Thủy châm điều trị viêm quanh khớp vai

Viêm quanh khớp vai là bệnh lý hay gặp, theo Đông y được gọi là chứng kiên tý thống. Cách điều trị viêm quanh khớp vai theo Y học cổ truyền mang lại hiệu quả khá tốt, trong đó có biện pháp kết hợp với Tây y là thủy châm. Vậy thủy châm điều trị viêm quanh khớp vai là gì và thực hiện như thế nào?

1.1. Theo y học hiện đại

Theo Y học hiện đại, viêm quanh khớp vai là bệnh lý bao gồm tất cả các trường hợp đau và hạn chế vận động tại khớp vai do các tổn thương ở phần mềm quanh khớp như gân cơ, dây chằng và bao khớp. Viêm quanh khớp vai được phân loại như sau:

• Thể đau vai đơn thuần (bán cấp): Đây là thể viêm quanh khớp vai hay gặp nhất, chủ yếu do tổn thương gân cơ trên gai hoặc bó dài gân cơ nhị đầu. Triệu chứng bao gồm ấn đau chói tại vị trí tổn thương, nghiệm pháp Palm-up hay Jobe dương tính và trên hình ảnh siêu âm ghi nhận tổn thương gân nhị đầu hoặc gân bao xoay;
• Thể đau vai cấp: Thể viêm quanh khớp vai này xảy ra do viêm túi thanh mạc vi tinh thể với đặc trưng là hiện tượng calci hóa các gân mũ cơ quay, sau đó di chuyển vào túi thanh mạc dưới mỏm cùng của cơ delta, dẫn đến biểu hiện đau tại chỗ. Triệu chứng của viêm quanh khớp vai cấp là sưng đau cấp tính vùng mỏm cùng vai, siêu âm cho hình ảnh có dịch ở khoang dưới cơ delta, khi chọc hút sẽ có màu vàng chanh;
• Thể giả liệt khớp vai: Xảy ra do đứt 1 phần hoặc hoàn toàn gân mũ cơ quay và gân nhị đầu, đa phần xảy ra sau khi bệnh nhân thực hiện một động tác mạnh và đột ngột. Bệnh nhân thường cảm thấy đau nhói vùng mặt trước khớp vai, sau đó không giơ tay chủ động được. Phần gân bị đứt hoàn toàn sẽ co lại nổi cục tại 1/3 trên cánh tay, qua siêu âm giúp xác định đứt gân toàn phần hoặc bán phần;
• Thể đông cứng khớp vai: Xảy ra do sự dày lên và co cứng của bao khớp vai. Các động tác khớp vai của bệnh nhân đều bị hạn chế nhưng không gây đau, đôi khi kèm theo teo cơ cạnh khớp và hình ảnh chụp khớp vai cản quang cho thấy khoang khớp giảm thể tích.

1.2. Theo Y học cổ truyền

Viêm quanh khớp vai theo Y học cổ truyền được gọi là chứng kiên tý thống, thuộc phạm vi chứng tý do nhiều nguyên nhân nên tính chất bệnh rất khác nhau. Viêm quanh khớp vai theo Đông y có 3 thể bệnh, bao gồm kiên thống, kiên ngưng và hậu kiên phong.

Các giai đoạn của viêm quanh khớp vai:

• Giai đoạn đầu: Phong hàn thắng nên triệu chứng chủ yếu là đau quanh khớp vai, gọi là kiên thống;
• Giai đoạn sau: Hàn thấp thắng nên bệnh nhân có bị hạn chế vận động, gọi là kiên ngưng;
• Lâu dài các nguyên nhân làm tắc đường lưu thông khí huyết, dẫn đến cân cơ không nuôi dưỡng và dẫn đến thể hậu kiên phong.

