

Bài viết bởi Thạc sĩ, Bác sĩ Mai Viễn Phương - Bác sĩ nội soi tiêu hóa - Khoa Khám bệnh & Nội khoa - Bệnh viện Đa khoa Quốc tế Vinmec Central Park

Nôn mửa là tình trạng dễ gặp, ở mỗi độ tuổi nôn mửa lại do những nguyên nhân khác nhau gây nên. Tùy theo từng tình trạng, độ tuổi mà cách điều trị cũng có những điểm khác biệt.

Nôn là tống hết những gì có trong dạ dày ra ngoài qua đường miệng, đây cũng có thể là một phản ứng đối với sự kích thích trong ruột. Nôn mửa không phải là một tình trạng, mà là một triệu chứng của các tình trạng khác. Một số tình trạng này nghiêm trọng, nhưng hầu hết không phải là nguyên nhân đáng lo ngại.

Nôn mửa có thể chỉ xảy ra một lần, đặc biệt là do ăn hoặc uống thứ gì đó không ổn định trong dạ dày. Tuy nhiên, nôn mửa liên tục có thể là dấu hiệu của trường hợp khẩn cấp hoặc một bệnh lý cơ bản nghiêm trọng.

Nguyên nhân phổ biến nhất của nôn mửa khác nhau ở người lớn, trẻ sơ sinh và phụ nữ có thai hoặc đang hành kinh.

1.1 Nôn mửa ở người lớn

Những nguyên nhân phổ biến nhất của nôn mửa ở người lớn bao gồm:

• Bệnh do thực phẩm (ngộ độc thực phẩm)
• Khó tiêu
• Nhiễm trùng do vi khuẩn hoặc virus, như viêm dạ dày ruột do virus,
• Say tàu xe
• Hóa trị liệu
• Đau nửa đầu
• Thuốc kháng sinh, morphin hoặc gây mê
• Uống quá nhiều rượu
• Viêm ruột thừa
• Trào ngược axit hoặc GERD
• Sỏi mật
• Sự lo ngại
• Đau nhức nhối
• Tiếp xúc với chất độc, chẳng hạn như chì
• Bệnh Crohn
• Hội chứng ruột kích thích (IBS)
• Chấn động
• Dị ứng thực phẩm

1.2 Nôn mửa ở trẻ sơ sinh

Các nguyên nhân phổ biến gây nôn trớ ở trẻ sơ sinh bao gồm:

• Viêm dạ dày ruột do virus
• Nuốt sữa quá nhanh, có thể do lỗ trên núm vú bình sữa quá lớn
• Dị ứng thực phẩm
• Không dung nạp sữa
• Các loại nhiễm trùng khác, bao gồm nhiễm trùng đường tiết niệu (UTIs), nhiễm trùng tai giữa, viêm phổi hoặc viêm màng não.
• Vô tình ăn phải chất độc
• hẹp môn vị bẩm sinh, tình trạng xuất hiện khi mới sinh, trong đó đường từ dạ dày đến ruột bị thu hẹp khiến thức ăn không thể đi qua dễ dàng.
• Lồng ruột khi quai ruột này tự lồng vào một quai ruột khác dẫn đến tắc nghẽn đây là một cấp cứu y tế.

1.3 Nôn mửa khi mang thai

Nguyên nhân gây nôn trớ ở phụ nữ mang thai bao gồm:

• Ốm nghén
• Trào ngược axit
• Bệnh do thực phẩm (ngộ độc thực phẩm)
• Đau nửa đầu
• Nhạy cảm với một số mùi hoặc vị
• Ốm nghén cực độ, được gọi là chứng buồn nôn nghén nguyên nhân là do tăng hormone
• Nôn mửa khi hành kinh, sự thay đổi hormone trong thời kỳ kinh nguyệt có thể khiến bạn buồn nôn và khiến bạn nôn nao. Một số phụ nữ cũng bị đau nửa đầu trong kỳ kinh, cũng có thể gây ra nôn mửa.

Điều trị nôn phụ thuộc vào nguyên nhân cơ bản. Uống nhiều nước và đồ uống thể thao có chứa chất điện giải có thể giúp ngăn ngừa mất nước .

2.1 Cách điều trị ở người trưởng thành

Hãy xem xét các biện pháp khắc phục tại nhà sau:

• Ăn các bữa ăn nhỏ chỉ bao gồm thức ăn nhẹ và đơn giản (cơm, bánh mì, bánh quy giòn hoặc chế độ ăn BRAT ).
• Uống chất lỏng trong suốt.
• Nghỉ ngơi và tránh hoạt động thể chất.
• Thuốc không kê đơn (OTC) như Imodium và Pepto-Bismol có thể giúp giảm buồn nôn và nôn khi bạn đợi cơ thể chống lại nhiễm trùng

Tùy thuộc vào nguyên nhân, bác sĩ có thể kê đơn thuốc chống nôn , như ondansetron (Zofran), granisetron hoặc promethazine. Một số thuốc kháng tiết axit thông thường như thuốc kháng acid hoặc thuốc theo toa khác có thể giúp điều trị các triệu chứng của trào ngược axit. Thuốc chống lo âu có thể được kê đơn nếu tình trạng nôn mửa của bạn có liên quan đến tình trạng lo lắng.

2.2 Điều trị ở trẻ sơ sinh

Giữ trẻ nằm sấp hoặc nằm nghiêng để giảm nguy cơ hít phải chất nôn. Đảm bảo rằng em bé của bạn tiêu thụ thêm chất lỏng, chẳng hạn như nước, nước đường, dung dịch bù nước (Pedialyte) hoặc gelatin, nếu trẻ vẫn đang bú mẹ hãy tiếp tục cho trẻ bú thường xuyên.

