Vì sao bệnh ho gà nguy hiểm?

Bài viết được tư vấn chuyên môn bởi Bác sĩ chuyên khoa II Quách Nguyễn Thu Thủy - Trung tâm Nhi - Bệnh viện Đa khoa Quốc tế Vinmec Times City.

Ho gà là một trong những bệnh lý nhiễm khuẩn đường hô hấp nghiêm trọng, là một bệnh truyền nhiễm cấp tính có khả năng lây lan nhanh qua đường hô hấp, bệnh có thể gặp ở mọi lứa tuổi nhưng hay gặp và nguy hiểm nhất là trẻ sơ sinh. Hiện nay, ho gà có thể dự phòng được bằng vacxin trong chương trình tiêm chủng mở rộng quốc gia. Vậy ho gà có nguy hiểm không?

Là một bệnh truyền nhiễm gây ra do vi khuẩn ho gà tên khoa học là Bordetella pertussis.

Ho gà là bệnh lý truyền nhiễm cấp tính tại đường hô hấp và có khả năng gây thành dịch. Bệnh lây truyền qua đường hô hấp, triệu chứng lâm sàng đặc trưng là những cơn ho dữ dội, kéo dài và nếu không được điều trị sẽ gây nhiều biến chứng nguy hiểm.

Hiện nay, nhờ chương trình tiêm chủng mở rộng mà bệnh ho gà tại Việt Nam đã được khống chế, tỷ lệ mắc bệnh năm 2014 đã giảm 249 lần so với trước khi triển khai.

Tuy nhiên ho gà có nguy hiểm không? Câu trả lời là có, đây vẫn là một trong những bệnh truyền nhiễm nguy hiểm có tỷ lệ biến chứng cao, đặc biệt ở trẻ sơ sinh và trẻ nhỏ.

Tác nhân gây bệnh ho gà là vi khuẩn Bordetella pertussis, thuộc giống Bordetella. Vi khuẩn ho gà có dạng trực khuẩn với hai đầu nhỏ, không di động, gram (-) và loại vi khuẩn này thuộc loại vi khuẩn có kích thước nhỏ nhất.

Do đó, vi khuẩn ho gà có sức đề kháng rất yếu, có thể bị tiêu diệt trong vòng 1 giờ dưới ảnh hưởng của nhiệt độ cao hoặc ánh sáng mặt trời trực tiếp và các loại thuốc sát khuẩn thông thường.

Ho gà lây lan chủ yếu qua đường hô hấp hoặc tiếp xúc trực tiếp qua giọt nước bọt khi người nhiễm vi khuẩn ho, hắt hơi, nói chuyện hoặc tiếp xúc với đồ vật bị nhiễm dịch tiết đường hô hấp của người mắc bệnh..

Bệnh có khả năng lây nhiễm cao ở giai đoạn mới nhiễm vi khuẩn, mạnh nhất trong 2 tuần đầu kể từ khi khởi phát triệu chứng. Vi khuẩn ho gà không có ổ nhiễm bệnh trung gian, người chính là ổ chứa duy nhất.

Đối tượng có nguy cơ bị mắc ho gà: Bệnh xuất hiện ở mọi lứa tuổi, tuy nhiên có hơn 90% số ca mắc là trẻ dưới 1 tuổi chưa tiêm phòng hoặc chưa tiêm đủ 3 mũi cơ bản. Trẻ càng nhỏ thì bệnh càng nặng và càng nhiều biến chứng.

Biểu hiện của bệnh ho gà sẽ diễn tiến qua các giai đoạn như sau

Thời kỳ ủ bệnh: Bệnh sẽ kéo dài từ 6-20 ngày (trung bình 9-10 ngày).

Giai đoạn viêm long đường hô hấp trên: Đây là giai đoạn tăng tiết dịch ở vùng mũi họng, thường kéo dài khoảng 1-2 tuần. Các dấu hiệu giai đoạn này bao gồm sốt nhẹ, chảy nước mũi, hắt hơi, ho húng hắng. Khi bước vào những ngày cuối của giai đoạn viêm long, triệu chứng ho của bệnh nhân trở nên rầm rộ hơn.

Giai đoạn toàn phát: Thường kéo dài 1-6 tuần, cá biệt có bệnh kéo dài hơn 10 tuần. Dấu hiệu điển hình của ho gà chính là những cơn ho xuất hiện rất đột ngột, có thể xảy ra bất kỳ lúc nào và nặng lên về đêm.

