Tìm hiểu về chụp X quang xoang

Bài viết được tư vấn chuyên môn bởi Thạc sĩ, Bác sĩ Vũ Thị Hậu - Bác sĩ Chẩn đoán hình ảnh - Khoa Chẩn đoán hình ảnh và Y học hạt nhân - Bệnh viện Đa khoa Quốc tế Vinmec Times City. Bác sĩ có nhiều năm kinh nghiệm trong lĩnh vực chẩn đoán hình ảnh bao gồm cộng hưởng từ, CLVT và siêu âm.

Chụp X quang xoang giúp bác sĩ quan sát được tình trạng thông tắc của xoang, nhờ đó giúp chẩn đoán viêm xoang mà không cần phải nội soi xoang, giúp điều trị cho phù hợp.

Xoang là những những hốc nằm trong xương sọ. Trong lòng xoang được lót bởi niêm mạc hô hấp, các chất xuất tiết của xoang đều đổ vào hốc mũi qua các lỗ nhỏ (các lỗ thông mũi-xoang).

Các xoang đều có lỗ thông nối với nhau nên khi bị viêm 1 xoang kéo dài dễ đưa đến các xoang khác gọi là viêm đa xoang.

Các xoang mặt được chia thành 2 nhóm:

• Nhóm xoang trước

Gồm xoang hàm, xoang sàng trước, xoang trán vây quanh hốc mắt.

Nhóm xoang này là vùng hô hấp của hốc mũi, mở thông ra ngoài nên dễ bị nhiễm khuẩn và dễ gây ra biến chứng mắt. Xoang hàm có lỗ thông với hốc mũi rộng, lại liên quan nhiều đến các răng hàm trên nên các xoang trước thường bị viêm cấp tính thể nhiễm khuẩn, mủ.

• Nhóm xoang sau

Bao gồm xoang sàng sau và xoang bướm ở sâu dưới nền sọ, liên quan tới phần sau ổ mắt, dây thần kinh thị giác, xoang tĩnh mạch hang, tuyến yên.

Xoang sàng sau là vùng kín hơn, ít bị xâm nhập bởi những nguyên nhân bệnh lý bên ngoài. Các xoang sau có lỗ thông với mũi ở phía sau khe trên, do đó xuất tiết thường chảy xuống họng và ít bị viêm cấp tính mà thường bị viêm mạn tính.

• Viêm xoang cấp tính
  • Viêm xoang trước cấp tính. Trên phim X quang chụp theo tư thế Blondeau thấy xoang bị mờ đều, mờ đặc hay có vùng đặc phía dưới.
  • Viêm xoang sàng cấp tính ở trẻ em.
  • Viêm xương - tủy hàm trên (giả dạng viêm xoang hàm cấp tính).
• Viêm xoang mạn tính: Là do sự biến đổi không hồi phục của niêm mạc xoang, gây nên loạn sản, dạng polyp, tiết dịch, tiết nhầy hoặc viêm mủ. Trên phim X quang theo tư thế Blondeau và Hirtz có giá trị trong chẩn đoán xác định: hình xoang mờ đều hoặc hình vòng cung, hình polyp...

Chụp X quang xoang là một kỹ thuật chẩn đoán hình ảnh đã được sử dụng từ lâu.

Mục đích của phương pháp này là giúp bác sĩ quan sát tình trạng bên trong các hốc xoang mà không cần phải dùng đến biện pháp mổ, nhờ đó giúp chẩn đoán chính xác loại viêm xoang dựa vào phim chụp.

Chụp X quang có thể gây nhiễm xạ cho cơ thể nhưng liều chẩn đoán của một lần chụp X quang được đảm bảo nằm trong giới hạn an toàn và hầu hết không gây ảnh hưởng gì đáng kể cho sức khỏe. Do đó, người bệnh cũng không cần lo lắng về nguy cơ mắc bệnh ung thư do nhiễm xạ.

Tuy nhiên, bác sĩ cũng khuyên người bệnh, để tránh nhiễm xạ do chụp X quang nhiều lần, bệnh nhân khi đi khám bệnh nên mang theo phim X quang đã chụp trước đó, để bác sĩ dựa vào chẩn đoán mà không cần phải chụp lại phim mới.

