Tắc ruột sau mổ: Những điều cần biết

Bài viết được tư vấn chuyên môn bởi Bác sĩ nội trú Lê Thanh Tuấn - Khoa Ngoại tổng hợp - Bệnh viện Đa khoa Quốc tế Vinmec Nha Trang.

Biến chứng tắc ruột có thể xảy ra muộn hoặc sớm sau mổ. Tình trạng tắc ruột xuất hiện sau vài ngày phẫu thuật hoặc xảy ra ngay khi bệnh nhân còn nằm viện trong giai đoạn theo dõi sau phẫu thuật. Cũng có nhiều trường hợp tắc ruột có thể xảy ra sau khi bệnh nhân đã về nhà sinh hoạt bình thường. Thậm chí tắc ruột xảy ra sau một thời gian dài nhiều năm sau mổ.

Đối với trường hợp người bệnh còn đang được theo dõi trong viện thì xử trí sẽ dễ dàng hơn, đôi khi chỉ cần đặt ống hút làm xẹp ruột và truyền dịch là bệnh nhân có thể ổn định, hết tắc ruột và không cần can thiệp nghiêm trọng bằng cách phẫu thuật.

Các bác sĩ cho rằng có nhiều nguyên nhân gây tắc ruột sau mổ ở bệnh nhân, trong đó có thể nhắc đến một số nguyên nhân điển hình như:

• Do quá trình mổ, các tổ chức ở phúc mạc, thành bụng hoặc bản thân ruột bị xoắn tổn thương và trong quá trình liền sẹo sẽ khiến các tổ chức xo dính với nhau hoặc tạo nên các dây chằng gây ra ruột bị mắc và xoắn vào đó, khó chui ra, gây tắc ruột.
• Do các dị vật nhỏ rơi vào trong ổ bụng như thức ăn, chỉ phẫu thuật... được tổ chức bọc lại tạo ra các xơ dính gây tắc ruột.
• Do các quai ruột bị liệt cơ năng nên không thể hoạt động gây tắc ruột.
• Các trường hợp xoắn dính sẽ nằm nguyên vị trí như vậy đến khi có cơ hội sẽ gây ra tắc ruột về sau.
• Do các quai ruột có thể chui qua các lỗ hổng bên trong bụng hoặc các lỗ thoát vị ở thành bụng nằm tại đây gây tắc ruột.

Bệnh nhân có biến chứng tắc ruột sau mổ thường có các biểu hiện rõ ràng như sau:

• Buồn nôn và nôn ngày càng tăng.
• Bệnh nhân không trung tiện.
• Đau bụng từng cơn, cơn đau ngày càng nhiều.
• Bụng chướng lên ngày càng tăng.
• Nhu động ruột có dấu hiệu như rắn bò, tăng nhu động ruột ngày càng tăng.

Khi có các dấu hiệu lâm sàng, người bệnh tiếp tục được chẩn đoán bằng các phương pháp cận lâm sàng và phát hiện các hiệu cụ thể chính xác hơn bằng cách:

• Siêu âm thấy các quai ruột giãn rộng, có dịch trong ổ bụng, kết hợp với tình trạng nhiễm trùng trong lòng tử cung hoặc vết mổ.
• Chụp X - quang bụng không sửa soạn thấy một hoặc nhiều quai ruột giãn ra với mực nước hơi thường là ruột non.
• Bên cạnh đó, người bệnh cũng sẽ được xét nghiệm công thức máu có kết quả dấu hiệu nhiễm trùng, bạch cầu máu tăng, ure máu và ion đồ cho kết quả có sự rối loạn nước điện giải.

Nhiều trường hợp người bệnh chủ quan với các dấu hiệu lâm sàng, các cơn đau bụng sẽ ngày càng dữ dội, có choáng, vã mồ hôi, nhợt người đi, hoặc đi ngoài ra máu. Nếu không được xử trí kịp thời có thể dẫn đến tình trạng xoắn ruột hoại tử, nguy hiểm đến tính mạng.

Để xử trí hiệu quả và kịp thời tắc ruột sau mổ, bệnh nhân sẽ được bác sĩ giải quyết tùy vào tình trạng, nguyên nhân tắc ruột của từng người. Đối với trường hợp tắc ruột ngay sau khi mổ, vẫn trong quá trình nằm viện theo dõi sau mổ thì việc xử lý sẽ dễ dàng và kịp thời hơn.

Trường hợp tắc ruột lâu sau khi mổ sẽ phức tạp hơn trong điều trị, bởi nhiều lý do như sự chủ quan của bệnh nhân dễ dẫn đến tình trạng tắc ruột nặng và nghiêm trọng hoặc do nhiều nguyên nhân khác nhau. Một số trường hợp tắc ruột sẽ phải phẫu thuật để ổn định tình hình.

Như vậy, việc theo dõi sau mổ, sớm phát hiện các triệu chứng lâm sàng của tắc ruột nói trên sẽ giúp việc xử trí và điều trị trở nên dễ dàng và an toàn hơn đối với người bệnh. Bên cạnh đó, người bệnh cần biết cách phòng tránh tắc ruột sau mổ.

Tình trạng tắc ruột có một phần liên quan đến chế độ sinh hoạt và ăn uống của người bệnh sau khi mổ. Để tránh tình trạng tắc ruột xảy ra, giai đoạn hậu phẫu, người bệnh cần vận động sớm, phù hợp với thể lực để tránh ruột bị ì ạch dẫn đến dính nguy cơ dính vào nhau. Các bác sĩ khuyến nghị người bệnh nên ngồi dậy sớm, vận động quanh giường ngay sau mổ từ ngày thứ 2 trở đi, tùy vào thể lực sau mổ. Điều này giúp ruột có điều kiện lưu thông trở lại và sớm có nhu động. Khi ruột được hoạt động bình thường sớm thì sẽ trượt lên nhau và tránh được tình trạng dính ruột.

Bên cạnh đó, chế độ ăn cũng đóng vai trò quan trọng tránh tắc ruột. Trẻ em, người già yếu nên tránh các thực phẩm xơ như măng, mướp, rau rút...; các loại hoa quả có nhiều tanin như ổi, hồng bởi các thực phẩm này gây kết dính với nhau dễ dàng tạo nên các khối bã thức ăn, gây tắc trong lồng ruột.

Bác sĩ Lê Thanh Tuấn đã có kinh nghiệm trong khám, điều trị, phẫu thuật các bệnh lý ổ bụng (cả mổ mở, mổ nội soi). Đặc biệt Bác sĩ có thế mạnh trong phẫu thuật ngoại nhi điều trị các bệnh lý như: lồng ruột, ruột thừa viêm, thoát vị bẹn, các dị tật sau sinh (viêm phúc mạc bào thai, megacolon, không hậu môn),..