Triệu chứng của các thể viêm quanh khớp vai theo Y học cổ truyền:

• Kiên thống: Triệu chứng đau là chủ yếu, tăng khi bệnh nhân vận động và dẫn đến hạn chế một số động tác như chải đầu hay gãi lưng. Vị trí đau chủ yếu xung quanh khớp vai, khởi phát khi trời lạnh hoặc thời tiết ẩm thấp, khớp vai hoàn toàn kông sưng đỏ và cơ cũng không teo;
• Kiên ngưng: Khớp vai đau ít hoặc không, chủ yếu là triệu chứng hạn chế vận động hầu hết các động tác, khớp vai như đông cứng lại, nếu bị bệnh lâu ngày các cơ xung quanh khớp vai sẽ bị teo nhẹ;
• Hậu kiên phong: Đây là một thể viêm quanh khớp vai rất đặc biệt, bao gồm viêm quanh khớp vai đông cứng và rối loạn thần kinh vận động ở bàn tay. Biểu hiện của thể này bao gồm đau, hạn chế vận động khớp vai, bàn tay phù to có khí lan lên cẳng tay, kèm theo cảm giác cứng, da cẳng bàn tay có màu đỏ tía hoặc tím và sờ lạnh. Toàn bộ bàn tay của bệnh nhân đau nhức cả ngày đêm, cơ teo rõ rệt và giảm lực khiến vận động hạn chế kèm theo móng tay giòn, dễ gãy.

2.1. Theo Y học cổ truyền

Cách điều trị viêm quanh khớp vai bằng châm cứu:

• Thể kiên thống:
  • Thủ thuật: Châm tả;
  • Huyệt: Kiên tỉnh, Kiên ngưng, Kiên trinh, Thiên tông, Trung phủ, Tý nhu, Cự cốt, Vân môn, A thị;
  • Châm cứu thể kiên thống có thể thực hiện bằng phương pháp hào châm, ôn châm, điện châm, nhĩ châm, trường châm hoặc cấy chỉ... nhưng trong số đó điện châm giúp giảm đau tốt nhất;
• Thể Kiên ngưng: Châm bổ các huyệt tương tự thể kiên thống;
• Thể Hậu kiên phong: Châm cứu là biện pháp điều trị kết hợp, có thể áp dụng khi bệnh nhân đau nhiều.

Cách điều trị viêm quanh khớp vai bằng xoa bóp:

• Thể Kiên thống: Xoa bóp bằng các động tác như xát, day, lăn, bóp, vờn, vận động, bấm huyệt lên các các huyệt tương tự khi châm cứu. Động tác xoa bóp cần thực hiện nhẹ nhàng để tránh gây đau thêm cho bệnh nhân. Với thể kiên thống, biện pháp châm cứu là chính còn xoa bóp chỉ là hỗ trợ thêm;
• Thể Kiên ngưng: Xoa bóp mang lại tác dụng hiệu quả với thể viêm quanh khớp vai này. Người thực hiện cần tăng dần cường độ và biên độ vận động khớp vai phù hợp với khả năng chịu đựng tối đa của bệnh nhân;
• Thể Hậu kiên phong: phương pháp xoa bóp là chủ yếu, tuy nhiên biện pháp này chỉ nên thực hiện sau khi bàn tay bệnh nhân hết bầm tím, phù nề để tránh các tổn thương thứ phát như teo cơ, cứng khớp.

2.2. Cách điều trị viêm quanh khớp vai theo Y học hiện đại

• Vật lý trị liệu - phục hồi chức năng: Theo Y học hiện đại thì đây là phương pháp trị viêm quanh khớp vai an toàn và mang lại hiệu quả cao nhất;
• Các phương pháp vật lý trị liệu: phục hồi chức năng có thể bao gồm hồng ngoại, xoa bóp bấm huyệt, siêu âm, sóng ngắn và tập vận động theo sự hướng dẫn của bác sĩ.

Thủy châm hay tiêm thuốc điều trị viêm quanh khớp vai vào các huyệt là một trong những phương pháp chữa bệnh hiệu quả nhờ sự kết hợp giữa Đông và Tây y khi phối hợp tác dụng chữa bệnh của châm kim theo học thuyết kinh lạc của Y học cổ truyền với tác dụng chữa bệnh của thuốc tiêm.

Nguyên lý của thủy châm điều trị viêm quanh khớp vai:

• Theo học thuyết kinh lạc: 12 kinh mạch bên trong cơ thể phụ thuộc vào 12 tạng phủ liên kết với các khớp tay chân. Nhờ vào hệ thống kinh lạc mà các bộ phận sẽ hợp thành một tổ chức hoàn chỉnh thống nhất;
• Theo Pavlov: Vỏ não là cơ quan phản xạ có điều kiện và quản lý mọi hoạt động của nội tạng. Khi thủy châm vào một huyệt vị trên cơ thể sẽ truyền xung động kích thích đến vỏ não, sau đó vỏ não sẽ phản xạ đến các cấp của hệ thần kinh để điều chỉnh hoạt động của cơ quan nên bệnh được chữa khỏi. Ngoài ra, trên bề mặt da cũng có các điểm vô cùng nhỏ bé là những điểm hoạt động cơ năng của các nội tạng phản ánh trên da, do đó khi thủy châm sẽ kích thích vào các điểm này để chữa bệnh;
• Theo dược lý: Bất cứ một loại thuốc tiêm nào (tiêm bắp hay tiêm dưới da) dù tiêm vào bất cứ bộ vị nào dưới da hoặc bắp thịt cũng có tác dụng dược lý như nhau. Ngoài tác dụng dẫn truyền huyết dịch, thuốc được tiêm vào huyệt có thể qua tác dụng của kinh lạc giúp cho cơ thể hấp thu thuốc nhanh, tác động mạnh đến bộ vị có bệnh mà chỉ cần liều lượng nhỏ cũng có thể gây hưng phấn hoặc ức chế các trung khu thần kinh.

Ưu điểm của phương pháp thủy châm:

• Cùng một loại thuốc nếu tiêm vào huyệt vị tương ứng trên cùng một bệnh nhân sẽ mang lại tác dụng dược lý mạnh hơn khi không tiêm vào huyệt vị.
• Cùng một loại thuốc nếu tiêm vào huyệt vị thì chỉ cần liều lượng ít vẫn mang tác dụng dược lý mạnh như dùng liều lượng nhiều nhưng không tiêm vào huyệt vị;
• Phối hợp tiêm thuốc điều trị viêm quanh khớp vai với châm vào huyệt vị giúp giải quyết cùng lúc nhiều chứng bệnh khác nhau.

Cách thủy châm điều trị viêm quanh khớp vai:

• Sử dụng bơm kim tiêm có thuốc để châm kim qua da, khi vào đến huyệt vị thì bắt đầu bơm thuốc từ từ. Bệnh nhân thường sẽ có cảm giác hơi căng tức cục bộ ở vị trí thủy châm;
• Thời gian thủy châm: 2 ngày một lần, mỗi đợt thủy châm từ 5 - 10 lần;
• Bác sĩ sẽ sử dụng các loại thuốc giảm đau không steroid, các vitamin B1, B6, B12 để tiêm vào một số huyệt như Thiên tông, Kiên ngưng hay Tý nhu.

Thể Kiên thống:

• Phương pháp điều trị thể này là: Khu phong tán hàn hành khí hoạt huyết;
• Bài thuốc tham khảo: Quyên tý thang gia giảm với thành phần bao gồm khương hoạt 12g, Phòng phong 8g, Xích thược 12g, Khương hoàng 12g, Đương quy 12g, Hoàng kỳ 16g, Cam thảo 6g, Đại táo 12g, Sinh khương 6g, Quế chi 8g, Trần bì 8g, tất cả đem sắc uống mỗi ngày 1 thang, uống chia làm 2 lần sáng và chiều.

Thể Kiên ngưng:

• Phương pháp điều trị: Hoạt huyết tiêu ứ, thư cân hoạt lạc;
• Bài thuốc tham khảo: Quyên tý thang gia vị với thành phần bao gồm Khương hoạt 8g, Phòng phong 8g, Xích thược 12g, Khương hoàng 12g, Sinh khương 6g, Đại táo 12g, Tô mộc 10g, Đào nhân 10g, Đương quy 12g, Hoàng kỳ 16g, Cam thảo 6g, Xuyên sơn giáp 8g, Trần bì 6g. Sắc uống mỗi ngày 1 thang chia sáng chiều.

Thể Hậu kiên phong:

• Phương pháp điều trị thể này là: Bổ khí huyết, hoạt huyết tiêu ứ;
• Bài thuốc tham khảo: Tứ vật đào hồng gia vị với thành phần bao gồm Thục địa 16g, Đương quy 10g, Bạch thược 12g, Xuyên khung 10g, Đào nhân 10g, Hồng hoa 10g, Đẳng sâm 16g và Hoàng kỳ 16g, tất cả đem sắc uống mỗi ngày 1 thang.

Tóm lại, viêm quanh khớp vai là bệnh lý hay gặp, theo Đông y được gọi là chứng kiên tý thống. Cách điều trị viêm quanh khớp vai theo Y học cổ truyền mang lại hiệu quả khá tốt, trong đó có biện pháp kết hợp với Tây y là thủy châm.