Xạ trị công nghệ cao - kỹ thuật xạ phẫu định vị thân (SBRT)

Bài viết được viết bởi ThS.BS Đoàn Trung Hiệp - Trưởng khoa Xạ trị và Kỹ sư Trần Bá Bách – Trung tâm Xạ trị Vinmec Times City.

Xạ phẫu định vị thân SBRT là kỹ thuật xạ trị công nghệ cao sử dụng nhiều chùm tia để cung cấp một liều bức xạ rất cao cho mô đích và giảm liều nhanh chóng cho các mô lân cận. Đây là kỹ thuật xạ trị có độ chính xác rất cao từ việc đặt tư thế và cố định bệnh nhân, cơ khí cho đến việc cấp liều. Liều phóng xạ cao (liều “phẫu thuật” thường ≥ 5Gy / một phân liều) sẽ được cung cấp đến bệnh nhân hướng từ bên ngoài từ đầu máy xạ vào trong cơ thể. Thời gian điều trị được rút ngắn sử dụng ít phân liều điều trị, thông thường chỉ từ 1 đến 5 phân liều điều trị.

Kỹ thuật SBRT đòi hỏi độ chính xác cao, đến từng milimet vì thế nó cũng đòi hỏi sử dụng hình ảnh xác minh hàng ngày ngay trước khi chiếu xạ (ảnh X-quang 2 chiều và ảnh 3 chiều CBCT). SBRT cũng đòi hỏi phải sử dụng các bộ công cụ, thiết bị cố định bệnh nhân chuyên biệt.

Sự thành công của SBRT phụ thuộc rất lớn vào việc cố định người bệnh, định vị và quản lý di động khối u trong suốt quá trình điều trị, đảm bảo việc cấp liều điều trị chính xác, hiệu quả. Một số kỹ thuật quản lý di động khối u thường được áp dụng như: ép bụng, nhịn thở sau khi hít vào/thở ra tối đa, đồng bộ hóa nhịp thở, 4D-CT, và theo dõi khối u theo thời gian thực. Việc lựa chọn phương pháp quản lý di động khối u phụ thuộc vào các điều kiện cơ sở vật chất hiện có của từng bệnh viện.

Breath Hold là kỹ thuật quản lý di động khối u bằng cách sử dụng các hệ thống kiểm soát nhịp thở của bệnh nhân. Bệnh nhân được huấn luyện để có thể tái lập việc nhịn thở trong một khoảng thời gian nhất định sau mỗi lần hít vào hoặc thở ra tối đa. Trong khoảng thời gian nhịn thở này, khối u di động rất nhỏ và có thể coi như không di động.

Từ tháng 8/2017 đến nay, Bệnh viện ĐKQT Vinmec Times City đã đưa vào ứng dụng kỹ thuật Breath Hold trong xạ phẫu định vị thân SBRT trên hệ thống máy xạ trị gia tốc Clinac iX, bộ dụng cụ cố định SBRT và hệ thống kiểm soát nhịp thở RPM.

Xạ phẫu định vị thân SBRT có thể được chỉ định cho các bệnh nhân có khối u ngoại sọ (phổi, gan, tụy, tiền liệt tuyến, u cạnh cột sống,...). Tại Vinmec Times City: chúng tôi áp dụng thành công, can toàn và hiệu quả kỹ thuật SBRT cho các khối u phổi, gan và khối u di căn đơn độc nhiều vị trí. Áp dụng theo hướng dẫn điều trị của các nước có nhiều kinh nghiệm SBRT nhất thế giới như: JCOG 0403, RTOG 1112; RTOG 0813, 0915,...

2.1 Ưu điểm

• Không phẫu thuật, không xâm lấn, không đau
• Một biện pháp lý tưởng cho các khối U khó tiếp cận và gần các cơ quan quan trọng
• Tăng khả năng tiêu diệt khối U (~90% cơ hội cho nhiều vị trí bệnh)
• Điều trị ngoại trú
• Thời gian điều trị ngắn (1 – 2 tuần) hơn xạ trị thông thường (3 – 7 tuần)

2.2 Nhược điểm

• Cố định bệnh nhân và quản lý sự chuyển động của mục tiêu điều trị với sự chuyển động cơ thể (hô hấp).
• Đòi hỏi nhân lực xạ trị trình độ cao, giàu kinh nghiệm, trang thiết bị máy xạ, công cụ dụng cụ hiện đại.

