Vị thuốc long nhãn, tác dụng và những lưu ý khi dùng

Bài viết được tư vấn chuyên môn bởi Bác sĩ Nguyễn Thị Hồng Vân - Bác sĩ Y Học Cổ Truyền - Trung tâm Y Học Cổ Truyền Vinmec - Sao Phương Đông.

Long nhãn là một món đặc sản quen thuộc với người Việt Nam và là nguyên liệu quý trong Y Học Cổ Truyền. Tìm hiểu về tác dụng của vị thuốc long nhãn và điểm cần lưu ý khi dùng sẽ giúp người bệnh lựa chọn bài thuốc phù hợp với thể trạng nhằm đạt được hiệu quả tích cực trong chữa trị.

Long nhục, nhãn nhục..là những tên gọi khác của long nhãn. Để có thể bảo quản trong thời gian dài mà vẫn giữ được vị ngọt ngon của phần thịt quả sau khi tách khỏi vỏ và hạt, người ta đem cùi nhãn sấy khô tạo thành long nhãn.

Long nhãn tùy vào nhiệt độ sấy sẽ có độ mỏng dày không đều nhau. Vẻ ngoài thường mang màu vàng đậm hoặc nâu sẫm. Long nhãn sau sấy khô, không dính tay nhưng dẻo mềm và có vị ngọt, hương thơm nhẹ nhàng rất đặc trưng.

Đối với nhiều người, việc dùng long nhãn để tăng hương vị món ăn, chè, trà thảo dược... đã trở nên vô cùng quen thuộc. Không chỉ được ưa chuộng sử dụng trong đời sống hàng ngày, long nhãn còn chứa rất nhiều dưỡng chất và là một vị thuốc có nguồn gốc từ tự nhiên giúp bảo vệ sức khỏe, chữa trị nhiều bệnh khác nhau.

Theo Y Học Hiện Đại, thành phần dược lý của long nhãn bao gồm glucose, flavoprotein, tanin, saponin, chất béo...có tác dụng:

• Chống lão hóa da và xương
• Ngăn ngừa các bệnh về mắt, giảm thị lực
• Tăng cường hệ miễn dịch, tăng sức đề kháng tự nhiên, bảo vệ sức khỏe
• Thúc đẩy tuần hoàn, đưa máu về các cơ quan trong cơ thể
• Gia tăng độ bền, đàn hồi của mạch máu, từ đó giảm thiểu nguy cơ xuất hiện các bệnh liên quan tới tim mạch và huyết áp

Trong Y Học Cổ Truyền, long nhãn mang tính ôn và ấm, tác dụng vào Tâm và Tỳ. Những lợi ích mà long nhãn đem lại là:

• Bồi bổ khí huyết – Tốt máu, trị các bệnh thiếu máu và dưỡng nhan, nhu nhuận làn da
• An thần định chí – An dưỡng tinh thần, trị lo âu suy nghĩ nhiều
• Chủ trị trống ngực hồi hộp tim loạn nhịp
• Trị các chứng bệnh chán ăn, ăn uống không tiêu khiến cơ thể mệt mỏi
• Chữa suy nhược thần kinh, trí nhớ kém hoặc chứng mất ngủ thường xuyên

Trong Đông Y, long nhãn có thể sử dụng đơn lẻ hoặc kết hợp cùng một số loại dược liệu, tạo nên những bài thuốc chữa nhiều chứng bệnh khác nhau. Dưới đây là một số thang thuốc tham khảo sử dụng vị thuốc long nhãn có công dụng điều trị nhất định:

• Bài thuốc trị tỳ hư, tiêu chảy - công năng vận hóa của tỳ bị hư suy, bụng dạ chướng, khó tiêu: Sắc uống hàng ngày Long nhãn cùng Sinh khương.
• Bài thuốc trị tâm phế, âm hư - chức năng của phế kém, tân dịch tiêu hao: Long nhãn, Kỷ tử, yến sào nấu cùng với đường phèn vừa đủ.
• Bài thuốc trị chứng suy nhược cơ thể: Chưng đường phèn với Long nhãn để nguội, pha với nước dùng hàng ngày.

Bên cạnh đó, các bài thuốc sử dụng long nhãn còn được điều chế dưới dạng rượu thuốc, dược thiện (cháo, chè,...) và trà thảo mộc tiện lợi sử dụng hàng ngày:

• Rượu thuốc long nhãn được ngâm trong 2-3 tháng có tác dụng chữa suy nhược thần kinh, tăng cường sinh lý.
• Cháo hạt dẻ bóc vỏ đập vụn, nấu cùng long nhãn dành cho người hay hồi hộp, nhịp tim rối loạn, đau lưng mỏi gối.
• Chè dưỡng nhan nấu từ kỳ tử, long nhãn, hồng táo, nhựa đào, tuyết yến,...
• Trà hương liên ẩm giúp thanh tâm an thần, lợi thủy thấp có nguyên liệu gồm long nhãn cùng hương liên, chè búp và kim liên nhỏ.

Sử dụng long nhãn nên lưu ý những đối tượng phù hợp với tính chất của long nhãn. Bởi long nhãn chứa hàm lượng đường cao nên đặc biệt không phù hợp với người bị tiểu đường, thừa cân hoặc béo phì. Đặc biệt, đối với thai phụ 7 tháng đầu xuất hiện triệu chứng nóng trong, âm hỏa hư nên tránh ăn nhiều long nhãn có thể bị ra huyết, đau bụng, động thai.

Y Học Cổ Truyền quan niệm “Hư thì thực, bổ thì tả”, mặc dù long nhãn có nhiều lợi ích trong chữa bệnh và bảo vệ sức khỏe, nhưng để có hiệu quả tốt thì trước khi sử dụng người bệnh nên được thăm khám và tư vấn kỹ càng bởi bác sĩ chuyên môn, càng không nên tự ý gia giảm nguyên liệu thuốc. Các bài thuốc trong Đông Y thường mang tính chất tham khảo, các bác sĩ sẽ đưa ra lời khuyên và hướng dẫn cụ thể, cân nhắc liều lượng thích hợp dựa trên thể trạng từng bệnh nhân.

Nguồn tham khảo: Herbal treatment of insomnia, Modern pharmacological actions of Longan fruits and their usages in traditional herbal remedies