5.1. Tư thế Blondeau (mũi – cằm – phim)

Tư thế này giúp chẩn đoán các bệnh viêm xoang hàm, xoang trán và hốc mũi.

Bệnh nhân nằm với tư thế nằm sấp, mũi và cằm chạm vào phim và miệng há tối đa. Lúc này, tia X quang đi từ sau ra trước.

Chẩn đoán cụ thể:

• Tình trạng xoang bình thường: Quan sát phim chụp X quang xoang, có thể thấy hốc mũi có khoảng sáng của khe thở rõ. Các xoang trán và hàm sáng đều so với ổ mắt và các thành xương đều rõ.
• Trường hợp mắc bệnh: Nếu bị viêm xoang, khe thở của hốc mũi bị mất, cuốn mũi quá phát hay hẹp lại. Các xoang trán hay xoang hàm trên phim X quang đều bị mờ do niêm mạc bị sưng tấy hoặc phù nề. Ngoài ra, xoang bị mờ có thể là do chứa dịch mủ trong hốc xoang, thoái hóa niêm mạc, không đều do niêm mạc dày hoặc bờ dày. Điều quan trọng, quan sát thành xương có chỗ bị mất. Nếu thành xương không nhìn thấy rõ có thể nghi ngờ là do u ác tính gây ra.

Ngoài ra, nếu nghi ngờ có dị vật, bác sĩ sẽ tiến hành chụp thêm tư thế sọ nghiêng để xác định chính xác vị trí dị vật.

5.2. Tư thế Schuller (thái dương-nhĩ)

Tư thế chụp X quang viêm xoang này giúp chẩn đoán tình trạng viêm nhiễm ở xoang chũm.

Người bệnh nằm nghiêng giống với kiểu chụp phim sọ nghiêng. Lúc này, nguồn tia chiếu chếch 25 – 30 độ so với trục 2 tai. Khi đó, tia xuyên qua ống tai bên chụp và vành tai bên chụp luôn phải gập về phía trước để hình không đè lên xương chũm.

Chẩn đoán cụ thể:

• Bình thường: Hình ảnh phim sẽ cho thấy rõ các vách ngăn và thông bào của chúng.
• Bệnh lý: Quan sát hình chụp cho thấy các thông bào mờ hẳn và các vách ngăn không rõ nếu người bệnh bị viêm xương chũm cấp tính. Hoặc trong trường hợp viêm xương chũm mãn tính, các thông bào mờ và các vách ngăn biến mất.

5.3. Tư thế Hirtz (tư thế cằm-đỉnh phim)

Tư thế Hirtz giúp chẩn đoán bệnh viêm xoang sàng sau, xoang sàng trước và xoang bướm.

Người bệnh nằm ngửa đầu sao cho đầu thả ra khỏi thành bàn và đỉnh đầu chạm vào phim. Tia X quang đi từ trên xuống dưới.

Chẩn đoán cụ thể:

• Trường hợp xoang bình thường: Các xoang sàng sau, sàng trước và xoang bướm đều sáng và vách ngăn của các tế bào rõ ràng.
• Trường hợp mắc bệnh xoang: Các tế bào sàng bị mờ có thể là do dịch, mủ hoặc do niêm mạc dày, polyp trong xoang. Và các vách ngăn của sàng không rõ hoặc cũng có thể bị phá hủy hay mất đi do u ác tính hoặc polyp mũi.

Như vậy, dựa vào phim chụp X quang xoang giúp bác sĩ chẩn đoán chính xác bệnh lý ở hốc xoang, giúp việc điều trị diễn ra dễ dàng và mang lại kết quả cao hơn.

Tại Bệnh viện Đa khoa Quốc tế Vinmec, mọi dịch vụ nha khoa đều được thực hiện theo các tiêu chuẩn kiểm soát nhiễm khuẩn chặt chẽ, đảm bảo an toàn và vệ sinh tối đa cho khách hàng. Chụp X quang và chẩn đoán được tiến hành với các máy X-quang số hóa hoàn toàn (Digital Radiography). Điều này giúp giảm tới 50% liều tia so với các máy X quang “truyền thống” trước đây. Nhờ đó đảm bảo tối đa tính an toàn cùng hiệu quả trong việc chẩn đoán và điều trị bệnh.