Các triệu chứng có thể gặp khi ngừng thuốc trầm cảm

Bệnh nhân đột ngột ngưng uống thuốc trầm cảm có thể xuất hiện các dấu hiệu của hội chứng cai thuốc. Vậy các triệu chứng của hội chứng cai thuốc là gì và nguyên nhân nào gây ra tình trạng này?

Hội chứng cai thuốc chữa trầm cảm xuất hiện khi bệnh nhân đột ngột ngừng sử dụng thuốc, đặc biệt ở những bệnh nhân uống thuốc trầm cảm lâu ngày (thường là 4 đến 6 tuần). Các triệu chứng của hội chứng cai thuốc thường xuất hiện sau khi ngưng uống thuốc trầm cảm 1-2 ngày và kéo dài trong một vài tuần. Nguy cơ xuất hiện hội chứng này còn phụ thuộc vào từng loại thuốc, một số thuốc chữa trầm cảm có tỷ lệ gây ra hội chứng cai thuốc nhiều hơn so với các loại khác.

Trên thực tế, có sự khác biệt về cảm giác giữa các bệnh nhân khi họ ngưng uống thuốc trầm cảm, mức độ nặng của các triệu chứng ở mỗi người khác nhau là khác nhau, có thể từ mức độ trung bình đến nặng và hầu hết đều kéo dài trong một vài tuần. Các dấu hiệu của hội chứng cai thuốc chữa trầm cảm thường bao gồm:

• Cảm giác lo lắng;
• Rối loạn giấc ngủ như mất ngủ hoặc mơ thấy ác mộng;
• Đau đầu hoặc chóng mặt;
• Mệt mỏi;
• Dễ cáu gắt;
• Các dấu hiệu giống cảm cúm như đau nhức cơ bắp và ớn lạnh;
• Buồn nôn;
• Cảm giác tê bì như điện giật;
• Tái phát các triệu chứng trầm cảm.

Tuy nhiên, đôi khi rất khó phân biệt giữa các triệu chứng của hội chứng cai thuốc với các triệu chứng của tình trạng tái phát trầm cảm sau khi đột ngột ngưng uống thuốc trầm cảm. Do đó, bệnh nhân và người nhà khi phát hiện bất thường cần thông báo ngay cho bác sĩ điều trị. Trường hợp bệnh trầm cảm tái phát, bác sĩ có thể chỉ định sử dụng thêm một loại thuốc chữa trầm cảm hoặc thay đổi một phương pháp điều trị khác.

XEM THÊM: Các tác dụng phụ của thuốc chống trầm cảm

Bác sĩ chỉ định một loại thuốc chữa trầm cảm với mục đích giúp bệnh nhân cải thiện tâm trạng hoặc giảm bớt sự lo lắng. Tuy nhiên, sau khi uống thuốc một thời gian và cảm thấy tâm trạng tốt hơn, một số bệnh nhân tự cho rằng mình không cần dùng thuốc nữa và tự ý dừng uống thuốc trầm cảm.

Thuốc chữa trầm cảm hoạt động bằng cách điều chỉnh sự mất cân bằng chức năng của các chất dẫn truyền thần kinh trong não bộ (bao gồm serotonin và norepinephrine). Các chuyên gia sức khỏe tâm thần đưa ra giả thuyết rằng việc đột ngột ngưng uống thuốc trầm cảm đồng nghĩa với việc không cho não bộ bệnh nhân có thời gian để thích nghi với những thay đổi đột ngột, từ đó biểu hiện ra bên ngoài bằng các dấu hiệu của hội chứng cai thuốc.

Khi bệnh nhân đột ngột dừng uống thuốc trầm cảm có nguy cơ gây hội chứng cai nghiện thuốc, tuy nhiên điều này không có nghĩa là bệnh nhân bị nghiện thuốc chữa trầm cảm. Khái niệm nghiện đồng nghĩa với những thay đổi hóa học có hại, lâu dài của não bộ, đặc trưng bởi cảm giác thèm ăn dữ dội, mất khả năng kiểm soát và những hậu quả tiêu cực từ việc sử dụng chất gây nghiện đó. Thực tế, việc dừng uống thuốc trầm cảm không gây ra những vấn đề này.

Thuốc chữa trầm cảm ảnh hưởng đến các chất dẫn truyền thần kinh (ức chế serotonin), khi dừng thuốc đột ngột thì cơ thể sẽ phản ứng lại bằng các triệu chứng về thể chất và cảm xúc do nồng độ serotonin tăng lên quá mức. Về mặt sinh lý, những dấu hiệu này không giống như việc thiếu thuốc. Triệu chứng nghiện xảy ra ở những đối tượng đang sử dụng một chất gây nghiện, khi thiếu thuốc sẽ dẫn đến hành vi thèm muốn và tìm kiếm chất đó. Thuốc chữa trầm cảm không gây nghiện hoặc hình thành thói quen.

