Tại sao ăn nhiều loại thức ăn khác nhau lại quan trọng?

Ăn đa dạng thực phẩm là một lựa chọn để giúp cho cơ thể được thưởng thức nhiều hương vị khác nhau. Tuy nhiên đi cùng với sự đa dạng đó là một chế độ dinh dưỡng hợp lý. Vậy có mấy nhóm thực phẩm chính mà bạn cần tìm hiểu khi thực hiện chế độ ăn lành mạnh?

Dựa trên thành phần dinh dưỡng và nhu cầu cơ thể, các chuyên gia đã chia thực phẩm thành 5 nhóm chính:

• Rau và các loại hạt họ đậu
• Trái cây
• Thịt nạc, thịt gia cầm, cá, trứng , sữa, đậu và các sản phẩm làm từ đậu
• Ngũ cốc, ngũ cốc nguyên hạt
• Sữa và các chế phẩm có nguồn gốc từ sữa.

Các thực phẩm được phân chia vào chung nhóm sẽ có nguồn dưỡng chất phần lớn là giống nhau. Ví dụ ở nhóm sữa và chế phẩm từ sữa ( bơ, pho mát..) sẽ cung cấp chủ yếu canxi và protein cho cơ thể. còn nhóm rau củ trái cây lại chứa nguồn vitamin dồi dào đặc biệt là vitamin C tốt cho sức đề kháng của cơ thể.

Một chế độ dinh dưỡng hợp lý được cân bằng với 5 nhóm thực phẩm chính luôn là bài toán khó cho mỗi bữa ăn của chúng ta. Mỗi thực phẩm là sự đan xen các dinh dưỡng khác nhau và chất nào cũng đều quan trọng và có ích cho sức khỏe.

Do vậy, dưới sự phân chia dựa trên thành phần dinh dưỡng chủ lực của thực phẩm theo 5 nhóm chính, bạn sẽ có thể tạo ra nhiều lựa chọn khác nhau. Mối bữa, bạn ăn nhiều loại thức ăn thì cơ thể sẽ có cảm giác ngon miệng và tăng khả năng trao đổi chất tốt hơn.

Bên cạnh 5 nhóm thực phẩm chính, thực phẩm còn được phân chia theo 2 nhóm đó là thực phẩm nên sử dụng tần suất thấp và thực phẩm cung cấp nguồn chất béo tích cực.

2.1 Thực phẩm nên dùng với tần suất thấp

Về dinh dưỡng chúng có thể được đặt vào 1 hoặc nhiều trong 5 nhóm thực phẩm chính. Tuy nhiên khi xét về tổng thể, nhóm thực phẩm này chỉ nên dùng ít ở mức độ thỉnh thoảng. Cũng có thể gọi là nhóm đồ ăn vặt hay món ăn nhanh cho người bận rộn và lứa tuổi học sinh.

Nhóm thực phẩm này có xu hướng chứa nhiều đường và chất béo bão hòa khiến tăng nhu cầu calo của cơ thể lên cao. Chất béo bão hòa nhiều khó chuyển hóa sẽ khiến cơ thể rơi vào tình trạng thừa cân béo phì. Hơn thế đây là nguyên nhân chính gây nên bệnh mỡ máu, tim mạch thậm chí là ung thư.

Một vài ví dụ về món ăn vặt không có lợi cho sức khỏe thường xuyên được sử dụng:

• Bánh ngọt, món tráng miệng, bánh quy
• Thịt chế biến sẵn thành các món ăn nhanh như: thịt nguội, thịt hun khói, xúc xích....
• Sữa đặc có đường
• Kem và các loại bánh kẹo ngọt
• Socola ngọt
• Đồ uống chứa cồn và có ga
• Thực phẩm chiên sẵn như khoai tây chiên, gà rán..
• Bơ, pho mát phủ trên các loại thức ăn

Đây là nhóm thực phẩm không được khuyến khích sử dụng nhiều nên bạn có thể dùng chúng bổ sung hay chữa cháy trong những trường hợp khẩn cấp không kịp nấu ăn. Nếu bạn thay thế nguồn dinh dưỡng lành mạnh từ các thực phẩm tươi bằng món ăn nhanh chế biến sẵn cơ thể sẽ sớm đối mặt với nguy cơ mắc bệnh tim mạch, đột quỵ, tiểu đường nghiêm trọng hơn ung thư.

