Lưu ý khi điều trị tăng huyết áp ở người cao tuổi

Bài viết được tham vấn chuyên môn cùng Thạc sĩ, Bác sĩ Nguyễn Minh Sơn - Bác sĩ Tim mạch can thiệp - Khoa Khám bệnh & Nội khoa - Bệnh viện Đa khoa Quốc tế Vinmec Nha Trang.

Lão hóa mạch máu dẫn đến tăng huyết áp ở người cao tuổi là nguyên nhân hàng đầu gây bệnh tim mạch và tử vong. Giảm huyết áp có hiệu quả trong việc giảm nguy cơ tim mạch và an toàn ở người lớn tuổi. Kiểm soát huyết áp ở người cao tuổi là một thách thức vì các bệnh nhiều bệnh nền và ốm yếu. Việc lựa chọn phương thức điều trị không đơn giản và cần được cá nhân hóa để cải thiện sức khỏe, tăng chất lượng cuộc sống.

Lão hóa mạch máu liên quan đến rối loạn chức năng nội mô và tái tạo mạch máu. Quá trình này dẫn đến sự gia tăng độ cứng động mạch lớn và tăng huyết áp tâm thu đơn độc, dạng tăng huyết áp ở người cao tuổi chiếm tỷ lệ cao nhất.

Tăng huyết áp không phải là một hiện tượng lành tính liên quan đến tuổi tác và là nguyên nhân hàng đầu gây ra tử vong và bệnh lý tim mạch có thể phòng ngừa được. Tăng huyết áp ở người lớn tuổi tiếp tục tăng đáng kể, chiếm 8,5% dân số thế giới và tỷ lệ này dự kiến ​​sẽ đạt khoảng 17% vào năm 2050. Do đó, quản lý thích hợp bệnh tăng huyết áp ở nhóm dân số có nguy cơ cao là rất quan trọng.

Các hướng dẫn gần đây khuyến nghị bắt đầu dùng thuốc để điều trị tăng huyết áp ở người cao tuổi có huyết áp cao hơn 130/80 mmHg. Khuyến cáo này dựa trên một số thử nghiệm thuốc điều trị tăng huyết áp ở người cao tuổi với số lượng bệnh nhân lớn. Trong các thử nghiệm này, tỷ lệ mắc bệnh và tử vong giảm đáng kể trong quá trình điều trị tăng huyết áp ở người cao tuổi với các mục tiêu huyết áp khác nhau, kể cả khi mục tiêu điều trị huyết áp tâm thu thấp hơn 120 mmHg. Bên cạnh đó nguy cơ bị các kết cục bất lợi do tác dụng không mong muốn bao gồm hạ huyết áp thế đứng hoặc té ngã không tăng thêm.

Một cân nhắc quan trọng khác là bắt đầu điều trị tăng huyết áp ở người cao tuổi với hai thuốc. Những người này cần được theo dõi cẩn thận về hạ huyết áp tư thế và tiền sử té ngã. Huyết áp phải được đo cả khi ngồi và khi đứng. Người lớn tuổi có thể bị hạ huyết áp thế đứng. Điều này đặc biệt phổ biến ở các bệnh về thoái hóa thần kinh như bệnh Parkinson và do đó cần được lưu ý.

3.1 Điều trị tăng huyết áp ở người cao tuổi không dùng thuốc

Các can thiệp lối sống không dùng thuốc được khuyến khích là biện pháp chăm sóc dự phòng và là liệu pháp bổ trợ cho điều trị tăng huyết áp ở người lớn tuổi:

