Cách chăm sóc để phục hồi hàng rào bảo vệ da nhạy cảm

Bài viết được tham vấn chuyên môn cùng Bác sĩ chuyên khoa I Lê Thị Thu Hằng - Khoa Khám bệnh & Nội khoa - Bệnh viện Đa khoa Quốc tế Vinmec Hải Phòng.

Hàng rào bảo vệ da là một lớp màng chắn có tác dụng bảo vệ da trước các tác nhân kích thích từ bên trong và bên ngoài cơ thể. Khi hàng rào bảo vệ da bị suy yếu, virus, vi khuẩn và những tác nhân khác sẽ dễ dàng xâm nhập vào sâu bên trong da gây nên các rối loạn bệnh lý về da như mụn, kích ứng da do tăng nhạy cảm, viêm da... Vậy hàng rào bảo vệ da có tự phục hồi không? Cần làm gì để phục hồi hàng rào bảo vệ da?

Hàng rào bảo vệ da là một cấu trúc đặc biệt được sắp xếp theo kiểu gạch vữa, trong đó gạch là các tế bào sừng còn vữa là các lớp mang lipid bao quanh các tế bào sừng như một lớp áo bao bọc và bảo vệ tế bào.

Đối với cơ thể, hàng rào bảo vệ da có những chức năng quan trọng:

• Ngăn ngừa hiện tượng mất nước của cơ thể qua lớp thượng bì.
• Bảo vệ da khỏi các tác nhân gây kích ứng, dị ứng hay các tác nhân gây nhiễm trùng khác. Khi vi khuẩn, virus, ký sinh trùng, nấm... hay các tác nhân bên ngoài khác muốn xâm nhập vào sâu bên trong da và trong cơ thể đều phải đi qua cánh cửa của lớp hàng rào bảo vệ. Bởi vậy, ở những người bị tổn thương hàng rào bảo vệ da sẽ làm tăng nguy cơ mắc các bệnh lý ngoài da hay bệnh lý nhiễm trùng khác.

Các thành phần của hàng rào bảo vệ da:

Lớp vỏ sừng:

Bản chất của lớp vỏ sừng là không thấm nước. Lớp sừng dày khoảng 10mm, có chứa các protein như Loridin, Involucrin, Periplakin được hình thành bởi các enzyme TG-1. Khi cơ thể bị thiếu hụt men TG-1 hoặc bị khiếm khuyết các protein của lớp vỏ sừng sẽ gây nên các rối loạn về gen dẫn đến tình trạng da bị khô nghiêm trọng.

Mạng lưới ngoại bào và hàng rào lipid của lớp sừng:

Mạng lưới ngoại bào xung quanh tế bào sừng là một thành phần giàu lipid có vai trò quan trọng trong việc duy trì hàng rào bảo vệ da. Mạng lưới này bao gồm các thành phần lipid như:

• Ceramide (chiếm tỉ lệ khoảng 50% của hàng rào bảo vệ da): Một vài nghiên cứu cho thấy có ít nhất 9 loại ceramide khác nhau trong hàng rào bảo vệ da. Ngoài ra còn có 2 loại ceramide là A và B có chức năng làm cầu nối giữa các protein với nhau.
• Cholesterol (chiếm tỉ lệ 25%): Đa số các cholesterol trong hàng rào bảo vệ da đều được tổng hợp từ acetate trong các tế bào như tế bào sừng. Một phần khác được hấp thụ từ trong hệ tuần hoàn bởi các tế bào đáy.
• Các acid béo khác chiếm khoảng 15%, thường là các acid béo tự do như triglyceride, Glycosyl Ceramide, Ceramide và Phospholipid. Một số loại acid béo mà cơ thể không tự tổng hợp được, phải bổ sung qua đường ăn uống hoặc bôi ngoài da như Linoleic.
• Enzyme tổng hợp lipid: HMG-CoA, ACC, Fatty acid synthase, Palmitoyl transferase. Liên quan đến chức năng của enzyme, có rất nhiều người thắc mắc không biết hàng rào bảo vệ da có tự phục hồi không? Câu trả lời là hoàn toàn có thể. Trên thực tế, khi có bất kỳ sự thay đổi nào về thành phần lipid hoặc bị rối loạn các hoạt động của các enzyme cũng sẽ gây ra hiện tượng tổn thương chức năng của hàng rào bảo vệ da. Khi có sự tổn thương này, lập tức các loại enzyme trên sẽ tăng hoạt động để kích thích tăng sản sinh ra lipid phục hồi hàng rào bảo vệ da. Lưu ý, để hàng rào bảo vệ da được nguyên vẹn cần phải duy trì và đảm bảo tỷ lệ giữa các thành phần lipid trong da.

