Các tác dụng phụ của thuốc giải độc gan

Hiện nay, trên thị trường có nhiều sản phẩm được quảng cáo với công dụng giải độc gan, mát gan. Tuy nhiên, việc tự ý sử dụng các loại thuốc này không đúng chỉ định có thể gây ra những tác dụng phụ, thậm chí là gây hại cho gan.

Gan là một tạng của cơ thể với kích thước lớn, gan đảm nhận nhiều chức năng, vai trò quan trọng, có thể kể đến như:

• Thanh lọc và đào thải độc tố: Nhiều độc tố từ thực phẩm sau khi vào cơ thể sẽ đến gan và được thanh lọc, chuyển hóa tại đây. Gan lọc sạch, loại bỏ hoặc trung hòa các chất độc trong cơ thể. Do đó mà gan được ví như “nhà máy thải độc” của cơ thể.
• Chuyển hóa: Tại gan diễn ra nhiều hoạt động chuyển hóa quan trọng của cơ thể, gan tham gia vào quá trình chuyển hóa glucid, protid, lipid thành năng lượng cho hoạt động của cơ thể.
• Sản xuất mật: Các tế bào gan sản xuất ra dịch mật để tiêu hóa thức ăn.
• Dự trữ: Gan dự trữ máu cũng như các vitamin, khoáng chất,... cho cơ thể.
• Điều hòa miễn dịch: Nhờ việc sản xuất ra các protein miễn dịch mà gan có thể điều hòa miễn dịch cho cơ thể.

Người tiêu dùng rất khó phân biệt giữa thuốc giải độc gan với các thực phẩm chức năng có công dụng hỗ trợ giải độc gan, làm mát gan, thanh lọc cơ thể,... Nhìn chung, chúng có thành phần, nguồn gốc như sau:

• Nhóm giải độc gan có nguồn gốc thảo dược: Các loại dược liệu có thể chứa hoạt chất silymarin, silibinin, biphenyl dimethyl dicarboxylate, flavonoid,... có tác dụng hỗ trợ giải độc gan.
• Nhóm giải độc gan tổng hợp: Các hợp chất tổng hợp như biphenyl dimethyl dicarboxylate, cianidanol, flumeciol, methionine,... có thể được bào chế thành thuốc giải độc gan.

Cơ chế hoạt động của các thuốc giải độc gan chủ yếu là trung hòa gốc tự do, giúp ổn định màng tế bào gan, từ đó bảo vệ nhu mô gan cũng như hỗ trợ điều hòa chức năng gan,... Các loại thuốc hay thực phẩm chức năng giải độc gan có thể cải thiện hoạt động chức năng của gan, hỗ trợ điều trị bệnh lý tại gan. Tuy nhiên, cần nhấn mạnh rằng chưa đủ bằng chứng khoa học khẳng định các thực phẩm chức năng giải độc gan thực sự khử độc tại gan hay chữa lành các vấn đề khác ở gan.

• Việc lạm dụng hoặc sử dụng không đúng các sản phẩm giải độc gan có thể để lại một số tác dụng không mong muốn, khiến cho tình trạng bệnh lý ở gan nặng hơn cũng như gây ra các tác dụng phụ toàn thân, nặng hơn có thể dẫn đến suy gan, đe dọa tính mạng. Do đó, không nên tự ý sử dụng các loại thuốc hoặc thực phẩm chức năng giải độc gan nếu không có hướng dẫn, chỉ định của bác sĩ.
• Một số bệnh nhân mắc các bệnh lý gan mật tự ý dùng các thuốc giải độc gan đơn thuần với hy vọng điều trị được bệnh. Đây là quan điểm sai lầm bởi vì gan bị nhiễm độc là do nhiều nguyên nhân khác nhau. Điều quan trọng là phải tìm được nguyên nhân mới hy vọng điều trị bệnh hiệu quả. Thực tế là các thuốc giải độc gan chỉ hỗ trợ điều trị tổn thương gan chứ không tác dụng trực tiếp đến nguyên nhân bệnh. Do đó, các sản phẩm giải độc gan không thể thay thế điều trị y khoa.
• Phương pháp dân gian giải độc gan được truyền miệng từ xa xưa không phải đều phù hợp với tất cả bệnh nhân. Tác dụng và hiệu quả còn tùy thuộc vào cơ địa từng người, bệnh cảnh cụ thể, cũng như liều lượng, cách dùng, cách bảo quản,... Việc sử dụng tùy tiện các loại cây thuốc nam không những không mang lại hiệu quả điều trị mà còn có thể ảnh hưởng đến sức khỏe người bệnh.
• Một số người bệnh nghiện rượu bia tỏ ra chủ quan khi dùng thuốc giải độc gan vì cho rằng mỗi khi đã sử dụng thuốc giải độc gan thì có thể uống bao nhiêu bia, rượu cũng được. Điều này hoàn toàn sai lầm vì thuốc giải độc gan không thể hỗ trợ điều trị khi nguyên nhân không được giải quyết.

