Siêu âm tim cơ bản: Những điều cần biết

Siêu âm tim cơ bản là một trong những kỹ thuật thăm dò không xâm lấn, đơn giản và hiệu quả, giúp bác sĩ có cái nhìn tổng quát nhất về hình thái, chức năng và huyết động học của vách tim, buồng tim, màng ngoài tim hay các mạch máu lớn nối với tim.

Siêu âm là kỹ thuật sử dụng một dạng năng lượng gây ra bởi những xung động cơ học có tần số trên 20000 Hertz. Sóng siêu âm được phát ra đều đặn với chu kỳ khoảng 1.000 lần/giây và đi vào các tổ chức của cơ thể. Khi sóng siêu âm gặp các tổ chức thì sẽ có phản xạ trở lại và đến bộ phận nhận biến rồi được chuyển thành điện năng, khuếch đại và hiện lên màn hình.

Siêu âm tim cơ bản là một trong những kỹ thuật thăm dò không xâm lấn, đơn giản và hiệu quả, giúp bác sĩ có cái nhìn tổng quát nhất về hình thái, chức năng và huyết động học của vách tim, buồng tim, màng ngoài tim hay các mạch máu lớn nối với tim...Tùy vào các vị trí siêu âm tim, bác sĩ có thể chỉ định siêu âm một chiều hoặc siêu âm hai chiều.

Trên lâm sàng, siêu âm tim được phân loại theo nguyên lý hoạt động và vị trí làm siêu âm. Trong đó, nếu dựa theo nguyên lý hoạt động thì có 3 loại siêu âm gồm: Siêu âm 1 chiều (là cách thăm dò các thành phần giải phẫu của tim), siêu âm 2 chiều (Giúp nhìn rõ những lát cắt về mặt giải phẫu của tim và hình ảnh nhìn thấy sẽ gần giống như giải phẫu thực sự), Siêu âm Doppler (sử dụng Doppler liên tục, Doppler xung, Doppler tổ chức, Doppler màu giúp bác sĩ khảo sát được biến đổi về mặt hình thái, chức năng và huyết động của tim). Nếu dựa theo vị trí làm siêu âm thì có 2 loại gồm: Siêu âm tim qua thành ngực và siêu âm tim qua thành thực quản.

Kết quả của siêu âm tim cơ bản sẽ giúp bác sĩ biết được kích thước và hình dạng, độ dày và chuyển động của các thành tim, cách thức tim chuyển động, sức bơm của tim, van tim của người bệnh có hoạt động bình thường, bị hẹp không hay có máu rò rỉ ra ngoài không....

Kỹ thuật siêu âm tim cơ bản đóng vai trò quan trọng trong việc tầm soát và chẩn đoán tình trạng sức khỏe tim mạch của người bệnh, giúp:

• Cung cấp những thông tin chính xác về hình thể của tim như kích thư­ớc của các buồng tim, tình trạng của các van tim, chiều dày thành thất...
• Cung cấp thông tin về chức năng nhĩ trái, nhĩ phải, chức năng thất trái, thất phải (trong đó, vai trò đánh giá chức năng thất trái là quan trọng nhất và có nhiều ứng dụng nhất trong việc tầm soát và điều trị bệnh lý tim mạch).

Các mặt cắt cơ bản trong siêu âm tim sẽ được theo dõi cẩn thận trong quá trình siêu âm bao gồm:

• Mặt cắt dưới sườn

Tiến hành thăm dò các vị trí siêu âm mặt cắt dưới sườn để đánh giá 4 buồng tim của người bệnh. Với kỹ thuật này, bác sĩ sẽ nghiêng đầu dò sang bên phải để đánh giá tĩnh mạch chủ dưới, sau đó, bệnh nhân cần hít vào để giúp đánh giá áp lực tĩnh mạch trung tâm.

• Mặt cắt cạnh ức (Parastenal view)

Các vị trí siêu âm mặt cắt cạnh ức sẽ được thăm dò tiếp theo để đánh giá thất trái và so sánh kích thước các buồng tim. Ngoài ra, thăm dò mặt cắt cạnh ức còn giúp định khu tràn dịch màng tim và phân biệt tràn dịch màng tim và tràn dịch màng phổi chính xác nhất.

