Vai trò của thuốc Tarceva® trong điều trị ung thư tuyến tụy

Bài viết của Dược sĩ Nguyễn Thị Thanh Nga - Dược sĩ Lâm sàng - Khoa Dược - Bệnh viện Đa khoa Quốc tế Vinmec Times City

Tarceva® có hoạt chất chính là erlotinib và được chỉ định điều trị ung thư tuyến tụy. Để đảm bảo hiệu quả điều trị và tránh được những tác dụng phụ không mong muốn thì người bệnh cần dùng thuốc theo đơn hoặc theo sự chỉ dẫn của bác sĩ, dược sĩ tư vấn.

Hoạt chất của Tarceva® là erlotinib. Đây là thuốc ức chế hoạt tính tyrosine kinase, được cục quản lý Dược Hoa Kỳ phê duyệt lần đầu vào năm 2004 trong điều trị ung thư phổi không tế bào nhỏ. Năm 2005, thuốc được phê duyệt cho chỉ định phối hợp cùng gemcitabine trong điều trị ung thư tụy tiến triển khu trú hoặc không phẫu thuật được hoặc ung thư tụy di căn.

Ung thư tụy là một bệnh ác tính thường đáp ứng kém với hóa trị. Trước đây, gemcitabine đơn độc được áp dụng như phác đồ điều trị chuẩn từ những năm 2000 do khả năng cải thiện thời gian sống thêm đáng kể so với thuốc dùng điều trị trước đó. Tỷ lệ bệnh nhân sống thêm hơn 1 năm đạt 24% (so với 5% ở nhóm bệnh nhân dùng thuốc 5-fluorouracil) với thời gian trung vị sống thêm dài hơn là 5,65 tháng.

Bệnh nhân ung thư tụy thường có biểu hiện quá mức thụ thể yếu tố phát triển biểu mô (HER1/EGFR) và điều này dẫn tới tiên lượng xấu. Erlotinib là một thuốc ức chế tyrosine kinase phân tử nhỏ có tác dụng ức chế thụ thể phát triển biểu mô (EGFR) – đích sinh học có vai trò quan trọng trong bệnh sinh của ung thư tụy.

Nghiên cứu của nhóm tác giả Canada được đăng tải năm 2007 đã chỉ ra nhóm bệnh nhân được sử dụng erlotinib kết hợp với gemcitabin có thời gian sống kéo dài hơn, tỷ lệ sống hơn 1 năm cao hơn, thời gian sống không tiến triển bệnh dài hơn so với nhóm dùng gemcitabin đơn độc. Sự khác biệt không quá lớn nhưng đều có ý nghĩa thống kê và chứng minh được hiệu quả vượt trội của phối hợp thuốc so với sử dụng gemcitabine đơn độc. Tuy nhiên, chất lượng cuộc sống ở hai nhóm được khảo sát qua bảng câu hỏi không khác biệt có ý nghĩa thống kê, nhóm sử dụng 2 thuốc phối hợp bị giảm điểm chất lượng cuộc sống do tác dụng phụ tiêu chảy.

Dù chưa có hướng dẫn đánh giá cụ thể nào, các phân tích sau nghiên cứu cho thấy có vẻ như các bệnh nhân bị mẩn trong vòng 4 – 8 tuần đầu sau điều trị có tiên lượng sống lâu hơn so với bệnh nhân không bị mẩn (trung vị sống thêm 7,2 tháng so với 5 tháng). Những bệnh nhân có điểm đau ban đầu thấp hơn có vẻ được hưởng lợi ích từ Tarceva® nhiều hơn. Bác sĩ sẽ đánh giá trước điều trị và trong quá trình điều trị để tư vấn cho bạn.

Tarceva® được dùng với liều 100mg/ngày, phối hợp cùng gemcitabine theo phác đồ trong điều trị ung thư tụy tiến triển khu trú, không phẫu thuật được hoặc di căn.

Thuốc được uống khi đói, trước ăn 1 giờ hoặc sau ăn 2 giờ. Nếu quên thuốc, bạn cần uống ngay khi nhớ. Nếu thời điểm nhớ ra quá gần với liều tiếp theo, chỉ uống liều kế tiếp, không uống thuốc gấp đôi liều.

Liều dùng của bạn có thể thay đổi trong một số trường hợp đặc biệt dựa trên đáp ứng thuốc, tình trạng hút thuốc lá và tác dụng không mong muốn.

Không phải bệnh nhân nào cũng gặp tác dụng phụ của thuốc và không phải tất cả các tác dụng phụ đều xảy ra với bạn. Trong quá trình dùng thuốc, bạn có thể cảm thấy mệt mỏi, buồn nôn, nôn, chán ăn, kích ứng đường tiêu hóa, tiêu chảy, mẩn ngứa, ho, sút cân...

Khi bạn cảm thấy kích ứng tiêu hóa, nôn hay tiêu chảy, hãy trao đổi với bác sĩ để được tư vấn. Bác sĩ có thể kê đơn cho bạn một số thuốc để hỗ trợ hoặc giảm nhẹ tác dụng không mong muốn.

Mẩn ngứa có thể gặp tới 90% bệnh nhân trong vòng 4 – 8 tuần sử dụng Tarceva®, tuy nhiên, khi tình trạng mẩn ngứa quá nặng hoặc dai dẳng, bạn cần báo ngay với bác sĩ. Khi có tổn thương da dạng bọng nước, bong tróc, đỏ da toàn thân, có hoặc không kèm theo loét miệng và các hốc tự nhiên bạn cần tới bệnh viện để được thăm khám và đánh giá kịp thời.