2.2 Cung cấp chất béo lành mạnh cho cơ thể

Chất béo là nguồn năng lượng chứa calo gấp đôi so với protein và carb. Tuy nhiên, sử dụng nhiều sẽ mang lại tác dụng trái người không tốt cho cơ thể.

Với người lớn mỗi ngày cung cấp từ 1 tới 2 muỗng canh chất béo là đủ và tốt cho sức khỏe. Chất béo không bão hòa (chất béo tích cực) là một phần không thể thiếu trong chế độ dinh dưỡng hợp lý. Khi được cung cấp đầy đủ chất béo sẽ giúp cơ thể tăng khả năng hấp thụ các vitamin (A, K, E và D), giảm nguy cơ mắc bệnh tim mạch và đồng thời hạn ức chế sự phát triển của cholesterol xấu.

Chất béo không bão hòa được chia làm 2 nhóm chính là chất béo không bão hòa đơn và chất béo không bão hòa đa. Chất béo không bão hòa đơn được cung cấp bởi: các loại dầu và hạt chứa dầu. Còn chất béo bão hòa đa được biết đến với cái tên là chất béo không no omega 3- 6 -9.

Thay thế chất béo bão hòa bằng chất béo không bão hòa là một phương pháp giúp cải thiện các bệnh do chất béo bão hòa gây nên. Bạn có thể thay vì ăn kem ăn bơ mà lựa chọn dầu oliu hay bơ thực vật để nguồn chất béo cung cấp cho cơ thể là lành mạnh.

Ăn đa dạng thực phẩm là một phương pháp nâng cao sức khỏe cho mọi lứa tuổi. Tuy nhiên ăn bao nhiêu là đủ, là, sao để biết cơ thể cần được cung cấp những gì? Chúng ta cần xét đến nhiều yếu tố như tuổi tác, giới tính, đặc điểm công việc....

• Trẻ em dưới 2 tuổi: 40 gam ngũ cốc; 20 - 30 gam hạt và các loại đậu; 5 gam trái cây; 10 - 15 gam sữa và chế phẩm từ sữa; 10 gam thịt nạc ,cá trứng...
• Trẻ em từ 2 đến 3 tuổi: 40 gam ngũ cốc; 25 gam hạt và các loại đậu; 10 gam trái cây; 15 gam sữa và chế phẩm từ sữa; 10 gam thịt nạc ,cá trứng...
• Trẻ em từ 4 đến 8 tuổi: 40 gam ngũ cốc; 45 gam hạt và các loại đậu; 15 gam trái cây; 15 gam sữa và chế phẩm từ sữa cho bé gái và 20 gam với bé trai; 15 gam thịt nạc ,cá trứng...
• Trẻ em từ 9 đến 11 tuổi: 40 gam ngũ cốc cho bé gái và 50 gam cho bé trai; 50 gam hạt và các loại đậu; 20 gam trái cây; 30 gam sữa và chế phẩm từ sữa cho bé gái và 25 gam với bé trai; 25 gam thịt nạc ,cá trứng...
• Thanh thiếu niên từ 12 đến 13 tuổi: 50 gam ngũ cốc cho bé gái và 60 gam cho bé trai; 55 gam hạt và các loại đậu; 20 gam trái cây; 35 gam sữa và chế phẩm từ sữa; 25 gam thịt nạc ,cá trứng...
• Thanh thiếu niên từ 14 đến 18 tuổi: 70 gam ngũ cốc cho; 55 gam hạt và các loại đậu; 20 gam trái cây; 35 gam sữa và chế phẩm từ sữa; 25 gam thịt nạc ,cá trứng...
• Trẻ dưới 18 tuổi đang trong quá trình mang thai: 80 gam ngũ cốc cho; 50 gam hạt và các loại đậu; 20 gam trái cây; 35 gam sữa và chế phẩm từ sữa; 35 gam thịt nạc ,cá trứng...
• Trẻ dưới 18 tuổi đang cho con bú: 90 gam ngũ cốc cho; 55 gam hạt và các loại đậu; 20 gam trái cây; 40 gam sữa và chế phẩm từ sữa; 25 gam thịt nạc ,cá trứng...

Phụ nữ và nam giới theo từng độ tuổi cũng cần được cung cấp dinh dưỡng theo 5 nhóm chính khác nhau.

