Điều trị gãy lồi cầu xương hàm dưới do chấn thương

Bài viết được tư vấn chuyên môn bởi Bác sĩ chuyên khoa II Mai Anh Kha - Bác sĩ ngoại Chấn thương chỉnh hình - Khoa Ngoại tổng hợp - Bệnh viện Đa khoa Quốc tế Vinmec Đà Nẵng.

Gãy lồi cầu xương hàm dưới là một dạng của gãy xương hàm dưới được xem là một chấn thương hàm mặt hay gặp trên lâm sàng. Đây là một trong những cấp cứu ngoại khoa hay gặp phải, đặc biệt là trong những bệnh cảnh gây ra do tai nạn giao thông, vì vậy cần chú ý chẩn đoán chính xác và có phương pháp điều trị hợp lý.

Xương hàm dưới thuộc nhóm xương có khả năng di động, hình dáng dẹt, chất xương ngoài đặc trong xốp, bên trong xương có ống răng dưới và xương cử động phụ thuộc vào lồi cầu cùng với cổ lồi cầu nhỏ. Những vị trí yếu và dễ bị tác động từ bên ngoài làm tổn thương hoặc gãy xương hàm dưới có thể kể đến như vùng răng cửa, lỗ cằm hoặc góc hàm, thậm chí có thể có cổ lồi cầu.

Vì đặc tính giải phẫu có rất nhiều cơ vùng mặt bám xung quanh như cơ nâng cằm và cơ hạ cằm nên trong trường hợp gãy xương hàm dưới thì rất dễ dẫn đến tình trạng di lệch do các cơ bị co kéo rất nhiều, có thể di lệch theo nhiều kiểu. Ngoài ra, xương hàm dưới cũng có dây thần kinh răng dưới chi phối nên khi gãy xương hàm dưới thì có thể khiến cho bệnh nhân có cảm giác đau và tê vùng môi hoặc vùng cằm.

Trong gãy xương hàm thì được chia làm hai loại gãy phổ biến là gãy xương hàm dưới và gãy xương hàm trên. Trong đó, vì xương hàm dưới là xương di động và có nhiều điểm yếu nên khả năng gãy xương dạng này thường chiếm tỉ lệ cao hơn. Trong gãy xương hàm dưới thì có thể chia làm 2 loại chính là gãy một phần xương và gãy toàn bộ xương.

Đối với gãy một phần xương hàm dưới thì có thể bao gồm các loại gãy như:

• Gãy xương ổ răng: Răng cửa rất hay gặp phải tình trạng này tuy nhiên gãy xương ổ răng hàm dưới thường xảy ra với tỉ lệ thấp hơn so với gãy xương ổ răng hàm trên. Đặc điểm của loại gãy xương này là mảnh xương rời ra trong lúc gãy có thể gập vào trong và kéo răng ra.
• Gãy lồi cầu xương hàm dưới
• Gãy mỏm vẹt: Thường ít gặp trên lâm sàng, đôi khi gãy mỏm vẹt xuất hiện kèm theo với gãy cổ lồi cầu và gãy xương gò má.
• Thủng xương hàm dưới: Tác nhân có thể là vật nhọn, diện tích tiếp xúc nhỏ và lực truyền đi với tốc độ cao, có thể là đạn bắn.

Đối với gãy xương hàm dưới toàn bộ thì có thể gãy một đường, hai đường, ba đường hoặc gãy thành nhiều mảnh vụn.

Gãy lồi cầu xương hàm dưới là một loại chấn thương thường gặp trên lâm sàng, nhất là trong những trường hợp tai nạn giao thông. Gãy lồi cầu xương hàm dưới nếu không được xử lý và phẫu thuật kịp thời thì có thể gây ra những di chứng liên quan về mặt giải phẫu, chức năng cũng như thẩm mỹ của bệnh nhân. Một số chức năng có thể bị ảnh hưởng khi gãy lồi cầu xương hàm dưới đó là dính cứng khớp, teo xương hàm dưới, chức năng cắn...

Khi gãy lồi cầu xương hàm dưới thì bệnh nhân sẽ xuất hiện một số triệu chứng lâm sàng như:

• Đau
• Thực hiện động tác há miệng khó khăn.
• Sưng phù vùng da bên ngoài miệng, có thể hơi gồ lên vùng da trước nếp tai
• Ấn vào điểm trước nếp tai đau chói
• Lồi cầu cử động
• Trật khớp cắn
• Khớp cắn 2 thì

Để điều trị gãy lồi cầu xương hàm dưới thì có các phương pháp phổ biến đang được áp dụng hiện nay là chỉnh hình, nắn chỉnh xương, cố định xương và phẫu thuật gãy xương lồi cầu hàm dưới:

• Chỉnh hình: Phương pháp được sử dụng đó là nắn chỉnh trong miệng, thường được áp dụng trên những bệnh nhân có đường gãy xương ở vùng còn răng và ít có sự di lệch.
• Nắn chỉnh xương: Có thể nắn chỉnh bằng tay hoặc bằng lực kéo
• Cố định xương: Có thể là cố định ngoài miệng bằng băng cầm, hoặc cố định bên trong miệng bằng cung Tiguersted và nút Ivy trong khoảng thời gian là 4 – 6 tuần

• Phẫu thuật gãy xương lồi cầu hàm dưới: Đây là phương pháp có hiệu quả điều trị cao nhất trong những phương pháp điều trị gãy lồi cầu xương hàm dưới. Khi một bệnh nhân bị chấn thương hàm mặt và mất quá nhiều răng so với bình thường thì những phương pháp như chỉnh hình và cố định xương sẽ không mang lại hiệu quả cao, đặc biệt trên những bệnh nhân gãy xương có xuất hiện di lệch nhiều và 2 đầu gãy không tiếp xúc với nhau thì phẫu thuật sẽ là một sự lựa chọn tối ưu nhất trong những tình trạng này. Trên thực tế thì phẫu thuật gãy xương lồi cầu hàm dưới gồm có 2 phương pháp chính là phẫu thuật cố định xương bằng chỉ thép và phẫu thuật cố định xương bằng nẹp vít. Trong đó, nẹp vít được sử dụng có thể là nẹp vít lớn có tác dụng tạo ra sức ép lớn cho đầu xương gãy, vít tạo sức ép dọc trục, vít tạo sức ép trong trường hợp lệch trục, những vít có khả năng xuyên ép hoặc vít nhỏ. Ngoài ra, nẹp cố định tự tiêu cũng được lựa chọn rất nhiều hiện nay vì nó có tác dụng rất tốt trong chấn thương chỉnh hình mà không gây hại cho người dùng cũng như khả năng bị ăn mòn và biến dạng rất thấp, có thể tương thích sinh học với cơ thể người bệnh.

Gãy lồi cầu xương hàm dưới là một chấn thương thường gặp trong số những chấn thương hàm mặt, gây ảnh hưởng đến một số chức năng và thẩm mỹ của vùng đầu mặt. Vì vậy, khi phát hiện gãy xương hàm dưới thì cần đưa bệnh nhân đến cơ sở y tế để cấp cứu sớm nhất có thể, từ đó có hướng xử lý phù hợp nhất.