• Duy trì cân nặng lành mạnh. Thừa cân - béo phì là một trong những nguyên nhân phổ biến gây tăng huyết áp ở người cao tuổi. Bạn hãy đến gặp chuyên gia dinh dưỡng hoặc bác sĩ nhờ tư vấn về cân nặng tối ưu của mình, dựa trên chiều cao, giới tính, thể trạng và tuổi tác.
• Áp dụng chế độ ăn DASH cho trường hợp tăng huyết áp ở người cao tuổi. Chế độ ăn này khuyến nghị giảm là lượng natri ăn vào, bổ sung kali, canxi hoặc magie. Ăn nhiều rau củ quả, sản phẩm từ sữa ít béo, hạn chế thịt đỏ tăng khẩu phần cá, thịt gia cầm và các loại hạt. Giảm thiểu chất béo bão hòa, chất béo chuyển hóa và cholesterol trong chế độ ăn hỗ trợ điều trị tăng huyết áp ở người cao tuổi.
• Lão hóa làm suy giảm sức bền và sức mạnh của cơ bắp, khuyến nghị ít nhất 150 phút hoạt động aerobic cường độ vừa hoặc 75 phút hoạt động aerobic cường độ mạnh để hỗ trợ điều trị tăng huyết áp ở người cao tuổi. Người lớn tuổi có tăng huyết áp ở bất kỳ khối lượng bài tập nào cũng nên tham khảo ý kiến của bác sĩ hoặc chuyên gia, gia tăng dần cường độ và thời lượng từ nhẹ đến nặng của từng loại bài tập.
• Bệnh tăng huyết áp ở người cao tuổi có nguy cơ mắc phải cao hơn nếu bạn có thói quen hút thuốc lá. Không hút thuốc lá và bỏ thuốc lá không chỉ cải thiện tình trạng sức khỏe tổng quan mà còn giảm nguy cơ tăng huyết áp.
• Hạn chế sử dụng rượu, bia và thức uống có cồn. Bạn nên tham vấn cùng bác sĩ về lượng cồn cơ thể có thể dung nạp và nguy cơ gây ra tương tác với các loại thuốc điều trị tăng huyết áp ở người cao tuổi.
• Người cao tuổi hay gặp rối loạn giấc ngủ, điều này cũng là yếu tố nguy cơ tăng huyết áp ở người cao tuổi. Không dùng thức uống chứa cồn hoặc chất kích thích (caffeine) trước khi đi ngủ và giữ không gian phòng ngủ thoải mái có thể giúp cải khả năng đi vào giấc ngủ.

3.2. Điều trị tăng huyết áp ở người cao tuổi với thuốc

Khi cần dùng thuốc để quản lý tăng huyết áp ở người cao tuổi không kiểm soát được bằng cách điều chỉnh lối sống, cần xem xét một số yếu tố trước khi chọn thuốc bao gồm bệnh đi kèm. Các yếu tố này bao gồm tình trạng sức khỏe chung của bệnh nhân, khả năng tuân thủ điều trị, khả năng chăm sóc hỗ trợ từ người thân, cân bằng điện giải và chức năng thận của người bệnh.

• Thuốc lợi tiểu thiazid, thuốc ức chế men chuyển (ACEI), thuốc chẹn thụ thể angiotensin II (ARB) và thuốc chẹn kênh canxi (CCB), đều cho thấy lợi ích trên tim mạch ở bệnh nhân lớn tuổi. Trừ khi có chỉ định lâm sàng do các bệnh đi kèm, thuốc chẹn beta không nên được sử dụng như thuốc điều trị đầu tiên vì chúng có thể làm trầm trọng thêm các biến cố của bệnh tim mạch ở những người trên 60 tuổi. Thuốc lợi tiểu quai và thuốc chẹn alpha cũng nên tránh do chúng có liên quan đến té ngã. Nếu tăng huyết ở người cao tuổi không kèm bệnh nền, khuyến cáo dùng thuốc chẹn kênh canxi hoặc thuốc lợi tiểu.
• Nếu tăng huyết áp ở người cao tuổi vẫn không được kiểm soát khi đơn trị liệu thì cần có sự kết hợp của các thuốc khác nhau để đạt được sự kiểm soát huyết áp thích hợp. Bất kỳ loại thuốc nào trong số bốn loại thuốc điều trị huyết áp cao đầu tiên đều có thể được kết hợp, tuy nhiên dựa trên nhiều nghiên cứu thuốc ức chế hệ renin-angiotensin-aldosterone (RAAS) và chẹn kênh canxi (CCB)/ thiazide là sự kết hợp ưu tiên.

Bắt đầu dùng loại thuốc điều trị tăng huyết áp ở người cao tuổi bất kỳ nào nên được thực hiện với đánh giá hạ huyết áp thế đứng và chỉnh liều theo mức đáp ứng của bệnh nhân. Cần đánh giá chức năng thận để phát hiện khả năng tăng creatinin huyết thanh và giảm độ lọc cầu thận do giảm tưới máu thận liên quan đến huyết áp. Hạ kali máu cũng là một tác dụng phụ quan trọng của thuốc lợi tiểu cần được theo dõi.

Người cao tuổi mắc cao huyết áp nên đi khám sức khỏe định kỳ thường xuyên để đảm bảo tình trạng huyết áp ổn định, phát hiện sớm các nguy cơ có thể xảy ra và loại bỏ nó. Bên cạnh đó, điều trị tăng huyết áp ở người cao tuổi cần phối hợp với đội ngũ y tế bằng cách theo dõi huyết áp tại nhà bằng máy đo huyết áp cá nhân. Các bạn có thể tham khảo các lời khuyên bên trên và lựa chọn những phương pháp tốt nhất để phòng tránh và điều trị tăng huyết áp cho chính mình hoặc người thân.