XEM THÊM: Lưu ý khi sử dụng thuốc chống trầm cảm

Khoảng 1⁄5 bệnh nhân uống thuốc trầm cảm kéo dài từ 6 tuần trở lên có thể mắc các triệu chứng khi ngưng uống thuốc trầm cảm đột ngột. Giảm liều thuốc chữa trầm cảm từ từ ở những bệnh nhân này dưới sự theo dõi của bác sĩ chuyên khoa tâm thần có thể giúp ngăn chặn hoặc giảm thiểu các triệu chứng. Tuy nhiên, vẫn có những trường hợp xuất hiện hội chứng cai kể cả những bệnh nhân giảm liều quá nhanh hoặc giảm liều từ từ. Các tiêu chí giúp chẩn đoán hội chứng cai do dừng uống thuốc trầm cảm bao gồm:

• Bệnh nhân đột ngột xuất hiện các triệu chứng bất thường vài ngày sau khi ngưng uống thuốc trầm cảm;
• Các triệu chứng này nhanh chóng biến mất khi bắt đầu sử dụng lại thuốc chữa trầm cảm;

Chưa có nghiên cứu khoa học nào giúp bác sĩ dự đoán nguy cơ xuất hiện hội chứng cai thuốc chữa trầm cảm ở những bệnh nhân cụ thể. Các nhà khoa học vẫn chưa xác định chính xác lý do tại sao một số người phát triển hội chứng ngưng uống thuốc trầm cảm trong khi những người khác không có.

Tất cả các loại thuốc chữa trầm cảm đều có khả năng gây hội chứng cai thuốc, nhưng một số thuốc có nguy cơ cao hơn. Trên tất cả bao bì sản phẩm của các thuốc chữa trầm cảm đều cảnh báo rằng về việc dừng uống thuốc trầm cảm quá nhanh có thể dẫn đến các triệu chứng khó chịu. Tuy nhiên, các nghiên cứu đã chỉ ra rằng nguy cơ dẫn đến hiện tượng cai thuốc nhất dễ dàng nhất là với các thuốc chữa trầm cảm được giữ lại trong cơ thể bệnh nhân trong thời gian ngắn, đặc biệt là loại thuốc đó ảnh hưởng đến cả serotonin và norepinephrine, chẳng hạn như duloxetine (Cymbalta) và venlafaxine (Effexor).

Một số thuốc chữa trầm cảm tác dụng ngắn khác và ảnh hưởng chủ yếu đến serotonin bao gồm:

• Citalopram;
• Escitalopram;
• Paroxetine;
• Sertraline;

Hội chứng cai thuốc ít xảy ra hơn với các loại thuốc có thời gian bán thải dài, chẳng hạn như fluoxetine (Prozac) hoặc vortioxetine (Trintellix). Tuy nhiên, điều này có thể không hoàn toàn chính xác và các thuốc chữa trầm cảm tác dụng kéo dài đôi khi vẫn có thể gây ra các triệu chứng khi ngưng thuốc đột ngột.

Các triệu chứng khi ngưng uống thuốc trầm cảm đột ngột cũng đã được báo cáo ở những người ngừng dùng các loại thuốc chống trầm cảm cũ hơn, bao gồm thuốc chống trầm cảm 3 vòng và thuốc ức chế men monoamine oxidase (MAO).

Để hạn chế nguy cơ xuất hiện các triệu chứng trên, bệnh nhân cần trao đổi với bác sĩ trước khi có ý định dừng uống thuốc trầm cảm. Bác sĩ có thể đề nghị bệnh nhân giảm liều lượng thuốc dần dần trong vài tuần trước khi ngưng hoàn toàn để cơ thể thích nghi với việc không có thuốc, đặc biệt ở những bệnh nhân uống thuốc trầm cảm lâu ngày. Một số trường hợp khác, bác sĩ điều trị có thể chỉ định một loại thuốc chữa trầm cảm khác hoặc sử dụng kèm một số thuốc giúp giảm các triệu chứng của hội chứng cai (như buồn nôn hoặc mất ngủ) trong thời gian ngắn để giúp cơ thể thích nghi. Tuy nhiên, những bệnh nhân được chỉ định chuyển từ loại thuốc này sang loại thuốc chữa trầm cảm khác có thể cần phải bắt đầu sử dụng loại thuốc mới song song trước khi ngưng uống thuốc trầm cảm ban đầu hoàn toàn.

Các triệu chứng của hội chứng cai thuốc chữa trầm cảm thường biến mất trong vòng vài tuần. Nhưng nếu bệnh nhân có các triệu chứng cai nghiện cực kỳ nghiêm trọng, bác sĩ có thể đề nghị một số biện pháp điều trị đặc hiệu khác kèm theo.

Nguồn tham khảo: webmd.com, mayoclinic.org