Những cái chết đau lòng vì bệnh tim: Tại sao chúng xảy ra?

Bài viết được tư vấn chuyên môn bởi Thạc sĩ, Bác sĩ Bùi Tiến Đạt - Bác sĩ Hồi sức cấp cứu - Tim mạch - Khoa Hồi sức cấp cứu - Bệnh viện đa khoa Quốc tế Vinmec Hải Phòng.

Một người nào đó, có thể là một ngôi sao thể thao chuyên nghiệp, vận động viên trẻ tuổi, vận động viên marathon trông có vẻ khỏe mạnh bình thường nhưng lại có thể bị đột tử vì bệnh tim. Ngừng tim đột ngột (hay ngưng tim đột ngột) là sự mất chức năng tim xuất phát từ các bệnh tim mạch như bệnh mạch vành, bệnh cơ tim, tim bẩm sinh, rối loạn nhịp tim

Khi bạn nghe tin về một người trẻ tuổi bị chết một cách đột ngột, bạn có thể nghĩ người đó bị chết vì đau tim. Nhưng ngừng tim đột ngột còn được gọi là đột tử do tim thì khác.

Một cơn đau tim có thể bắt nguồn từ một vấn đề tuần hoàn, hoặc vấn đề về hệ thống mạch máu của tim. Cơn đau tim xảy ra khi có tình trạng tắc nghẽn đột ngột trong động mạch vành làm giảm nghiêm trọng hoặc cắt đứt lưu lượng máu nuôi dưỡng tim, gây tổn thương cơ tim.

Ngược lại, ngừng tim đột ngột là do vấn đề dẫn truyền tín hiệu thần kinh trong tim. Nó xảy ra khi các tiến hiệu điều khiển khả năng co bóp của tim bị rối loạn. Đột nhiên tim có thể đập nhanh một cách bất thường, khiến tâm thất của tim rung lên thay vì bơm máu. Sự rối loạn nhịp này được gọi là rung tâm thất, xảy ra để đáp ứng với một tình trạng tim tiềm ẩn có thể chưa được phát hiện.

Rung tâm thất làm gián đoạn hoạt động bơm máu của tim, ngăn chặn lưu lượng máu đến phần còn lại của cơ thể. Một người bị ngừng tim đột ngột sẽ bị ngã và mất ý thức một cách đột ngột, không có mạch hoặc hơi thở.

Nếu bệnh nhân không được hồi sức tim phổi (CPR) ngay lập tức hoặc sốc tim từ máy khử rung tim tự động, thì người bệnh thường sẽ tử vong trong vòng vài phút. Đây là lý do vì sao tình trạng này còn được gọi là đột tử do tim.

Tuy nhiên, có một mối liên hệ giữa cơn đau tim và đột tử do tim. Một cơn đau tim có thể gây ra một sự cố dẫn truyền tín hiệu, từ đó có thể dẫn đến ngừng tim đột ngột.

Bạn có thể biết rằng huyết áp cao, cholesterol cao, bệnh tiểu đường và các vấn đề khác có thể dẫn đến bệnh tim ở người già. Nhưng bạn có thể không biết đến các rối loạn tim hiếm gặp có thể gây ngừng tim đột ngột ở những người trẻ tuổi.

Các vấn đề sức khỏe ở người trẻ tuổi rất khác với các vấn đề sức khỏe ở một người 50 hoặc 60 tuổi. Những người trẻ tuổi ít khi bị các tình trạng tăng huyết áp, bệnh tiểu đường, cholesterol cao,... họ có thể bị bệnh di truyền của cơ tim, của hệ thống dẫn truyền tín hiệu, hay các bệnh tim bẩm sinh.

Nguyên nhân hàng đầu gây ngừng tim đột ngột đó là bệnh cơ tim phì đại (HCM). Đây là một rối loạn đặc trưng bởi tình trạng dày lên bất thường của cơ tim. Trái tim của họ rất dày và các lớp bên trong của tim có thể không được cung cấp máu đầy đủ khi tập thể dục, chơi các môn thể thao.

Tuy nhiên, phì đại cơ tim rất hiếm gặp, ước tính chỉ có khoảng 0,05 - 0,2% dân số gặp phải tình trạng này.

Bất thường bẩm sinh của các động mạch vành cũng là nguy cơ dẫn đến ngừng tim đột ngột. Các nhánh của động mạch vành có thể được định vị không đúng cách. Như trường hợp của ngôi sao bóng rổ Pete Maravich chỉ có một nhánh động mạch vành thay vì hai nhánh thông thường.

Các yếu tố khác có thể kích hoạt ngừng tim đột ngột bao gồm:

• Rối loạn nhịp di truyền của tim gọi là hội chứng QT dài.
• Viêm cơ tim cấp tính.
• Hội chứng Marfan

Hội chứng Marfan là một rối loạn di truyền của mô liên kết có thể gây ảnh hưởng tim mạch dẫn tới tử vong. Những người mắc hội chứng Marfan có nguy cơ bị phình động mạch chủ hoặc bóc tách động mạch chủ. Các tình trạng này có thể gây vỡ động mạch chủ gây tử vong. Nguy cơ tăng lên khi huyết áp tăng cao đột ngột có thể xảy ra trong các hoạt động thể thao cường độ cao.

Một số vận động viên tử vong sau khi bị đánh vào ngực, một chấn thương được gọi là commotio cordis. Khi ngực bị đập vào vào giai đoạn dễ bị tổn thương trong chu kỳ tim, có thể gây rung tâm thất. Tuy nhiên cơ hội của hiện tượng này là vô cùng nhỏ, bởi cửa sổ thời gian dễ bị tổn thương là rất nhỏ, chỉ khoảng 40/1000 giây.

