Chẩn đoán u hạch bạch huyết bằng siêu âm

Bài viết được tư vấn chuyên môn bởi Thạc sĩ, Bác sĩ Nguyễn Viết Thụ - Bác sĩ Chẩn đoán hình ảnh và Y học hạt nhân - Khoa Chẩn đoán hình ảnh và Y học hạt nhân - Bệnh viện Đa khoa Quốc tế Vinmec Times City. Ths.Bs Nguyễn Viết Thụ đã có hơn 20 năm kinh nghiệm làm việc trong lĩnh vực chẩn đoán hình ảnh, nguyên là Thư ký đầu ngành Chẩn đoán hình ảnh Hà Nội, chỉ đạo tuyến dưới về chuyên ngành Chẩn đoán hình ảnh.

Siêu âm được coi là một trong những công cụ chẩn đoán hiệu quả trong việc đánh giá và hình thái u hạch bạch huyết. Ngoài ra siêu âm còn đóng vai trò quan trọng trong việc theo dõi sự phát triển của hạch bạch huyết.

Cơ thể con người có khoảng 500 - 600 hạch bạch huyết phân bố khắp cơ thể, chúng đứng thành nhóm và nhận bạch huyết của từng vùng cơ thể.

Chúng ta chỉ có thể cảm nhận hoặc chạm vào được một số ít. Những vị trí mà bạn có thể cảm nhận được hạch như:

• Hạch bạch huyết ở góc hàm
• Hạch bạch huyết ở phía sau tai
• Hạch bạch huyết ở hố nách
• Hạch bạch huyết ở cổ
• Hạch bạch huyết ở bẹn
• Hạch bạch huyết ở hố thượng đòn.

Kích thước của hạch bạch huyết thường khác nhau, từ nhỏ như đầu kim đến lớn như hạt đậu, là một phần của hệ thống miễn dịch của cơ thể.

U hạch bạch huyết là tình trạng các hạch bạch huyết trong cơ thể bị tăng kích thước hay sưng lên.

U hạch bạch huyết là tình trạng khá phổ biến, có thể xảy ra ở mọi lứa tuổi. Tuy nhiên, phụ nữ dễ mắc phải bệnh này hơn.

Mặc dù u các hạch bạch huyết là bệnh khá phổ biến, nhưng điều này không có nghĩa bệnh sẽ không gây bất cứ vấn đề nghiêm trọng nào. Vì vậy, bạn phải thường xuyên đi khám để được chẩn đoán, điều trị sớm và tốt nhất.

Siêu âm là một phương pháp thăm khám không xâm lấn và cho nhiều thông tin gợi ý cao, có thể đánh giá được và hữu ích để chẩn đoán các bệnh của hạch bạch huyết.

Siêu âm không chỉ xác nhận hoặc loại trừ sự hiện diện của khối, mà trong nhiều trường hợp còn có thể gợi ra bản chất của bệnh dựa vào các dấu hiệu trên siêu âm. Siêu âm Doppler màu đóng góp phần không nhỏ trong việc tăng thêm độ tin cậy trong việc đánh giá bệnh lý hạch bạch huyết.

3.1 Vị trí hạch

• Hạch sau phúc mạc thường gặp nhất trong bệnh Lymphoma.
• Hạch cạnh động mạch chủ thấy ở 25% bệnh nhân Hodgkin và 50% bệnh nhân non-Hodgkin.

3.2 Hình dạng

Có thể biểu hiện với các kiểu hình

• Nốt riêng rẽ dạng bầu dục, thon dài, dẹt hay tròn.
• Tập trung thành đám.
• Các hạch phát triển quanh 1 trục mạch máu gồm động mạch và tĩnh mạch.
• Dấu hiệu áo khoác (Mantle sign): Các hạch hình thành nên “áo khoác” bao bọc các mạch máu lớn.
• Dấu hiệu động mạch chủ nổi (Floating aorta sign): Một số u hay hạch sau phúc mạc phát triển và lan dọc theo các khoang sau phúc mạc, chen giữa các cấu trúc và chèn ép đẩy động mạch chủ bụng ra trước .
• Dấu hiệu “sandwich sign”: Các mạch máu bị kẹp giữa các đám u hạch bạch huyết Lymphoma.

3.3 Độ hồi âm

• Hạch dạng dịch có echo trống kèm tăng âm phía sau thường là do quá trình hoại tử sau điều trị như xạ trị. Trung tâm hạch hoại tử hay hóa nang thường do viêm hoặc lao.
• Hạch hồi âm hỗn hợp gợi ý hạch di căn.
• Vôi hóa trong hạch ít gặp, có thể thấy trong bệnh lao hạch.

3.4 Kích thước

• Có chèn ép các cấu trúc xung quanh.
• Tưới máu (qua Doppler màu): Phân bố ở ngoại vi, trung tâm hoặc hỗn hợp.
• Dấu hiệu khác: Hiệu ứng choán chỗ hay chèn ép như hạch vùng đầu tụy, rốn gan có thể chèn ép ống mật chủ. Hạch quanh tĩnh mạch chủ dưới đè xẹp các mạch máu hoặc hạch lớn gây đè đẩy các cơ quan lân cận.

3.5 Đánh giá hạch lành – ác

Các hạch lành tính được phát hiện thường có đường kính trục ngắn/ đường kính trục dài < 0.5, tương ứng với hình bầu dục. Các hạch ác tính được thường có chỉ số này > 0,5, tương ứng với hình dạng tròn hơn.

Đòi hỏi phải kết hợp nhiều yếu tố:

• Hỏi bệnh sử.
• Tính chất hạch: Đau? Phát triển nhanh hay chậm? Số lượng?
• Sự dẫn lưu của hạch.

Hướng chẩn đoán hạch lành hay ác tính? Sau đó thực hiện tiếp các phương pháp chẩn đoán khác như CT scan, MRI (xác định hạch và đánh giá giai đoạn ung thư,...)? Chọn tế bào học bằng chọc hút kim nhỏ (Fine needle aspiration cytology - FNAC) hay sinh thiết hạch để chẩn đoán bản chất hạch.

Thực tế tính chất hạch có thể thay đổi tùy thuộc vào từng trường hợp bệnh, khó phân biệt hạch lành tính hay ác tính. Vì vậy, ngay khi có triệu chứng hạch nổi bất thường không rõ nguyên nhân, tốt nhất người bệnh nên đến các cơ sở y tế chuyên nghiệp, uy tín để được khám chẩn đoán chính xác. Tùy từng vị trí hạch nổi và kết quả khám lâm sàng, bác sĩ có thể chỉ định các xét nghiệm như siêu âm các vùng tương ứng, chụp CT, chụp MRI, sinh thiết hạch làm tế bào học...