Công dụng cây bụp giấm

Cây bụp giấm có nhiều công dụng khác nhau, trong đó tiêu biểu là thanh nhiệt, giải độc, hạ huyết áp, lợi tiểu, nhuận tràng, phòng cảm cúm, hỗ trợ quá trình tiêu hóa.

Cây bụp giấm (Hibiscus sabdariffa) còn có nhiều tên gọi khác như atiso đỏ, đay nhật, lạc thần hoa, là loài cây thuộc họ cẩm quỳ (Malvaceae). Đây là loài cây sống hàng năm, cao từ 1.5 - 2m, phân nhánh ở gốc, thân có màu tím đỏ nhạt, lá bụp giấm nguyên, phiến lá có mép có răng cưa nhỏ. Hoa bụp giấm mọc ở nách lá, có màu vàng hồng hoặc đỏ tía, không có cuống, quả nang, hình trứng.

Cây bụp giấm bắt nguồn từ Tây Phi, sau đó được đưa đến các châu lục khác trồng với mục đích là thực phẩm và làm thuốc chữa bệnh. Cây thường được thu hái vào tháng 9 - tháng 11 hàng năm, có thể dùng tươi hoặc phơi, sấy khô để dùng dần. Bụp giấm dễ bị ẩm mốc nên cần bảo quản ở nơi khô thoáng, tránh mối mọt và môi trường ẩm thấp.

Cây bụp giấm là loài cây ưa sáng, chịu hạn tốt, phát triển được trên những vùng đất cằn cỗi. Ở nước ta, loài cây này thường mọc hoang ở các bãi đất khô cằn hoặc trồng để làm dược liệu, trong đó chủ yếu ở Hà Nội, Hải Dương, Hưng Yên.

Hoa bụp giấm chứa nhiều thành phần có lợi cho sức khỏe như vitamin A, vitamin C, axit béo không no, axit citric, axit tartaric, axit malic, hibiscus, delphinidin, cyanidin, polysaccharides, v.v.

Theo đông y, hoa bụp giấm có tính vị (vị chua, tính mát), quy kinh (thành phần dược liệu được quy vào kinh can và đại trường), có nhiều tác dụng điều trị bệnh, trong đó chủ yếu được sử dụng trong điều trị các bệnh lý sau:

• Giải độc gan, hỗ trợ điều trị các vấn đề về gan như viêm gan, xơ gan
• Kích thích nhu động ruột, hỗ trợ tiêu hóa, phòng ngừa táo bón
• Tăng cường miễn dịch, giúp chống lại các bệnh thông thường như cảm cúm, ho, viêm họng
• Giảm cân, chữa béo phì nhờ một số thành phần có khả năng ức chế men amylase, giúp làm giảm khả năng hấp thụ đường và tinh bột
• Giải rượu nhờ tác dụng ức chế khả năng hấp thụ của rượu vào máu
• Hạ sốt và hạ huyết áp nhờ dịch ép có trong lá và đài hoa
• Cải thiện rối loạn lipid máu, đái tháo đường
• Giảm cholesterol toàn phần, giúp cải thiện tình trạng mỡ máu
• Tăng khả năng bài tiết urê của thận, lợi tiểu
• Dịch chiết methanol có trong hoa bụp giấm có khả năng ức chế một số tế bào ung thư ở trực tràng, miệng, gan
• Thành phần trong đài hoa có khả năng chống co thắt cơ trơn, làm thư giãn tử cung
• Dịch ép từ hạt bụp giấm có khả năng kháng khuẩn Salmonella typhi, Escherichia coli, Staphylococcus aureus, Bacillus subtilis, và một số loại nấm như Trichophyton, Aspergillus và Cryptococcus, vv.
• Hỗ trợ điều trị các bệnh về mật, xơ cứng động mạch, một số vấn đề về thần kinh và tim

Hoa bụp giấm thường được sử dụng để pha trà, ngâm rượu, làm mứt, siro. Hiện chưa có thống kê về liều dùng hoa bụp giấm trong điều trị bệnh vì nó còn phụ thuộc vào từng đối tượng và mục đích sử dụng, nhưng đa số các chuyên gia cho rằng không nên sử dụng quá 2 gram/ngày. Những bài thuốc phổ biến từ hoa bụp giấm gồm:

• Pha trà bụp giấm: Trà bụp giấm có tác dụng giải độc, thanh nhiệt, hạ huyết áp, lợi tiểu, nhuận tràng, giảm mỡ máu và giảm cân. Đầu tiên, bạn cần chuẩn bị nguyên liệu gồm 70 gram hoa bụp giấm tươi và 30 gram hoa bụp giấm khô. Sau đó, làm sạch toàn bộ hoa, cho vào ấm cùng với 650 - 700ml nước sôi, chắt lọc lấy phần nước, thêm ít đường, khuấy đều, có thể sử dụng thay thế cho nước trà.
• Siro hoa bụp giấm: Siro hoa bụp giấm có thể giúp phòng cảm cúm, hỗ trợ quá trình tiêu hóa. Đầu tiên, bạn cần chuẩn bị hoa bụp giấm tươi và một lọ đường. Sau đó, rửa sạch toàn bộ ho, cho hoa vào bình thủy tinh với một lượng đường vừa đủ sao cho cứ một lớp hoa có một lớp đường. Cuối cùng, đậy kín nắp bình và bảo quản nơi thoáng mát, sau 15 ngày là có thể sử dụng, mỗi lần uống hàm lượng 30ml.
• Rượu hoa bụp giấm: Ngâm rượu hoa bụp giấm có tác dụng lợi mật, nhuận tràng, hỗ trợ hệ tiêu hóa. Đầu tiên, cần chuẩn bị 1kg hoa bụp giấm tươi hoặc 600gr ở dạng khô, 150ml mật ong, 3 lít rượu trắng 40 độ. Tiếp đến, làm sạch toàn bộ hoa, vớt cho ráo nước, cho toàn bộ vào bình thủy tinh. Cho mật ong với rượu trắng vào sao cho ngập hoa bụp giấm, sau 10 ngày ngâm là có thể sử dụng, mỗi lần uống một lượng 30ml.

Một số lưu ý trước và trong quá trình sử dụng hoa bụp giấm gồm:

• Chống chỉ định với các trường hợp dị ứng với thành phần của hoa bụp giấm, phụ nữ mang thai và cho con bú
• Không lạm dụng hoa bụp giấm, liều lượng được các chuyên gia khuyên dùng là không vượt quá 2gram/ngày
• Không nên chế biến ở nhiệt độ quá cao vì có thể làm giảm giá trị và công dụng của dược liệu
• Không sử dụng kết hợp hoa bụp giấm với các thuốc tân dược vì có thể gây tương tác thuốc và làm gia tăng tác dụng phụ

Cây bụng giấm là một loại dược liệu có mặt trong nhiều bài thuốc Đông y chữa bệnh khác nhau. Tuy nhiên, để tránh gây ra các tác dụng phụ không muốn, ảnh hưởng đến sức khỏe thì bạn cần nắm được cách sử dụng, tốt nhất nên nhờ sự tư vấn của bác sĩ, lương y có chuyên môn.