Ưu nhược điểm của thuốc nhỏ mắt

Thuốc nhỏ mắt được chỉ định dùng tại chỗ nên có tính thuận tiện, dễ sử dụng, các dược chất tập trung chủ yếu ở mắt và rất ít hấp thu vào tuần hoàn máu để có tác dụng toàn thân. Tuy nhiên người bệnh cần lưu ý ưu nhược điểm của thuốc nhỏ mắt để sử dụng một cách an toàn nhất.

Thuốc nhỏ mắt là những chế phẩm lỏng (dung dịch hoặc hỗn dịch) vô khuẩn chứa một hay nhiều dược chất, được nhỏ trực tiếp vào mắt với mục đích để điều trị các bệnh có liên quan đến mắt. Thuốc nhỏ mắt có thể được bào chế dưới dạng khô (bột, bột đông khô, viên nén) vô khuẩn, trước khi sử dụng được pha với chất lỏng vô khuẩn thích hợp.

Trong các loại thuốc dùng để điều trị tại chỗ ở mắt, thuốc nhỏ mắt là loại được sử dụng nhiều nhất, chiếm hơn 70% các thuốc dùng cho mắt.

Trong mỗi loại thuốc nhỏ mắt sẽ chứa các thành phần chính bao gồm dung môi, dược chất và các chất phụ gia.

Thuốc nhỏ mắt được các bác sĩ chỉ định sử dụng nhiều trong các bệnh lý liên quan đến mắt do một số ưu điểm nổi bật mà nó mang lại bao gồm:

• Thuốc nhỏ mắt được sử dụng trong điều trị mắt có hiệu quả hơn đối với các bệnh thuộc phần trước nhãn cầu như các bệnh liên quan đến bệnh kết mạc, viêm giác mạc, bệnh tiền phòng và mống mắt.
• Thuốc nhỏ mắt thẩm thấu các dược chất có trong thuốc tại mắt nên an toàn hơn so với những loại thuốc dùng để điều trị qua đường uống, đường tiêm, tác dụng toàn thân và có sự chuyển hóa ở các cơ quan khác bên trong cơ thể như dạ dày, gan, thận trước khi phát huy tác dụng điều trị.
• Các thành phần có trong thuốc nhỏ mắt thường có tác động dịu nhẹ, an toàn cho niêm mạc mắt nên ít gây ra những tác dụng phụ nặng nề cho sức khỏe người bệnh.

Mặc dù thuốc nhỏ mắt có khá nhiều ưu điểm nổi trội so với cách dùng thuốc bằng các đường khác nhưng thuốc nhỏ mắt vẫn còn tồn tại một số nguy cơ và nhược điểm sau:

• Điều trị bằng thuốc nhỏ mắt đạt hiệu quả kém đối với các bệnh sau nhãn cầu như bệnh hắc mạc - màng bồ đào, củng mạc, võng mạc, thị thần kinh và hốc mắt.
• Các hoạt chất có trong thành phần của thuốc nhỏ mắt chỉ tiếp xúc với bộ phận kết mạc và giác mạc trong thời gian ngắn khoảng 30 phút. Tuy nhiên, thuốc cũng có thể tác động đến toàn thân bằng tính dược động học của thuốc hoặc do sử dụng không đúng. Nếu muốn duy trì hàm lượng thuốc cao tại mắt để đạt hiệu quả điều trị theo mong muốn, người bệnh cần phải sử dụng thuốc thường xuyên, có nghĩa là hàng giờ hoặc nửa giờ 1 lần. Do đó, một vài loại thuốc cũng có thêm tá dược như methyl Cellulose làm cho dung dịch thuốc trở nên nhờn hơn, khiến thuốc được tiếp xúc lâu hơn tại mắt.
• Một số thuốc kháng sinh dùng bằng đường nhỏ mắt thường bị người sử dụng coi thường như Clorocid 0,4%. Nếu người bệnh dùng thuốc liều cao và dùng trong thời gian dài có thể có nguy cơ xảy ra biến chứng nghiêm trọng là thiếu máu bất sản. Mặc dù chlorocid ít hấp thụ vào máu nhưng những bệnh nhân có tiền sử bản thân hay gia đình suy tủy thì không nên dùng. Hoặc với nhóm thuốc Quinolon như Ciprofloxacin thường gây ra kết tủa tinh thể, người bệnh sau khi nhỏ thuốc có cảm giác như có dị vật ở mắt, xung huyết, sung mi mắt, chảy nước mắt, sợ ánh sáng...
• Trên thị trường có rất nhiều loại thuốc nhỏ mắt chứa corticosteroid, thường thấy là các loại thuốc sản xuất trong nước được sử dụng rất rộng rãi và có thể thấy ở mọi nơi, đặc biệt ở các vùng nông thôn như Polymyxin phối hợp với Dexamethason, Chloramphenicol phối hợp với Hydrocortison... Đặc điểm chung của những loại thuốc này là giá rẻ, dễ mua nên người dân hay tự ý mua những thuốc này về tự sử dụng mà không hỏi ý kiến bác sĩ khi phát hiện bất kỳ triệu chứng bất thường nào ở mắt. Tuy nhiên các thuốc này có thể gây ra nhiều tác dụng phụ nguy hiểm cho mắt như tăng nhãn áp (glocom hay gọi là thiên đầu thống), đục thủy tinh thể, viêm giác mạc nông, loét giác mạc, bội nhiễm, nhiễm nấm mắt, chậm lành vết thương... Một số người sử dụng máy tính và điện thoại trong một thời gian dài liên tục thường hay lạm dụng những thuốc nhỏ mắt này. Ban đầu, thuốc có thể tạo cảm giác dễ chịu, mắt cảm giác sáng hơn bình thường. Nhưng nếu dùng kéo dài như vậy đến một lúc nào đó sẽ xuất hiện các triệu chứng như nhìn mờ, cơ mắt teo đi, khi đi khám thì đã muộn.

Thuốc nhỏ mắt bên cạnh những ưu điểm vượt trội về mức độ hiệu quả điều trị và sự tiện lợi cho người sử dụng thì vẫn còn nhiều nhược điểm mà người bệnh cần lưu ý trong quá trình sử dụng nhằm hạn chế những biến chứng nguy hiểm có thể xảy ra cho đôi mắt.