Vai trò của chụp cắt lớp trong chẩn đoán, điều trị sỏi niệu quản

Bài viết được tư vấn chuyên môn bởi Thạc sĩ, Bác sĩ Vũ Thị Hậu - Bác sĩ Chẩn đoán hình ảnh - Khoa Chẩn đoán hình ảnh và Y học hạt nhân - Bệnh viện Đa khoa Quốc tế Vinmec Times City. Bác sĩ có nhiều năm kinh nghiệm trong lĩnh vực chẩn đoán hình ảnh bao gồm cộng hưởng từ, CLVT và siêu âm.

Đau vùng hông do sỏi niệu quản là một vấn đề cấp cứu thường gặp. Chụp X quang sỏi niệu quản đóng vai trò quan trọng trong việc chẩn đoán và điều trị sỏi. Có nhiều phương tiện được sử dụng như siêu âm, chụp X quang bụng không cản quang (KUB), chụp UIV. Ngày nay, sự phát triển của chụp cắt lớp vi tính (CT scan) đặc biệt là chụp cắt lớp 64 lát cắt (MSCT 64) rất hữu ích trong việc chữa sỏi niệu quản.

Chụp CLVT hệ tiết niệu là một phương tiện lựa chọn trong đánh giá bệnh nhân sỏi niệu quản. Năm 1995, Smith và cộng sự lần đầu tiên báo cáo về độ nhạy và độ chuyên của chụp cắt lớp vi tính trong điều trị sỏi niệu quản tương ứng là 96%-98% và 96%-100%.

Ưu điểm vượt trội của kỹ thuật này so với siêu âm và X quang là:

• Thực hiện một cách nhanh chóng, không cần tiêm thuốc cản quang tĩnh mạch, có độ nhạy cao với sỏi có kích thước dù rất nhỏ, cho phép chẩn đoán các bất thường khác tại hệ niệu và ngoài hệ niệu.
• Các bất thường ngoài hệ niệu như là viêm ruột thừa cấp, viêm túi thừa, viêm tụy, viêm phần phụ, xoắn u buồng trứng, có thể được phát hiện rõ ràng trên chụp cắt lớp vi tính. Chúng có triệu chứng lâm sàng có thể nhầm lẫn với sỏi niệu quản.
• Phát hiện được các bất thường hệ niệu như là các dị dạng bẩm sinh, áp xe thận, u thận mà việc chẩn đoán các bệnh lý này có ý nghĩa quan trọng hơn là phát hiện sỏi.

Mục đích tối hậu của điều trị sỏi niệu quản là loại bỏ nguyên nhân gây tắc nghẽn niệu quản (viên sỏi, tình trạng viêm dính quanh niệu quản do sỏi...), tái lập lưu thông bình thường của đường dẫn niệu để bảo vệ chức năng thận, điều trị biến chứng và điều trị dự phòng các biến chứng có thể xảy ra của tắc nghẽn niệu quản do sỏi.

2.1. Xác định chính xác vị trí và kích thước sỏi

Đây là những yếu tố cơ bản cần xác định trong đánh giá sỏi niệu quản vì nó đóng vai trò quan trọng trong quyết định điều trị sỏi niệu quản nội khoa hay can thiệp. Theo Orvieto và cộng sự, kích thước và vị trí sỏi là những yếu tố dự báo thành công của tán sỏi ngoài cơ thể. 90% sỏi dưới 4mm và 50% sỏi từ 4mm-7mm thoát sỏi tự phát.

2.2. Xác định thành phần sỏi

Một trong những yếu tố xác định then chốt trong việc quyết định chọn phương pháp điều trị sỏi niệu quản thích hợp cho bệnh nhân là thành phần sỏi. Những sỏi acid uric có lẽ điều trị kiềm hóa nước tiểu là ưu tiên , điều trị sỏi niệu quản can thiệp chỉ dành cho bệnh nhân không đáp ứng nội khoa. Sỏi có nền can xi hay cystein rất khó tán vỡ với phương pháp tán sỏi sóng chấn động ngoài cơ thể. Bellin và cộng sự đã cho rằng đậm độ sỏi trên chụp đa lát cắt giúp dự đoán thành phần của sỏi.

Tuy nhiên, việc phân biệt các loại sỏi thường gặp khó khăn và ít tin cậy trên in vivo do sỏi chứa hỗn hợp gồm nhiều thành phần khác nhau.

2.3. Độ dễ vỡ của sỏi

Xác định rõ cấu trúc bên trong của sỏi niệu quản cũng là một yếu tố quan trọng chọn lựa phương pháp điều trị sỏi niệu quản phù hợp.

Mục đích của chụp cắt lớp cho phép đánh giá cấu trúc bên trong của sỏi dưới cửa sổ xương trên hình phân giải cao với lát cắt mỏng. Cấu trúc bên trong của sỏi được phân loại đồng nhất và không đồng nhất. Sỏi không đồng nhất được đặc trưng bởi sự hiện diện các vùng giảm đậm độ bên trong, ngược lại sỏi đồng nhất là có cấu trúc bên trong đồng nhất. Các nghiên cứu in vivo cho thấy rằng sỏi canxi oxalat và sỏi cystein không đồng nhất trên chụp đa lát cắt thường dễ vỡ khi tán hơn so với sỏi đồng nhất.

2.4. Theo dõi sau điều trị

Mục đích chính của khảo sát hình ảnh sau điều trị sỏi niệu quản là xác định tình trạng sạch sỏi, phát hiện sót sỏi và loại trừ tắc nghẽn hệ niệu. Ngoài ra, chụp đa lát cắt còn có ưu thế là giúp phát hiện biến chứng sau can thiệp như tụ máu hay nang niệu.

Bệnh viện Đa khoa Quốc tế Vinmec là một trong những bệnh viện không những đảm bảo chất lượng chuyên môn với đội ngũ y bác sĩ , hệ thống trang thiết bị công nghệ hiện đại mà còn nổi bật với dịch vụ khám, tư vấn và chữa bệnh toàn diện, chuyên nghiệp; không gian khám chữa bệnh văn minh, lịch sự, an toàn và tiệt trùng tối đa.

Xem thêm: Hướng dẫn chẩn đoán sỏi niệu quản