• Mặt cắt cạnh ức trục ngắn

Thăm dò mặt cắt cạnh ức trục ngắn trong siêu âm tim cơ bản sẽ giúp thu được hình ảnh bằng cách xoay đầu dò 90 độ theo chiều kim đồng hồ, rồi sau đó quét đầu dò từ đáy tim lên đến mỏm tim của người bệnh để thu được những mặt cắt ngang khác nhau.

• Mặt cắt từ mỏm (Apical view)

Thăm dò mặt cắt từ mỏm khi siêu âm tim cơ bản sẽ khó hơn, tuy nhiên, kỹ thuật này sẽ cho phép so sánh kích thước buồng thất và là cửa sổ tốt nhất giúp đánh giá các bất thường về vận động ở vùng vách liên thất và thành tim.

Sau khi có chỉ định từ bác sĩ thì người bệnh sẽ phải làm theo các hướng dẫn siêu âm tim cơ bản, gồm các bước cụ thể sau:

• Bệnh nhân cởi áo và được thoa lên ngực một chất Gel để giúp làm tăng chất lượng hình ảnh thu được và làm mờ ánh sáng ở phòng siêu âm.
• Bác sĩ sẽ tiến hành điều chỉnh máy đến các vị trí siêu âm để thấy được hình ảnh và các thông số, nếu trong quá trình siêu âm có xảy ra sự cố (siêu âm thấy phát hiện có một lỗ trong tim) hoặc cần thiết, để hạn chế rủi ro có thể gặp thì người bệnh sẽ được tiêm thuốc.
• Mỗi cuộc siêu âm tim cơ bản sẽ có thời gian từ 30 phút đến 1 tiếng, quá trình siêu âm thường kết hợp với đo điện tâm đồ để có được kết quả chính xác nhất về tình trạng sức khỏe của người bệnh.

Sau khi tiến hành thăm khám sơ bộ, bác sĩ sẽ căn cứ vào tình trạng của bệnh nhân để chỉ định siêu âm tim cơ bản trong các trường hợp.

• Phình tách động mạch chủ
• Đánh giá chức năng thất trái, thất phải
• Tối ưu hóa điều trị: thực hiện thủ thuật dưới hướng dẫn của siêu âm
• Tình huống lâm sàng
• Phát hiện tràn dịch màng tim, ép tim
• Đau ngực
• Suy hô hấp cấp
• Đánh giá chức năng tim trong trường hợp ngừng tuần hoàn
• Tình trạng sốc, huyết động không ổn định
• Chấn thương
• Ngừng tuần hoàn
• Hướng dẫn đặt dẫn lưu màng tim
• Đo đường kính tĩnh mạch chủ dưới và nhận định kết quả
• Phát hiện giãn thất phải, suy thất phải
• Phát hiện giãn thất trái, suy thất trái và rối loạn vận động vùng thành tim
• Phát hiện tràn dịch màng tim, tình trạng ép tim.

Siêu âm tim cơ bản là kỹ thuật không xâm lấn, không đau đớn nên người bệnh hoàn toàn có thể tiếp tục các hoạt động thường ngày sau khi tiến hành siêu âm. Nếu như kết quả bình thường thì sẽ không cần phải làm thêm xét nghiệm nào khác, tuy nhiên, trường hợp kết quả bất thường thì người bệnh có thể được chuyển đến các bác sĩ chuyên khoa tim mạch để kiểm tra thêm.

Chỉ định điều trị sẽ căn cứ vào kết quả siêu âm tim cơ bản, để chắc chắn về sức khỏe thì người bệnh có thể siêu âm tim lại trong vài tháng sau hoặc trao đổi thêm với bác sĩ về tình hình sức khỏe của bản thân. Đặc biệt, khi có ý định tầm soát sức khỏe tim mạch thì người bệnh cần tìm hiểu và đến cơ sở y tế uy tín, chất lượng.