• Các cơn ho: Trẻ ho rũ rượi, thành từng cơn, mỗi cơn từ 15-20 tiếng ho liên tiếp, càng về sau càng yếu và giảm dần. Ở trẻ những cơn ho xuất hiện nhiều làm trẻ yếu dần như ngừng thở do thiếu oxy, mặt tím tái, mặt đỏ, tĩnh mạch cổ nổi, chảy nước mắt nước mũi.
• Ho gà ở trẻ sơ sinh có nguy hiểm không? Đối với trẻ sơ sinh, những cơn ho này sẽ làm hô hấp trẻ yếu dần, có thể ngừng thở do thiếu oxy và hoàn toàn có thể tử vong nếu không được cấp cứu kịp thời.
• Thở rít ở thì hít vào: Thường sau mỗi cơn ho hoặc xen kẽ sau mỗi tiếng ho có thể nghe được tiếng rít vào nghe như tiếng gà rít.
• Khạc đờm: Đàm trắng, trong, dính như lòng trắng trứng xuất hiện sau mỗi cơn ho. Thông thường, trực khuẩn ho gà sẽ có rất nhiều trong đờm bệnh nhân.
• Trong 2 tuần đầu, tần suất cơn ho khoảng 15 cơn/ngày, sau đó giảm dần. Sau mỗi cơn ho trẻ bơ phờ mệt mỏi, có thể nôn, vã mồ hôi, mạch nhanh, thở nhanh.
• Ngoài ra, trẻ có thể có các biểu hiện khác như sốt nhẹ, mặt và mi mắt nặng, loét hãm lưỡi, nghe phổi trong cơn ho có thể thấy một số ran phế quản.

Giai đoạn hồi phục: cơn ho kéo dài 2-3 tuần sau đó tần suất ít dần, bệnh nhân giảm sốt, thể trạng tốt lên.

Xem thêm: Ho gà là bệnh gì? Khi nào cần đưa trẻ nghi ngờ mắc ho gà đến viện ngay?

Để hiểu rõ hơn về việc ho gà có nguy hiểm không, mỗi người chúng ta tìm hiểu những biến chứng có thể xảy ra của bệnh ho gà.

Viêm phổi: Đây chính là biến chứng hay gặp nhất, tỉ lệ khoảng 20% các ca nhiễm. Viêm phổi thường xảy ra vào tuần thứ 2, thứ 3 của giai đoạn toàn phát với nguyên nhân gây bệnh có thể là chính vi khuẩn ho gà hoặc do bội nhiễm với một loại vi khuẩn, virus khác.

Xẹp phổi: Các nút nhầy do vi khuẩn ho gà gây ra có thể làm bít tắc các nhánh phế quản nhỏ, gây xẹp phổi, chiếm tỷ lệ khoảng 5% các ca nhiễm. Đây là biến chứng nguy hiểm, ảnh hưởng đến quá trình hô hấp của trẻ nhỏ.

Tràn khí màng phổi, tràn khí dưới da: Các cơn ho liên tục kéo dài, dữ dội làm tăng áp lực trong các phế nang và gây vỡ, dẫn đến tràn khí và ảnh hưởng đến quá trình thở của trẻ.

Các biến chứng thần kinh: bên cạnh hệ hô hấp thì thần kinh ở trẻ bị ho gà vẫn có thể bị ảnh hưởng:

• Co giật thường gặp ở trẻ nhỏ hoặc trẻ sơ sinh.
• Liệt nửa người, liệt chi và mất ngôn ngữ là do xuất huyết hoặc xung huyết não.
• Tetani xuất hiện khi trẻ nôn mửa nhiều
• Bệnh não cấp còn gọi là chứng kinh giật ho gà.

Xem thêm: Chăm sóc trẻ bị ho gà

Theo Tổ chức y tế thế giới (WHO), khi trẻ được 2 tháng tuổi thì kháng thể chống lại bệnh ho gà của mẹ truyền sang cho con đã cạn kiệt. Do đó, để phòng bệnh hiệu quả nhất thì việc tiêm phòng cho trẻ vào thời điểm này là cần thiết, giúp trẻ chống lại tác nhân gây bệnh và hạn chế các biến chứng nguy hiểm do ho gà gây ra.

Theo chương trình tiêm chủng mở rộng của Bộ Y tế khuyến cáo, các gia đình hãy đưa trẻ đi tiêm chủng đầy đủ vắc-xin phòng bệnh ho gà.

Bên cạnh đó, các gia đình có trẻ nhỏ có thể phòng bệnh bằng các cách như rửa tay bằng xà phòng, che miệng mũi khi ho hoặc hắt hơi, giữ vệ sinh cá nhân như tắm rửa sạch sẽ, rửa mũi, họng cho trẻ hàng ngày. Môi trường sống của trẻ phải đảm bảo thông thoáng, sạch sẽ và có đủ ánh sáng mặt trời.

Khi có dấu hiệu mắc bệnh hoặc nghi ngờ mắc bệnh ho gà, trẻ phải nghỉ học, cách ly và đưa đến cơ sở y tế để được khám và điều trị kịp thời.