Trong một số trường hợp, ngừng tim đột ngột xảy ra mà không có triệu chứng báo trước. Nhưng cũng có những trường hợp bệnh nhân có dấu hiệu báo trước. Như Reggie Lewis đã bị ngất trong một trận bóng rổ vài tháng trước khi tử vong vì ngừng tim đột ngột.

Hiệp hội Tim mạch Hoa Kỳ khuyến cáo cần thực hiện sàng lọc 12 bước cho các vận động viên trung học và đại học. Bao gồm một lịch sử gia đình và y tế đầy đủ, khám sức khỏe cẩn thận.

Đánh giá về tình trạng đau ngực khi gắng sức, ngất xỉu không rõ nguyên nhân, tiền sử gia đình có người tử vong sớm do bệnh tim và các vấn đề liên quan khác. Sau đó bác sĩ sẽ thăm khám, kiểm tra tiếng thổi của tim, nhịp tim, huyết áp và các dấu hiệu thực thể của hội chứng Marfan.

Việc kiểm tra này giúp phát hiện sớm các tình trạng bất thường ở tim để sớm điều trị có thể giúp làm giảm nguy cơ ngừng tim đột ngột. Những người trẻ tuổi có nguy cơ cần tránh các môn thể thao có tính cạnh tranh cao, sử dụng thuốc chẹn beta để ngăn chặn tình trạng tim đập quá nhanh hoặc phẫu thuật để cấy máy khử rung tim giúp cho tim của họ đập theo nhịp điện bình thường.

4.1. Chắc chắn rằng các vận động viên trẻ tuổi được khám sàng lọc tim mạch

Các vận động viên thể thao, đặc biệt là các vận động viên trẻ tuổi cần được khám sàng lọc tim mạch định kỳ. Việc làm này vô cùng quan trọng, nó đánh giá tình trạng sức khỏe của vận động viên xem có đảm bảo sức khỏe thi đấu hay không.

Tuy nhiên, không phải ai cũng có ý thức thực hiện điều này. Nhiều người còn chỉ làm để đối phó, cho rằng các vận động viên vẫn khỏe mạnh thì không có vấn đề gì có thể xảy ra được.

4.2. Chú ý đến bất kỳ triệu chứng nào xuất hiện

Các vấn đề về tim dẫn đến ngừng tim có thể tạo ra các triệu chứng, chẳng hạn như đau ngực đặc biệt là khi gắng sức, ngất, đánh trống ngực hoặc rum tim, dễ bị mệt mỏi, yếu, chóng mặt và khó thở.

Các môn thể thao sẽ làm tăng căng thẳng cho một trái tim bị tổn thương, chính vì vậy các triệu chứng trên có xu hướng xảy ra trong hoặc ngay sau khi tập thể dục, chơi thể thao.

Chính vì vậy mọi người không bao giờ được bỏ qua các triệu chứng. Từng có một vận động viên trung học đã từng 16 lần đến gặp y tá của trường để phàn nàn về hiện tượng đau ngực, nhưng không ai quan tâm một cách nghiêm túc tình trạng của anh ấy. Và kết quả là anh ấy đã tử vong do bệnh phì đại cơ tim trong khi chơi thể thao.

Tuy nhiên, các vận động viên trẻ không phải lúc nào cũng khai báo trung thực các tình trạng sức khỏe của họ. Bởi họ muốn được chơi thể thao, họ muốn chứng tỏ họ hoàn toàn phù hợp và có khả năng chơi chúng.

Nhưng, ngay cả sau khi đã được chẩn đoán bệnh, một số vận động viên vẫn cố gắng để được tiếp tục thi đấu, chơi môn thể thao mà họ yêu thích. Không phải đơn giản để có thể thuyết phục họ từ bỏ môn thể thao họ yêu thích.

Không chỉ những người trẻ tuổi, mà ngay cả những người lớn tuổi cũng không được bỏ qua bất kỳ dấu hiệu nào liên quan đến bệnh tim. Mặc dù các triệu chứng khi gắng sức ở người lớn không hẳn là do các bệnh tim hiếm gặp, nhưng chúng có thể là do bệnh động mạch vành,... và vẫn cần phải gặp bác sĩ để được đánh giá chính xác về tình trạng bệnh và hướng điều trị cụ thể.

4.3. Máy khử rung tim

Máy khử rung tim nên có sẵn ở trường học và tất cả những nơi tổ chức các sự kiện và nơi diễn ra các hoạt động thể thao. Điều này là hoàn toàn chính đáng, không có lý do gì để bác bỏ điều này.

Máy khử rung tim cũng nên có sẵn tại một số nơi làm việc và các tòa nhà công cộng. Không bắt buộc phải có bác sĩ để sử dụng máy. Những người thân, biết về tình trạng bệnh của bệnh nhân có thể chẩn đoán và sử dụng máy khử rung để điều trị cho bệnh nhân một cách nhanh chóng, nếu như họ đã được hướng dẫn, hoặc có hướng dẫn trên máy.

Tuy nhiên, điều này cũng gặp phải nhiều phản đối, bởi giá cả và chi phí bảo dưỡng máy. Cùng với đó là trách nhiệm pháp lý của người cung cấp và sử dụng máy. Nhưng chúng đã được chứng minh là có thể cứu được người bệnh.

Nguồn tham khảo: webmd.com