Thuốc có thể gây thủng đường tiêu hóa, ảnh hưởng tới gan, thận, phổi, mắt ở các mức độ khác nhau. Do đó, để đảm bảo được dùng thuốc an toàn và có hiệu quả, bạn cần tuân thủ điều trị như được kê đơn và thăm khám định kỳ để được đánh giá. Trước khi điều trị bằng Tarceva®, bác sĩ sẽ kiểm tra đánh giá chức năng gan thận, điện giải, khám mắt. Trong quá trình điều trị, bạn sẽ được định kỳ kiểm tra lại chức năng gan thận, điện giải và tái khám mắt sau 4-8 tuần dùng thuốc.

Báo ngay với bác sĩ hoặc tới cơ sở y tế gần nhất nếu có những biểu hiện bất thường nghiêm trọng như vàng da vàng mắt, thay đổi thị giác, khó thở nhiều, đau bụng dữ dội, nôn máu, đi ngoài phân đen, tiêu chảy nặng, dai dẳng, tiểu ít hoặc vô niệu...

Bạn cần trao đổi với bác sĩ về tiền sử bệnh và các thuốc hiện đang sử dụng trước khi bắt đầu dùng thuốc. Tarceva® có thể tương tác với nhiều loại thuốc bao gồm các thuốc không kê đơn, vitamin và thực phẩm chức năng, dược thảo. Điều này dẫn tới ảnh hưởng tới tác dụng của thuốc hoặc tăng nguy cơ tác dụng phụ, độc tính. Do đó, trong quá trình điều trị, bạn cần trao đổi với bác sĩ khi cần sử dụng thêm bất kỳ loại thuốc nào.

Nếu bạn đang dùng thuốc kháng đông kháng vitamin K như warfarin, acenocoumarol, bác sĩ có thể khuyên bạn thăm khám và chỉnh liều thường xuyên cũng như theo dõi chặt chẽ hơn khi mới bắt đầu sử dụng thuốc hoặc dừng thuốc. Tarceva® có thể làm tăng INR và nguy cơ chảy máu khi dùng đồng thời với các thuốc chống đông này.

Hút thuốc lá có thể làm giảm nồng độ Tarceva® trong máu, dẫn tới giảm hiệu quả của thuốc. Bạn cần trao đổi với bác sĩ về vấn đề hút thuốc lá trước khi bắt đầu điều trị. Thông thường, bạn sẽ được bác sĩ khuyên bỏ thuốc lá để có hiệu quả điều trị tốt nhất. Trong trường hợp bạn không thể bỏ thuốc lá, liều Tarceva® của bạn có thể tăng so với người không hút thuốc lá. Liều thuốc của bạn sẽ được tăng từ từ theo thời gian, bạn cần tuân thủ đúng hướng dẫn và đơn kê của bác sĩ. Bạn cần báo ngay cho bác sĩ khi bắt đầu ngừng hút thuốc lá hoặc bắt đầu hút thuốc lá trở lại.

Trong trường hợp bạn cần sử dụng các thuốc bảo vệ dạ dày hay giảm tiết acid dịch vị, bạn cần trao đổi với bác sĩ để được tư vấn và lựa chọn thuốc phù hợp với khoảng cách dùng hợp lý giữa các thuốc này với Tarceva®. Thuốc giảm tiết acid dịch vị có thể làm giảm nồng độ thuốc hấp thu và giảm tác dụng của thuốc. Do đó, việc tự ý sử dụng các thuốc giảm tiết acid dịch vị khi chưa được hướng dẫn bởi bác sĩ chuyên khoa sẽ ảnh hưởng tới hiệu quả điều trị và sức khỏe của bạn.

Tiếp xúc với nắng có thể làm gây ra hoặc làm nặng thêm các phản ứng da. Trong thời gian sử dụng thuốc, da bạn cũng nhạy cảm với ánh nắng và dễ bị tổn thương bởi nắng hơn. Do vậy, bạn nên tránh tiếp xúc trực tiếp với nắng. Đồng thời, bạn nên sử dụng đồ bảo hộ và kem chống nắng khi hoạt động ngoài trời.

Tarceva® có thể ảnh hưởng tới thai nhi, phụ nữ trong độ tuổi sinh sản cần tránh thai trong suốt quá trình điều trị cho tới ít nhất 1 tháng sau liều thuốc cuối cùng.

Chưa có đủ dữ liệu về an toàn khi sử dụng thuốc trên phụ nữ cho con bú. Để đảm bảo an toàn cho trẻ bú mẹ, bạn cần tránh cho con bú trong suốt thời gian sử dụng thuốc tới ít nhất 2 tuần sau liều thuốc cuối cùng.

Trong quá trình điều trị bằng Tarceva®, bạn cần ăn uống đủ chất, duy trì lượng nước đầy đủ để tránh bị thiếu dịch, đặc biệt khi bạn bị tiêu chảy.

Giữ tinh thần thoải mái, ngủ đủ giấc, vận động nhẹ nhàng vừa sức, tuân thủ điều trị và tái khám định kỳ hoặc theo hẹn sẽ giúp bạn điều trị hiệu quả và an toàn nhất. Không tự ý ngừng thuốc hoặc thay đổi liều dùng khi chưa có ý kiến của bác sĩ. Trao đổi với bác sĩ mọi khó chịu bất thường trong những lần thăm khám để được tư vấn và xử trí kịp thời.

Tarceva® có hoạt chất chính là erlotinib và được chỉ định điều trị ung thư tuyến tụy. Để đảm bảo hiệu quả điều trị và tránh được những tác dụng phụ không mong muốn thì người bệnh cần dùng thuốc theo đơn hoặc theo sự chỉ dẫn của bác sĩ, dược sĩ tư vấn.