Bước 1: Thông qua chỉ định xạ trị của Hội đồng ung thư đa chuyên khoa: Các chuyên gia trong các lĩnh vực: Xạ trị ung thư, Nội khoa ung thư, Ngoại khoa, Chẩn đoán hình ảnh, Giải phẫu bệnh,... sẽ cùng hội chẩn xem xét và đưa ra quyết định có chỉ định SBRT cho bệnh nhân hay không.

Bước 2: Đánh giá di động u và chụp CT mô phỏng xạ trị

Tùy theo thể trạng bệnh nhân, vị trí khối u, biên độ di động khối u, khả năng hợp tác trong việc quản lý nhịp thở, bác sĩ sẽ chọn phương án chụp CT mô phỏng và kỹ thuật xạ phù hợp.

Bước 3: Lập kế hoạch xạ trị SBRT và đánh giá kế hoạch

Bước 4: Kiểm tra chất lượng kế hoạch trước xạ trị: Thực hiện chiếu xạ kế hoạch lên phantom và tiến hành đo liều thực tế để so sánh với liều tính toán trên kế hoạch nhằm kiểm tra chất lượng kế hoạch trước xạ trị.

Bước 5: Chiếu xạ SBRT hàng ngày: Sử dụng bộ dụng cụ đặt tư thế và cố định bệnh nhân giống như lúc chụp CT mô phỏng. Trước khi chiếu xạ theo kế hoạch, tiến hành chụp xác minh: để kiểm tra các mốc xương và đánh giá sự chính xác của kỹ thuật.

Bước 6: Theo dõi và đánh giá bệnh nhân trong, sau xạ trị: Theo dõi và đánh giá bệnh nhân trước, trong và sau các buổi xạ SBRT. Sau đó mỗi tháng, bệnh nhân được đánh giá lâm sàng, chụp MRI/CT.

4. Vì sao nên thực hiện kĩ thuật này tại Vinmec?

Khoa Xạ trị - Bệnh viện Đa khoa Quốc tế Vinmec Times City là một trong số rất ít những cơ sở đầu tiên ở Việt Nam đã triển khai thành công, an toàn và hiệu quả kỹ thuật SBRT. Hiện nay chúng tôi đã điều trị cho nhiều bệnh nhân Ung thư phổi tế bào nhỏ giai đoạn sớm, ung thư Gan, khối U não, di căn não và các khối U di căn đơn độc ở nhiều vị trí.

Chúng tôi đã đang và sẽ tiếp tục tạo ra sự đột phá thị trường về xạ trị công nghệ cao tại Hà Nội cũng như Việt Nam. Dựa trên nguồn nhân lực được đào tạo bài bản đảm bảo thực hiện an toàn, chính xác và hiệu quả cũng như được trang bị đầy đủ trang thiết bị, máy hiện đại.

Đáp ứng lâm sàng sớm: Tất cả các bệnh nhân đều đạt đáp ứng một phần, toàn trạng được cải thiện và giảm đau ngay sau xạ, giảm thể tích khối u sau 6 - 8 tuần xạ.

Tác dụng phụ sớm: Chỉ gặp ở 01 bệnh nhân có tăng men gan độ 2 và 01 bệnh nhân khác có phản ứng phụ trên da độ 2, chưa gặp trường hợp nào có phản ứng phụ > độ 2 liên quan xạ trị.

5. Một số hình ảnh đáp ứng điều trị

Bệnh viện Đa khoa Quốc tế Vinmec là một trong những bệnh viện không những đảm bảo chất lượng chuyên môn với đội ngũ y bác sĩ, hệ thống trang thiết bị công nghệ hiện đại mà còn nổi bật với dịch vụ khám, tư vấn và chữa bệnh toàn diện, chuyên nghiệp; không gian khám chữa bệnh văn minh, lịch sự, an toàn và tiệt trùng tối đa. Khách hàng khi chọn thực hiện các xét nghiệm tại đây có thể hoàn toàn yên tâm về độ chính xác của kết quả xét nghiệm.