Nguyên nhân gây gan to ở trẻ nhỏ và cách chẩn đoán

Bài viết được tư vấn chuyên môn bởi Bác sĩ chuyên khoa II Cao Thị Thanh - Bác sĩ Nhi - Khoa Nhi - Sơ sinh - Bệnh viện Đa khoa Quốc tế Vinmec Hải Phòng. Bác sĩ Thanh đã có thời gian công tác 25 năm trong điều trị các bệnh lý Nhi sơ sinh.

Gan to là tình trạng tăng kích thước của lá gan ở bên trong ổ bụng, gan to thường không chỉ là một dấu hiệu đơn độc trên một bệnh nhân. Do đó, chẩn đoán gan to ở trẻ em kịp thời có vai trò quyết định trong việc điều trị đúng phác đồ và đúng bệnh. Từ đó giúp hạn chế được những biến chứng nguy hiểm khác, ảnh hưởng tới sức khỏe trẻ.

Gan là một cơ quan tham gia vào quá trình tiêu hóa cũng như thực hiện nhiều chức năng khác trong cơ thể, bao gồm sản sinh mật để giúp tiêu hóa các thức ăn trong dạ dày thành năng lượng. Đồng thời còn tạo ra các chất cần thiết như hormone, làm sạch các độc tố từ máu (bao gồm những độc tố) và kiểm soát, sản xuất, chuyển hóa các chất béo trong cơ thể.

Gan to là sự gia tăng kích thước của gan. Trong một số trường hợp, cả gan và lá lách đều to, sẽ gọi chung là gan lách to.

Tình trạng gan to là dấu hiệu, triệu chứng của một bệnh lý là một bệnh. Có thể do bệnh gan, do suy tim sung huyết hoặc do ung thư gây gan to. Việc điều trị chủ yếu chính là xác định nguyên nhân gây nên tình trạng gan to và kiểm soát các nguyên nhân cơ bản của tình trạng này.

Xem thêm: Gan to được chẩn đoán bằng kỹ thuật y tế nào?

Có nhiều nguyên nhân gây gan to ở trẻ nhỏ. Tùy thuộc vào nguyên nhân mà tình trạng này ảnh hưởng đến sức khỏe của trẻ như thế nào. Dưới đây là một số nguyên nhân gây nên bệnh gan to ở trẻ sơ sinh và trẻ nhỏ. Cụ thể:

• Nhiễm trùng gây gan to ở trẻ:
• Một số virus: như viêm gan siêu vi A, viêm gan siêu vi B, viêm gan siêu vi C, viêm gan siêu vi D, viêm gan siêu vi E, CMV, virus herpes simplex
• Viêm gan do vi trùng như nhiễm trùng huyết, Leptospirose, giang mai
• Hoặc do ký sinh trùng sốt rét, Toxoplasma, Histoplasma, giun sán...
• Và do nấm Actinomyces, Cryptococcosis...
• Bệnh viêm màng ngoài tim co thắt, huyết khối tĩnh mạch gan, hội chứng Budd - Chiari, nghẽn tĩnh mạch chủ trên hoặc bị mạng lưới tĩnh mạch trong gan... cũng là một trong những nguyên nhân gây gan to ở trẻ nhỏ.
• Suy tim: Nếu suy tim thì sẽ gây ra các vấn đề về tuần hoàn cũng như tăng áp lực lên tĩnh mạch cửa, bởi tĩnh mạch cửa là tĩnh mạch cung cấp máu cho gan.
• Bệnh huyết học gây gan to: Bệnh thiếu máu huyết tán do nhiều nguyên nhân (tạo máu ngoài tủy) có thể gây triệu chứng gan to ở trẻ nhỏ.
• Ung thư gan: Nếu bắt nguồn từ gan thì được gọi là ung thư gan nguyên phát. Trường hợp ung thư đến gan từ các cơ quan khác trong cơ thể con người thì được gọi là ung thư gan thứ phát. Ung thư gan nguyên phát và thứ phát đều gây nên tình trạng gan to.
• Bệnh chuyển hóa: Các bệnh như Wilson,bệnh tích tụ glycogen, thiếu alpha-1 antitrypsin, mucolipidosis hay mucopolysaccharide đều có thể gây gan to ở trẻ sơ sinh và trẻ nhỏ.
• Gan to do bất thường giải phẫu học: Các bất thường về giải phẫu học như teo hẹp đường mật, u nang ống mật chủ, sỏi mật... là những nguyên nhân dẫn đến gan to.
• Chấn thương gan gây máu tụ hoặc viêm gan nhiễm độc do Acetaminophen, Fe, Vit A, độc chất...
• Trẻ bị gan nhiễm mỡ có thể do suy dinh dưỡng hoặc thiếu vitamin gây gan to.

