Mổ tỉnh xuất huyết não và những điều cần biết

Mổ não thức tỉnh là một kỹ thuật hiện đại, đang bắt đầu được áp dụng tại Việt Nam với sự trợ giúp của robot. Một trong những bệnh lý có thể áp dụng mổ não thức tỉnh là đột quỵ xuất huyết não. Vậy mổ tỉnh xuất huyết não là gì và có những điều gì cần lưu ý?

Xuất huyết não là một trong 2 dạng bệnh của tai biến mạch máu não (bên cạnh nhồi máu não) xảy ra bởi tình trạng vỡ đột ngột các mạch máu não làm máu chảy vào trong nhu mô não hoặc các não thất. Đây là bệnh lý có tỷ lệ tử vong rất cao (khoảng 40%) và để lại nhiều di chứng nếu bệnh nhân may mắn sống sót.

Có nhiều nguyên nhân khác nhau gây nên xuất huyết não tùy theo lứa tuổi. Ở người trẻ, dị dạng mạch máu não là nguyên nhân thường gặp nhất. Còn ở đối tượng người già thì tăng huyết áp không kiểm soát được xem là nguyên nhân hàng đầu gây nên bệnh lý đột quỵ này.

Một số nguyên nhân khác cũng có thể gây xuất huyết não như vỡ túi phình động mạch não, dị dạng nối thông động – tĩnh mạch, rối loạn đông cầm máu do thuốc hoặc mắc bệnh liên quan đến hệ thống đông máu, vỡ u não hoặc sử dụng các chất ma túy.

Các dấu hiệu thường gặp của bệnh nhân xuất huyết não bao gồm:

• Tê yếu hoặc liệt một bên tay chân
• Liệt mặt, méo miệng, nói đớ lưỡi
• Khác với nhồi máu não bệnh nhân xuất huyết não thường đau đầu dữ dội kèm buồn nôn, nôn ói nhiều.
• Một số dấu hiệu thần kinh khu trú khác như rối loạn tri giác (lừ đừ, lơ mơ hoặc hôn mê), khó nuốt, chóng mặt, liệt một số dây thần kinh...

Khi bệnh nhân xuất hiện những triệu chứng gợi ý trên thì cần nhanh chóng được đưa đến cơ sở y tế gần nhất để được chẩn đoán và cấp cứu kịp thời.

Một số phương tiện chẩn đoán hình ảnh giúp chẩn đoán xác định tình trạng xuất huyết não như chụp CT hoặc MRI. Trong đó, chụp cắt lớp vi tính (CT) sọ não có ưu điểm là chẩn đoán nhanh, chính xác và độ tin cậy cao.

Ngoài ra, chụp cộng hưởng từ (MRI) tuy cũng có thể chẩn đoán được bệnh và nguyên nhân gây xuất huyết não nhưng nhược điểm là chụp lâu hơn, chi phí cao hơn nên thường làm mất đi thời gian vàng trong điều trị cấp cứu cho bệnh nhân.

Đa số bệnh nhân xuất huyết não sẽ được điều trị nội khoa với các phương pháp khác nhau như: kiểm soát chặt chẽ huyết áp để tránh máu chảy thêm vào nhu mô não, giảm đau đầu, giảm buồn nôn và điều trị các triệu chứng kèm theo.

Nếu bệnh nhân hôn mê thì cần được hỗ trợ hô hấp xâm nhập bằng việc đặt nội khí quản và thở máy. Một số trường hợp đặc biệt sẽ được chỉ định phẫu thuật để lấy khối máu tụ trong não nếu bác sĩ cân nhắc lợi ý nhiều hơn so với điều trị nội khoa.

Trước đây, phẫu thuật xuất huyết não cũng tương tự các cuộc mổ khác là cần gây mê, kiểm soát đường thở bệnh nhân trong suốt quá trình mổ. Tuy nhiên, phương pháp cổ điển mang lại hiệu quả không cao và thường gây nhiều biến chứng cho bệnh nhân trong giai đoạn hậu phẫu.

Do đó, hiện nay một phương pháp phẫu thuật mới đang được áp dụng với sự trợ giúp của robot là mổ não thức tỉnh.

Quan niệm trước đây luôn cho rằng trong quá trình phẫu thuật cần phải gây mê, kiểm soát hô hấp bệnh nhân bằng máy thở, đặc biệt là nếu mổ sọ não thì bắt buộc phải bệnh nhân mê để bảo vệ cơ quan quan trọng này.