Đi khám bác sĩ nếu con bạn không chịu ăn hoặc uống bất cứ thứ gì trong hơn vài giờ.

2.3 Điều trị khi mang thai

Phụ nữ mang thai bị ốm nghén hoặc buồn nôn nhiều có thể cần phải truyền dịch qua đường tĩnh mạch nếu họ không thể giữ được bất kỳ chất lỏng nào. Các trường hợp nặng hơn của chứng nôn nhiều máu có thể yêu cầu cung cấp dinh dưỡng toàn phần qua đường tĩnh mạch .

Bác sĩ cũng có thể kê đơn thuốc chống nôn, chẳng hạn như promethazine , metoclopramide (Reglan) hoặc droperidol (Inapsine), để giúp ngăn ngừa buồn nôn và nôn. Những loại thuốc này có thể được dùng bằng đường uống, đường tiêm hoặc thuốc đạn

Người lớn và trẻ sơ sinh nên đi khám nếu, nôn mửa liên tục trong hơn một ngày, không thể giữ lại bất kỳ chất lỏng nào. Khi nôn, có chất nôn màu xanh lá cây hoặc chất nôn có máu.

Cơ thể, có các dấu hiệu mất nước nghiêm trọng, chẳng hạn như mệt mỏi, khô miệng, khát nước quá mức, mắt trũng sâu, nhịp tim nhanh và ít hoặc không có nước tiểu. Ở trẻ sơ sinh, các dấu hiệu mất nước nghiêm trọng cũng bao gồm khóc không ra nước mắt và buồn ngủ, đã giảm cân đáng kể kể từ khi bắt đầu nôn mửa, nôn mửa liên tục trong hơn một tháng.

Phụ nữ mang thai nên đến gặp bác sĩ nếu cảm giác buồn nôn và nôn khiến họ không thể ăn uống hoặc giữ được bất cứ thứ gì trong dạ dày.

Nôn mửa kèm theo các triệu chứng sau đây nên được xử lý như một cấp cứu y tế:

• Đau ngực dữ dội
• Đau đầu đột ngột và dữ dội
• Hụt hơi
• Mờ mắt
• Đau bụng đột ngột
• Cứng cổ và sốt cao
• Máu trong chất nôn
• Trẻ sơ sinh dưới 3 tháng bị sốt trực tràng từ 100,4oF (38oC) trở lên, kèm theo hoặc không kèm theo nôn mửa, nên đi khám bác sĩ.

Uống nhiều nước và các chất lỏng khác để bổ sung lượng chất lỏng đã mất là điều quan trọng sau khi bị nôn. Bắt đầu từ từ bằng cách nhấp một ngụm nước hoặc ngậm đá bào, sau đó thêm vào các chất lỏng trong hơn như đồ uống thể thao hoặc nước trái cây. Bạn có thể tự làm dung dịch bù nước bằng:

• 1/2 thìa cà phê muối
• 6 thìa cà phê đường
• 1 lít nước

Bạn không nên ăn nhiều sau khi nôn xong. Bắt đầu với bánh quy mặn hoặc cơm tẻ hoặc bánh mì. Bạn cũng nên tránh các loại thực phẩm khó tiêu hóa, như:

• Sữa
• Phô mai
• Cafein
• Thực phẩm béo hoặc chiên
• Thực phẩm cay

Sau khi nôn, bạn nên súc miệng bằng nước mát để loại bỏ axit trong dạ dày có thể làm hỏng răng của bạn. Không đánh răng ngay sau khi nôn vì điều này có thể gây hại cho men răng vốn đã yếu.

Dù ở bất kỳ đối tượng nào, khi tình trạng nôn mửa kéo dài bạn cần tới ngay các cơ sở y tế để được bác sĩ kiểm tra và có hướng can thiệp kịp thời. Tránh để tình trạng này kéo dài có thể ảnh hưởng đến sức khỏe và khó khăn trong việc điều trị.

Hiện nay chuyên khoa Nội tiêu hóa - Bệnh viện Đa khoa Quốc tế Vinmec thực hiện thành thạo các kỹ thuật nội soi tiêu hóa chẩn đoán, can thiệp cấp cứu và điều trị với những trường hợp bị nôn mửa. Qua quá trình thăm khám, bác sĩ sẽ tìm ra nguyên nhân và cần thiết có thể phối hợp cùng nhiều chuyên khoa khác nhau để việc điều trị được hiệu quả nhất.

Việc thăm khám tại bệnh viện luôn được thực hiện bởi đội ngũ bác sĩ giàu chuyên môn, có nhiều năm kinh nghiệm trong nghề. Do đó, khách hàng hoàn toàn có thể tin tưởng về chất lượng tại bệnh viện.

Tài liệu tham khảo

Hyperemesis gravidarum (severe nausea & vomiting during pregnancy). (2016).

my.clevelandclinic.org/health/diseases/12232-hyperemesis-gravidarum-severe-nausea--vomiting-during-pregnancy

Lete I, et al. (2016). The effectiveness of ginger in the prevention of nausea and vomiting during pregnancy and chemotherapy. DOI:

4137/IMI.S36273

Mayo Clinic Staff. (2018). Intussusception.

mayoclinic.org/diseases-conditions/intussusception/symptoms-causes/syc-20351452

Mayo Clinic Staff. (2018). Nausea and vomiting.

mayoclinic.org/symptoms/nausea/basics/when-to-see-doctor/sym-20050736?p

Nausea and vomiting: Possible causes. (2019).

my.clevelandclinic.org/health/symptoms/8106-nausea--vomiting/possible-causes