Xét nghiệm nào chẩn đoán uốn ván?

Bài viết được tư vấn chuyên môn bởi Thạc sĩ, Bác sĩ Nguyễn Hải Hà - Trưởng Đơn nguyên vắc-xin – Khoa Ngoại trú Nhi, Bệnh viện Đa khoa Quốc tế Vinmec Times City.

Uốn ván là một trong những bệnh nguy hiểm, thậm chí có thể dẫn đến tử vong nếu không được phát hiện và điều trị kịp thời. Vậy xét nghiệm nào thường được dùng để chẩn đoán bệnh uốn ván?

Bệnh uốn ván (tên khoa học là Tetanus) là một bệnh truyền nhiễm cấp tính do ngoại độc tố (Tetanus exotoxin) của vi khuẩn uốn ván (tên khoa học là Clostridium tetani) phát triển tại vết thương trong điều kiện yếm khí. Các triệu chứng của bệnh được biểu hiện là những cơn co cứng cơ kèm theo đau, trước tiên là các cơ nhai, cơ mặt, cơ gáy và sau đó là cơ thân.

Vi khuẩn uốn ván gây bệnh bằng cách xâm nhập vào cơ thể qua vết thương hở, phát triển và sản sinh ra ngoại độc tố. Ngoại độc tố ảnh hưởng đến toàn bộ cơ thể, làm tổn thương não và hệ thần kinh trung ương, dẫn đến co giật các cơ trên nền cơ căng cứng, có thể gây suy hô hấp-trụy tim mạch, rối loạn thần kinh, thậm chí dẫn đến tử vong nếu không được cấp cứu kịp thời.

Nhìn chung, khi vi khuẩn uốn ván xâm nhập vào cơ thể sẽ gây ra các cơn co thắt ở các cơ. Khi nhiễm trùng nặng hơn, các độc tố thần kinh có thể ảnh hưởng tới các bộ phận khác như ngực, cổ, lưng, bụng và mông. Ở mức độ trầm trọng nhất, cơ hô hấp có thể bị co dẫn đến ngạt và tử vong.

• Uốn ván ở người lớn và trẻ em: Co cứng cơ nhai và cơ mặt làm cho bệnh nhân có nét mặt cười nhăn. Co cứng cơ gáy, cơ lưng, cơ bụng, hoặc khu trú các cơ gần vùng có vết thương. Bệnh nhân sẽ có những tư thế đặc biệt như sau: cong ưỡn người ra sau, cong người sang một bên, gập người ra phía trước... Các cơn co giật xảy ra khi bị kích thích bởi âm thanh, ánh sáng chói hoặc va chạm...
• Uốn ván ở trẻ sơ sinh: Triệu chứng của uốn ván sơ sinh xuất hiện từ ngày 3 đến ngày 28 sau khi sinh. Trẻ không bú được do cứng hàm hoặc co cứng cơ toàn thân làm trẻ bị ưỡn cong người và rất dễ tử vong.

Việc chẩn đoán bệnh uốn ván chủ yếu dựa vào quá trình diễn biến bệnh và khám các triệu chứng thực thể. Các xét nghiệm chủ yếu để phục vụ cho việc điều trị và theo dõi diễn biến của bệnh như: xét nghiệm công thức máu toàn bộ, xét nghiệm protein C phản ứng (CRP), Procalcitonin (PCT) hoặc lấy mẫu bệnh phẩm từ vết thương để cấy vi khuẩn và làm kháng sinh đồ...

Không giống như những bệnh nhiễm khuẩn khác, biểu hiện của bệnh uốn ván thường đặc trưng, dễ nhận biết và việc chẩn đoán chủ yếu dựa vào lâm sàng, tiền sử bệnh với các yếu tố nguy cơ gợi ý như: tổn thương với các vật kim loại rỉ sét (như đinh, sắt...), vết thương sâu bị nhiễm đất bẩn, cát bụi, phân người hoặc súc vật, vết bỏng, vết thương dập nát hoặc do tiêm chích, cắt rốn với dụng cụ không vô khuẩn....

Ở một số cơ sở y tế có điều kiện thì xét nghiệm chẩn đoán uốn ván chính là định lượng kháng thể kháng độc tố uốn ván trong huyết thanh, kết quả dương tính khi có trên 0.01 đơn vị/dl thì nghĩ đến bệnh uốn ván.

Các xét nghiệm khác có vai trò hỗ trợ như:

• Công thức máu ngoại vi với biểu hiện bạch cầu tăng cao khi có sự nhiễm trùng.
• CRP hay PCT tăng cao gợi ý phản ứng viêm của cơ thể do vi khuẩn uốn ván xâm nhập hoặc bội nhiễm vi khuẩn khác.

Tiêm vắc-xin phòng bệnh là giải pháp phòng bệnh uốn ván hiệu quả nhất.