Bất kỳ thuốc nào khi đưa vào cơ thể đều là “con dao hai lưỡi”, và thuốc giải độc gan (bao gồm thuốc đông y, tây y) cũng không ngoại lệ, nhất là khi dùng thuốc không đúng chỉ định, lạm dụng thuốc hay dùng thuốc kéo dài. Việc sử dụng không đúng thuốc giải độc gan có thể để lại nhiều hệ lụy. Các tác dụng phụ của thuốc giải độc gan có thể kể đến là:

4.1. Tăng “gánh nặng” cho gan, suy giảm chức năng gan

Việc sử dụng các loại thuốc thải độc gan kéo dài mà không tìm hiểu và điều trị nguyên nhân có thể khiến cho tình trạng bệnh ngày càng trầm trọng. Thuốc giải độc gan nếu sử dụng không đúng, dùng liều cao, kéo dài hoặc phối hợp quá nhiều loại thuốc bổ gan vô tình tăng “gánh nặng” cho gan, gan đang bị nhiễm độc, suy yếu lại phải làm việc nhiều hơn để chuyển hóa thuốc thải độc gan, lâu dần khiến chức năng gan suy giảm. Khi gan quá tải sẽ khiến cho người bệnh cảm thấy mệt mỏi, khó chịu.

4.2. Làm tổn thương gan

Một số thuốc giải độc gan có thể chứa các thành phần gây hại cho gan như methionin. Sử dụng thuốc giải độc gan chứa methionin ở những người suy gan, xơ gan làm giảm chuyển hóa của gan, thiếu acid folic, nhất là khi dùng kéo dài. Ngoài ra, dùng methionin liều cao hoặc kéo dài còn làm tăng homocystein trong máu/nước tiểu, tăng nguy cơ xơ vữa động mạch, có thể dẫn đến tắc mạch do huyết khối,...

4.3. Các tác dụng phụ toàn thân

Không chỉ gây hại cho gan, thuốc giải độc gan còn có thể gây ra những tác dụng toàn thân không mong muốn như:

• Buồn nôn, nôn mửa
• Ngủ gật
• Nhiễm toan nặng (khi có bệnh lý về thận)
• Ngứa da, nổi mẩn đỏ
• Mệt mỏi

5.1. Điều trị nguyên nhân

Khi có dấu hiệu bệnh lý về gan, bệnh nhân cần được thăm khám bởi các bác sĩ chuyên khoa để được chẩn đoán bệnh, chẩn đoán nguyên nhân,... và có hướng điều trị thích hợp. Việc điều trị nguyên nhân cần được đặt ra đầu tiên mới hy vọng kiểm soát bệnh hiệu quả. Ví dụ nguyên nhân nhiễm độc gan là do viêm gan virus thì bệnh nhân cần được điều trị bằng các thuốc ức chế virus, nguyên nhân do rượu thì cần cai bia rượu, nguyên nhân do phơi nhiễm nhiều với hóa chất độc gan thì cần hạn chế tiếp xúc với các chất này.

5.2. Giải độc gan

Việc tự ý dùng thuốc giải độc gan khi nguyên nhân chưa được giải quyết đôi khi sẽ phản tác dụng. Điều trị hỗ trợ bằng các loại thuốc giải độc gan phối hợp với việc điều trị nguyên nhân có thể cải thiện hiệu quả chức năng gan. Tuy nhiên, chỉ nên sử dụng thuốc giải độc gan khi có chỉ định và hướng dẫn của bác sĩ, không nên tự ý dùng thuốc vì có thể gặp những tác dụng không mong muốn.

5.3. Các biện pháp hỗ trợ khác

Một số biện pháp không dùng thuốc có thể hỗ trợ quá trình giải độc gan, tăng cường chức năng gan cũng như sức khỏe của người bệnh:

• Thực hiện lối sống lành mạnh, hạn chế sử dụng rượu bia hay các chất kích thích.
• Việc sử dụng thuốc nói chung cần hết sức thận trọng, vì một số thuốc có thể gây hại cho gan.
• Khuyến khích tiêm vaccine phòng bệnh viêm gan virus.
• Tránh tiếp xúc, phơi nhiễm với các hóa chất nguy hiểm
• Chế độ dinh dưỡng hợp lý, ăn uống đủ chất, hạn chế chất béo hay các thực phẩm chiên xào. Tăng cường rau xanh, trái cây.

Tóm lại, thuốc giải độc gan có thể gây ra những tác dụng phụ nếu sử dụng không đúng. Các tác dụng phụ này có thể xuất hiện tại gan hoặc toàn thân. Vì vậy, việc sử dụng thuốc giải độc gan cần phải hết sức cân nhắc, không nên tự ý dùng thuốc hay lạm dụng thuốc quá mức mà nên có ý kiến của bác sĩ.