Gan to là tình trạng tăng kích thước của lá gan ở bên trong ổ bụng, gan to thường không chỉ là một dấu hiệu đơn độc trên một bệnh nhân. Do đó, chẩn đoán gan to ở trẻ em kịp thời có vai trò quyết định trong việc điều trị đúng phác đồ và đúng bệnh. Từ đó giúp hạn chế được những biến chứng nguy hiểm khác, ảnh hưởng tới sức khỏe trẻ. Các phương pháp chẩn đoán gan to ở trẻ em như sau:

Chẩn đoán gan to ở trẻ em dựa trên biểu hiện lâm sàng:

• Trẻ có dấu hiệu đau bụng, đau âm ỉ vùng nửa bụng phía trên bên phải. Những trẻ còn nhỏ có thể quấy khóc, còn với trẻ lớn hơn có thể kêu đau.
• Trẻ thường chán ăn, ăn không ngon miệng, từ đó dẫn đến mệt mỏi.
• Đau nhức cơ; Vàng da và vàng kết mạc mắt
• Nước tiểu của trẻ có màu vàng đậm kèm phân bạc màu
• Xuất hiện tình trạng xuất huyết dưới da và chảy máu chân răng

Chẩn đoán gan to ở trẻ em dựa vào xét nghiệm:

• Đối với bệnh Wilson: Định lượng đồng/máu và ceruloplasmin/máu để chẩn đoán gan to ở trẻ nhỏ.
• Trường hợp nghi ngờ do nhiễm trùng: Cần làm các xét nghiệm như cấy máu, huyết đồ, CRP, huyết thanh chẩn đoán tùy theo nguyên nhân.
• Nghẽn đường mật: Dấu hiệu tăng Bilirubin, PAL, gamma GT...
• Tạo máu ngoài tủy: Sử dụng xét nghiệm huyết đồ, hình dạng hồng cầu, men hồng cầu, bilirubin...
• Nếu như thời gian máu đông kéo dài, tăng NH3/máu nhưng chỉ số albumin/máu giảm thì có thể là dấu hiệu suy gan.
• Trường hợp có dấu hiệu tăng ALT và AST có thể là một dấu hiệu gợi ý tổn thương tế bào gan cấp tính...

Tình trạng gan to ở trẻ nhỏ có thể do các bệnh lý nghiêm trọng gây ra, vì vậy nếu không điều trị kịp thời và đúng phác đồ thì có thể dẫn đến những biến chứng nghiêm trọng như: Bệnh não gan, suy gan, ung thư di căn hoặc nhiễm trùng lan rộng.

Trẻ sơ sinh và trẻ nhỏ nhìn chung dễ gặp bệnh về đường hô hấp, các bệnh lý nhiễm trùng hô hấp và nhiễm trùng đường tiêu hóa nếu bé ăn dặm sớm hoặc việc lưu trữ và pha chế sữa không đảm bảo. Để bảo vệ sức khỏe của trẻ, cha mẹ nên thực hiện tốt việc cho bé bú mẹ hoàn toàn trong 6 tháng đầu (nếu được) và tiêm vắc-xin đúng lịch. Ngay khi thấy trẻ có các triệu chứng như biếng ăn, mệt mỏi, quấy khóc và đặc biệt là triệu chứng gan to thì cần đưa trẻ đến bệnh viện để được các bác sĩ chuyên khoa tư vấn theo dõi và điều trị. Khoa nhi tại hệ thống Bệnh viện Đa khoa Quốc tế Vinmec là địa chỉ tiếp nhận và thăm khám các bệnh lý mà trẻ sơ sinh cũng như trẻ nhỏ dễ mắc phải: sốt virus, sốt vi khuẩn, viêm tai giữa, viêm phổi ở trẻ,... Với hệ thống cơ sở vật chất, trang thiết bị y tế hiện đại, không gian vô trùng, giảm thiểu tối đa tác động cũng như nguy cơ lây lan bệnh, Vinmec sẽ mang lại sự hài lòng cho Quý khách hàng và được các chuyên gia trong ngành đánh giá cao với:

• Quy tụ đội ngũ y bác sĩ về Nhi khoa: gồm các chuyên gia có trình độ chuyên môn cao (giáo sư, phó giáo sư, tiến sĩ, thạc sĩ), giàu kinh nghiệm, từng công tác tại các bệnh viện lớn như Bạch Mai, 108.. Các bác sĩ đều được đào tạo bài bản, chuyên nghiệp, có tâm - tầm, am hiểu tâm lý trẻ. Bên cạnh các bác sĩ chuyên khoa Nhi trong nước, khoa Nhi còn có sự tham gia của các chuyên gia nước ngoài (Nhật Bản, Singapore, Úc, Mỹ) luôn tiên phong áp dụng những phác đồ điều trị mới nhất và hiệu quả nhất.
• Dịch vụ toàn diện: Trong lĩnh vực Nhi khoa, Vinmec cung cấp chuỗi các dịch vụ khám - chữa bệnh liên hoàn từ Sơ sinh đến Nhi và Vaccine,... theo tiêu chuẩn Quốc tế để cùng bố mẹ chăm sóc sức khỏe bé từ khi lọt lòng đến tuổi trưởng thành
• Kỹ thuật chuyên sâu: Vinmec đã triển khai thành công nhiều kỹ thuật chuyên sâu giúp việc điều trị các căn bệnh khó trong Nhi khoa hiệu quả hơn: phẫu thuật thần kinh - sọ, ghép tế bào gốc tạo máu trong điều trị ung thư.
• Chăm sóc chuyên nghiệp: Ngoài việc thấu hiểu tâm lý trẻ, Vinmec còn đặc biệt quan tâm đến không gian vui chơi của các bé, giúp các bé vui chơi thoải mái và làm quen với môi trường của bệnh viện, hợp tác điều trị, nâng cao hiệu quả khám chữa bệnh.