Khi nói về mối quan hệ giữa hàng rào bảo vệ da với tình trạng da nhạy cảm, P.J. Frosch và A.M. Kligman đã chỉ ra rằng có khoảng 14% người có làn da nhạy cảm có liên quan đến hàng rào bảo vệ da bị mỏng lớp sừng và tăng tính thấm. Khi hàng rào bảo vệ da bị tổn thương sẽ làm tăng tính thấm thượng bì, làm biến đổi lớp lipid gian bào. Lúc này, sự xâm nhập của các chất ngoại sinh sẽ là nguyên nhân trực tiếp gây kích thích tế bào sừng và các tế bào Langerhan sản xuất ra các chất trung gian gây nên các phản ứng viêm, khởi nguồn cho các triệu chứng của da nhạy cảm. Mặt khác, sự biến đổi của hàng rào bảo vệ da làm các chất gây kích ứng có thể dễ dàng xâm nhập vào sâu bên trong da một cách dễ dàng hơn, quá trình phản ứng viêm cũng sẽ xảy ra nhanh và mạnh hơn. Sự mất nước qua thượng bì tạo cảm giác khô, căng kéo bề mặt da. Nói chung, sự tổn thương hàng rào bảo vệ da đã được chứng minh là có tác động trực tiếp đến da nhạy cảm, hoặc khiến da thường dần trở thành da nhạy cảm, hoặc khiến cho tình trạng nhạy cảm trở nên nặng nề hơn.

Như đã nói ở trên, hàng rào bảo vệ là một yếu tố quan trọng và cần thiết có được một làn da khỏe mạnh. Tuy nhiên, làm thế nào để phục hồi hàng rào bảo vệ da thì không phải ai cũng biết. Để phục hồi hàng rào bảo vệ da, việc đầu tiên bạn cần làm là phải thực hiện đúng, đủ và duy trì đều đặn một chế độ chăm sóc da cơ bản phù hợp nhất. Cụ thể:

2.1. Làm sạch da đúng quy trình

Để bảo vệ hàng rào bảo vệ da, đặc biệt với những làn da nhạy cảm hay đang bị tổn thương hàng rào này bạn cần lựa chọn những sản phẩm giúp làm sạch dịu nhẹ, không gây tổn thương da. Không nên sử dụng các dòng sản phẩm có tính tẩy rửa mạnh, chứa hàm lượng các acid cao, tránh các dòng sản phẩm sữa rửa mặt hay tẩy tế bào chết dạng hạt vì các hạt có thể làm tổn thương thêm cho hàng rào bảo vệ.

Hiện nay trên thị trường có rất nhiều dòng sản phẩm làm sạch giúp phục hồi hàng rào bảo vệ da trong đó có sản phẩm Eucerin pH5 Facial Cleanser Sensitive Skin. Sữa rửa mặt Eucerin này đã được nghiên cứu và chứng minh có khả năng làm sạch sâu hoàn toàn dịu nhẹ, lành tính với 0% thành phần gây kích ứng da, không làm khô da, không làm thay đổi độ pH của làn da và đặc biệt không gây tổn thương hàng rào bảo vệ da. Sản phẩm hoàn toàn phù hợp với những người có làn da nhạy cảm.

Một số ưu điểm của sản phẩm sữa rửa mặt Eucerin pH5 Facial Cleanser Sensitive Skin:

• Sản phẩm được sản xuất ở dạng gel, kết cấu mềm mịn nên không gây tổn thương hàng rào bảo vệ da khi sử dụng.
• Thành phần hoạt chất tương đối lành tính, chứa Panthenol và Citrate Buffer không chỉ giúp làm sạch mà còn cấp ẩm, phục hồi, làm dịu các triệu chứng của da nhạy cảm.
• Hoàn toàn không chứa cồn, hương liệu, xà phòng hay chất bảo quản Paraben.
• Cách sử dụng dễ dàng và thuận tiện. Nên dùng ngày 2 lần sáng và tối trước khi đi ngủ. Sau khi làm sạch da với sữa rửa mặt Eucerin pH có thể chăm sóc dưỡng da như bình thường.
• Sản phẩm sử dụng được cho cả trẻ từ 1 tháng tuổi trở lên.
• Giá thành sản phẩm không cao, phù hợp với nhiều đối tượng kinh tế khác nhau.