Hiện nay, mổ não thức tỉnh với bệnh nhân xuất huyết não là một kỹ thuật hiện đại với sự trợ giúp của robot, bệnh nhân hoàn toàn tỉnh táo và có thể giao tiếp với phẫu thuật viên trong một số giai đoạn quan trọng của cuộc phẫu thuật.

Mổ tỉnh xuất huyết não được xem một đỉnh cao của phẫu thuật thần kinh hiện nay, đòi hỏi ekip phẫu thuật phải thật sự nhuần nhuyễn, cần có sự tương tác giữa bác sĩ với người bệnh cũng như giữa các bác sĩ với nhau để mang lại hiệu quả cao nhất trong việc điều trị cho bệnh nhân.

Mổ tỉnh xuất huyết não với sự trợ giúp của robot sẽ giúp bác sĩ vừa tiếp cận, vừa nói chuyện với bệnh nhân chắc chắn rằng không gây ra các biến chứng thần kinh nghiêm trọng cho người bệnh.

Tuy nhiên, mổ tỉnh xuất huyết não có những chỉ định riêng rất đặc biệt, không phải bất cứ bệnh nhân xuất huyết não nào cũng được chỉ định mổ não thức tỉnh.

Tùy theo mục đích cuộc mổ mà bác sĩ có những yêu cầu khác nhau theo từng bệnh nhân, bệnh nhân có thể mổ não thức tỉnh nếu khối xuất huyết não liên quan đến những vùng chức năng như vùng ngôn ngữ (yêu cầu bệnh nhân nói, giao tiếp) hoặc vùng vận động (yêu cầu bệnh nhân vận động tay chân).

Nếu bệnh nhân xuất huyết não đáp ứng được các chỉ định riêng của mổ não thức tỉnh thì bệnh nhân sẽ được tiến hành phẫu thuật bằng kỹ thuật hiện đại này.

Tương tự các cuộc phẫu thuật khác, bệnh nhân vẫn cần được đánh giá toàn diện thông qua thăm khám, làm các xét nghiệm tiền phẫu nhưng ở mức độ kỹ càng hơn rất nhiều.

Ở trường hợp bệnh nhân mổ não thức tỉnh, quá trình gây mê có rất nhiều sự khác biệt vì đòi hỏi bệnh nhân phải có những giai đoạn cần tỉnh thì phải tỉnh để tương tác với bác sĩ và có những giai đoạn cần mê thì phải mê vừa đủ.

Đặc biệt, tránh để bệnh nhân mê quá sâu sẽ nguy hiểm tính mạng vì lúc này bệnh nhân không được kiểm soát đường thở, không được đặt nội khí quản thở máy.

Trong quá trình mổ tỉnh xuất huyết não, đầu bệnh nhân sẽ được cố định trong một cái khung để tránh cử động và đảm bảo các thao tác thủ thuật chính xác hoàn toàn.

Riêng thân mình, tay chân thì vẫn vận động được bình thường. Do đó, bệnh nhân cần phải được giải thích rõ ràng, tường tận để hợp tác hoàn toàn với bác sĩ gây mê và phẫu thuật viên trong suốt cuộc mổ não thức tỉnh.

• Người bệnh không phải gây mê hoàn toàn và thở máy do đó phòng tránh được các biến chứng thở máy hoặc do gây mê gây ra như thời gian hồi phục lâu, hạn chế biến chứng như viêm phổi hoặc nhiễm trùng các cơ quan khác.
• Bệnh nhân mổ não thức tỉnh có thể được đánh giá các biến chứng như chảy máu hoặc nhiễm trùng trong vòng 24 giờ sau mổ. Nếu mọi thứ thuận lợi thì sau 24 giờ bệnh nhân đã có thể xuất viện.

Tuy nhiên, mổ tỉnh xuất huyết não cũng có những yêu cầu rất nghiêm ngặt khác nhau. Trong đó, các thành viên trong ekip phẫu thuật phải thật sự thuần phục, hiểu ý nhau cũng như quá trình giao tiếp giữa các bác sĩ phải tế nhị vì bệnh nhân hoàn toàn tỉnh táo, có thể nghe được những thông tin trong cuộc mổ và tâm lý có thể bị tác động, ảnh hưởng không tốt đến kết quả điều trị.