Sốc tim ở trẻ em: Vai trò của hỗ trợ tuần hoàn nội khoa và cơ học

Sốc tim ở trẻ em là một trạng thái nguy hiểm và nghiêm trọng. Đây là tình trạng mà chức năng bơm của tim giảm sút đến mức độ không đủ để cung cấp đủ máu và dưỡng chất cho cơ thể. Nếu như không được can thiệp kịp thời và xử lý đúng cách sẽ ảnh hưởng lớn đến tính mạng của trẻ.

Bài viết này được viết dưới sự hướng dẫn chuyên môn của các bác sĩ chuyên ngành Tim mạch, tại Vinmec Central Park.

Sốc tim được xác định là tình trạng giảm chức năng bơm của tim, dẫn đến việc cung cấp máu không đủ cho nhu cẩu cơ bản của cơ thể trong thời gian nghỉ ngơi, và thường được coi là một biểu hiện nghiêm trọng của suy thất trái. Hội chứng lâm sàng này, liên quan đến tình trạng cung cấp máu từ tim giảm, có thể gây rối loạn chức năng cơ quan đích, tương tự như các dạng sốc nặng khác. Điều này làm tăng khó khăn trong việc chẩn đoán và điều trị. Tuy nhiên, mặc dù đối mặt với những thách thức này, đánh giá và điều trị kịp thời, bằng thuốc hoặc dụng cụ cơ học, hoặc cả hai, có thể cải thiện kết quả lâm sàng và tăng khả năng sống sót với những trường hợp sốc tim ở trẻ em.

Sốc tim là một dạng sốc tương đối hiếm gặp, xảy ra từ 5 đến 13% các trường hợp cấp cứu nhi khoa. Nó có thể xuất hiện dưới dạng viêm cơ tim cấp do virus, hoặc dưới dạng giai đoạn cấp tính nặng của bệnh lý suy tim mạn tính.

Các nguyên nhân thường gặp gây sốc tim ở trẻ em bao gồm bệnh lý cơ tim, viêm cơ tim, bệnh tim bẩm sinh và rối loạn nhịp tim. Suy tim cấp tính và sốc tim buộc bệnh nhân phải nhập viện trong thời gian dài, thông thường từ hai đến ba tuần. Tuy nhiên, có khoảng một phần ba số trẻ em này chết hoặc được ghép tim trong vòng một năm kể từ khi xuất hiện bệnh.

Việc đánh giá và chẩn đoán sau đó về sốc tim có thể là thách thức đối với bác sĩ lâm sàng lần đầu tiên gặp một đứa trẻ bị sốc. Do đó, việc xử lý ban đầu sẽ phối hợp nhiều phương pháp từ việc theo dõi triệu chứng, dấu hiệu sinh tồn, xét nghiệm, siêu âm tim,...

Trong điều trị sốc tim ở trẻ em, vai trò của hỗ trợ tuần hoàn nội khoa tập trung vào tối ưu hóa tiền tải và hậu tải, giảm nhu cầu oxy của cơ tim, và cải thiện chức năng tâm thu hoặc tâm trương hoặc cả hai. Đối với bệnh nhân nhi có bất kỳ dạng sốc tim nào, cần thực hiện các biện pháp ngay lập tức để giảm nhu cầu oxy của cơ tim. Chúng bao gồm bổ sung oxy, xem xét thông khí áp lực dương không xâm lấn hoặc thông khí cơ học, sử dụng thuốc hạ sốt nếu có sốt và sử dụng thuốc an thần trước khi thực hiện các thủ thuật gây đau. Cụ thể:

• Bổ sung oxy: Đây là bước đầu tiên và cơ bản trong việc điều trị sốc tim. Oxy được cung cấp để tăng cường oxy hóa máu, giúp cải thiện tình trạng của các mô và cơ quan.
• Truyền dịch: Cung cấp dịch truyền nhằm duy trì áp lực máu và đảm bảo đủ lưu lượng máu đến các cơ quan. Loại dịch truyền và tốc độ cần được điều chỉnh cẩn thận để tránh quá tải thể tích hoặc gây áp lực lên tim.
• Thông khí cơ học: Trong các trường hợp nặng, khi bệnh nhi không thể tự hô hấp đủ hiệu quả, thông khí cơ học có thể được áp dụng. Điều này giúp duy trì sự trao đổi khí ổn định và giảm tải cho cơ tim.
• Thuốc lợi tiểu: Sử dụng để giảm lượng dịch trong cơ thể, giúp giảm tải cho cơ tim và phòng ngừa hoặc giảm thiểu tình trạng phù nề.
• Thuốc giãn mạch: Làm giãn các mạch máu, giúp giảm hậu tải cho tim, từ đó giảm bớt công sức mà tim phải bơm máu đi khắp cơ thể.
• Thuốc chẹn beta: Tuy có hiệu quả trong việc giảm hậu tải trong suy tim mạn tính, nhưng nên tránh sử dụng trong suy tim mất bù cấp tính và sốc tim vì điều này có thể làm tăng rối loạn chức năng cơ tim do điều hòa giảm thụ thể beta.
• Thuốc tăng co bóp tim: Các thuốc như dopamine, dobutamine hoặc milrinone được sử dụng để tăng cường sức co bóp của cơ tim, giúp cải thiện chức năng bơm máu.

Hiện tại, có hai hình thức hỗ trợ tuần hoàn cơ học chính dành cho bệnh nhân suy tim kháng trị về mặt y tế: oxy hóa qua màng ngoài cơ thể (ECMO) và thiết bị hỗ trợ tâm thất (VAD).

• ECMO (tim-phổi nhân tạo): Là một phương pháp hỗ trợ tuần hoàn và hô hấp, ECMO thực hiện chức năng của tim và phổi, cho phép cơ thể có thời gian hồi phục. Đặc biệt hữu ích trong các trường hợp suy tim nặng hoặc khi cần thực hiện phẫu thuật tim.
• VAD (Thiết bị hỗ trợ tâm thất): Dùng trong trường hợp suy tim cấp tính không đáp ứng với điều trị y khoa hoặc như một giải pháp chờ ghép tim. Thiết bị này giúp duy trì lưu lượng máu ổn định qua tim.

Việc xác định, đánh giá và điều trị kịp thời sốc tim có thể cải thiện kết quả và giảm tỷ lệ tử vong do sốc tim ở trẻ em. Tuy nhiên, bất chấp những cải tiến trong quản lý y tế và cơ học, tỷ lệ mắc bệnh và tử vong vẫn cao so với các dạng sốc ở trẻ em khác. Tỷ lệ tử vong ước tính hiện nay cao tới 5 đến 10%, nhưng tăng lên gấp 5 lần khi có các bệnh đi kèm như suy thận cấp hoặc suy gan và nhiễm trùng máu. Hỗ trợ cơ tim sớm, cả bằng thuốc hoặc cơ học, có thể cải thiện chức năng và tưới máu cơ quan đích, do đó làm giảm tỷ lệ mắc bệnh và tử vong ở nhóm bệnh nhân này.

Tóm lại, sốc tim ở trẻ em mặc dù hiếm gặp nhưng lại là vấn đề y tế khá quan trọng. Sự hiểu biết sâu sắc về các triệu chứng, phương pháp chẩn đoán và cách tiếp cận điều trị là thiết yếu trong việc cứu sống và cải thiện chất lượng cuộc sống cho các bệnh nhi.