Lưu ý: Để phục hồi hàng rào bảo vệ da, bên cạnh việc lựa sản phẩm phù hợp thì tần suất sử dụng sản phẩm cũng có vai trò rất quan trọng trong việc quyết định hiệu quả chăm sóc. Đối với những người có da nhạy cảm hay bị tổn thương hàng rào bảo vệ da, khuyến cáo chỉ nên sử dụng sữa rửa mặt 2 lần mỗi ngày, đồng thời giảm tần suất tẩy tế bào chết.

2.2. Cân bằng độ pH cho da

Đa số các sản phẩm chăm sóc da, đặc biệt những sản phẩm có tính làm sạch, kháng khuẩn, làm sáng da... trong thành phần đều có chứa những hoạt chất có dược tính mạnh, có thể làm thay đổi độ pH của da. Bởi vậy, việc sử dụng các sản phẩm giúp cân bằng pH cho da là điều rất cần thiết.

Các sản phẩm giúp cân bằng độ pH cho da thường ở dạng xịt khoáng hoặc lotion hay toner. Bạn nên chọn sản phẩm có độ pH trong khoảng từ 4 đến 6 sẽ có tác dụng tốt trong việc cân bằng lại pH cho những da đang bị tổn thương hàng rào bảo vệ dẫn đến nhạy cảm da.

2.3. Bổ sung độ ẩm cho da bằng những sản phẩm có chứa dầu tự nhiên

Lipid là một thành phần không thể thiếu để duy trì một hàng rào bảo vệ da vững mạnh. Việc bị rối loạn hay suy giảm lớp màng lipid là một trong những yếu tố có thể gây nên tình trạng mụn, da nhạy cảm, dễ kích ứng, khô... Bạn có thể bổ sung lipid cho da bằng việc sử dụng các sản phẩm dầu dưỡng da tự nhiên như dầu argan, dầu dừa, dầu tầm xuân hay dầu Jojoba... Đặc điểm của các sản phẩm chứa dầu là thường bết dính và thời gian thẩm thấu vào trong da lâu hơn các loại sản phẩm khác. Do đó, để sử dụng có hiệu quả mà không gây bít lỗ chân lông, tăng sinh mụn, hãy hỏi ý kiến bác sĩ chuyên khoa trước khi sử dụng.

2.4. Ceramide phục hồi hàng rào bảo vệ da

Ceramide không chỉ là một hoạt chất dưỡng da, dưỡng ẩm, chống lão hóa mà hoạt chất này còn giúp duy trì hoạt động của hàng rào bảo vệ da. Ceramide giúp phục hồi da bị tổn thương, cải thiện các triệu chứng như ngứa da, khô da, da bị bong tróc, làm dịu các phản ứng viêm.

2.5. Dưỡng ẩm cho da đầy đủ

Có một vài quan điểm cho rằng dưỡng ẩm cho da chỉ cần sử dụng serum hoặc kem là đủ. Tuy nhiên, về bản chất serum với kem dưỡng là hoàn toàn khác nhau. Để đảm bảo hiệu quả chăm sóc da được tốt nhất, bạn cần tối thiểu một loại serum và một loại kem dưỡng ẩm phù hợp. Việc sử dụng quá nhiều sản phẩm trong chu trình chăm sóc da sẽ vô hình chung tạo áp lực cho da, cũng có thể làm tổn thương hàng rào bảo vệ da.

Các sản phẩm cấp ẩm cho da thường có chứa HA (Hyaluronic acid), Glycerin, Panthenol...

2.6. Sử dụng kem chống nắng thường xuyên và đều đặn

Có rất nhiều nghiên cứu đã chỉ ra rằng ánh sáng mặt trời là một tác nhân tác động trực tiếp lên da gây tổn thương hàng rào bảo vệ da, dẫn đến tình trạng xuất hiện các vấn đề về sắc tố da như nám, tàn nhang, thâm... Không bảo vệ da trước ánh nắng mặt trời cũng là yếu tố thúc đẩy nhanh quá trình lão hóa của da. Bởi vậy, để có một làn da đẹp, sử dụng kem chống nắng là điều thiết yếu không thể bỏ qua.

Câu hỏi đặt ra là chọn kem chống nắng như thế nào để phù hợp với da đang bị nhạy cảm hay cần phục hồi. Các chuyên gia khuyên rằng bạn nên chọn những dòng kem chống nắng phổ rộng, có chỉ số SPF tối thiểu từ 30 trở lên và không chứa những hoạt chất dễ gây kích ứng như chất bảo quản, hương liệu...

Nói chung, hàng rào bảo vệ da có vai trò quan trọng đối với cơ thể. Duy trì hoạt động của hàng rào bảo vệ da là cách tốt nhất để có một làn da đẹp, mịn màng và khỏe mạnh.