Phụ nữ:

• Phụ nữ 19 đến 50 tuổi: 60 gam ngũ cốc cho; 50 gam hạt và các loại đậu; 20 gam trái cây; 25 gam sữa và chế phẩm từ sữa; 25 gam thịt nạc ,cá trứng...
• Phụ nữ 51 đến 70 tuổi: 40 gam ngũ cốc cho; 50 gam hạt và các loại đậu; 20 gam trái cây; 40 gam sữa và chế phẩm từ sữa; 20 gam thịt nạc ,cá trứng...
• Phụ nữ trên 70 tuổi: 30 gam ngũ cốc cho; 50 gam hạt và các loại đậu; 20 gam trái cây; 40 gam sữa và chế phẩm từ sữa; 20 gam thịt nạc ,cá trứng...

Nam giới:

• Nam giới 19 đến 50 tuổi: 60 gam ngũ cốc cho; 60 gam hạt và các loại đậu; 20 gam trái cây; 25 gam sữa và chế phẩm từ sữa; 30 gam thịt nạc ,cá trứng...
• Nam giới 51 đến 70 tuổi: 60 gam ngũ cốc cho; 55 gam hạt và các loại đậu; 20 gam trái cây; 25 gam sữa và chế phẩm từ sữa; 25 gam thịt nạc ,cá trứng...
• Nam giới trên 70 tuổi: 45 gam ngũ cốc cho; 50 gam hạt và các loại đậu; 20 gam trái cây; 35 gam sữa và chế phẩm từ sữa; 25 gam thịt nạc ,cá trứng...

Rau và các loại hạt họ đậu

Mỗi ngày cơ thể cần cung cấp khoảng 75-100 gam rau để có 100 - 350 calo. Với lượng này bạn có thể ăn một chén salad, ăn quả cà chua vừa hay nửa chén rau luộc chín, nửa củ khoai tây....

Trái cây

Trung bình một khẩu phần 150 gam trái cây sẽ cho bạn 350 calo. Đối với trái cây khô hay trái cây ít đường thì lượng dùng sẽ được điều chỉnh tăng giảm nhất định theo nhu cầu. Bạn cũng có thể tham khảo tư vấn từ bác sĩ dinh dưỡng.

Thịt nạc, thịt gia cầm, cá, trứng , sữa, đậu và các sản phẩm làm từ đậu

Một khẩu phần ăn tiêu chuẩn cho nhóm thịt, cá, trứng.. cần cung cấp 500 - 600 calo cho cơ thể. Tuy nhiên mỗi loại thịt và thực phẩm có lượng calo khác nhau nên khi sử dụng bạn nên tra cứu hoặc nhờ tư vấn của chuyên gia dinh dưỡng để cân đối.

Ngũ cốc, ngũ cốc nguyên hạt

Ngũ cốc là nhóm thực phẩm giàu chất xơ và mỗi khẩu phần tiêu chuẩn sẽ chỉ cần cung cấp 500 calo. Bạn có thể dùng 1 lát bánh mỳ, 75- 120 mỳ sợi hay là 30 gam bột ngũ cốc ăn sáng.....

Sữa và các sản phẩm từ sữa

Sữa và các chế phẩm từ sữa cung cấp cho cơ thể chất béo, canxi và protein. Bạn có thể sử dụng chúng mỗi ngày để đảm bảo năng lượng cho công việc và dinh dưỡng tinh chế cho cơ thể khi quá bận rộn.

Thiếu chất hay thừa chất đều dẫn đến các căn bệnh. Do vậy việc ăn uống thực phẩm đa dạng không chỉ đơn giản là tạo vị ngon và sự thú vị cho mỗi bữa cơm. Ăn nhiều loại thức ăn từ nhiều nhóm dinh dưỡng giúp cơ thể được cung cấp dưỡng chất đầy đủ.

Từ đó mọi hoạt động chuyển hóa của các cơ quan cũng vận động tốt hơn. Nhờ vậy nguy cơ mắc bệnh do vi rút xâm nhập hay suy giảm sức đề kháng cũng được giảm đáng kể.

Chế độ dinh dưỡng hợp lý luôn là vấn đề cần được quan tâm và chú trọng đặc biệt khi lựa chọn thực phẩm cho mỗi bữa ăn của gia đình. Nếu bạn còn đắn đo hãy liên hệ với bác sĩ dinh dưỡng để được kiểm tra và tư vấn cụ thể chế độ ăn tốt nhất cho cơ thể.

Nguồn tham khảo: betterhealth.vic.gov.au