Đặc điểm hình ảnh thoát vị đĩa đệm cột sống thắt lưng cùng trên cộng hưởng từ 1.5 Tesla

Bài viết bởi Thạc sĩ, Bác sĩ Phạm Mạnh Chung - Trưởng Khoa Chẩn đoán hình ảnh - Khoa Chẩn đoán hình ảnh - Bệnh viện Đa khoa Quốc tế Vinmec Hạ Long

Cộng hưởng từ là phương pháp chẩn đoán hình ảnh hiện đại, thậm chí được coi là phương pháp “vàng” để chẩn đoán bệnh thoát vị đĩa đệm cột sống thắt lưng. Hình ảnh thoát vị đĩa đệm cột sống thắt lưng trên máy cộng hưởng từ 1.5 Tesla cho phép bác sĩ xác định được vị trí, hình thái thoát vị, số tần thoát vị.

Thoát vị đĩa đệm là hiện tượng rách vòng xơ và nhân nhày của đĩa đệm thoát ra qua chỗ rách tạo thành khối thoát vị. Bệnh lý thoát vị đĩa đệm cột sống thắt lưng cùng là một bệnh lý thường gặp ở Việt Nam cũng như trên thế giới.

Thoát vị đĩa đệm là nguyên nhân quan trọng làm tổn thất đến đến khả năng hoạt động thể lực của con người, đặc biệt ở lứa tuổi lao động. Biểu hiện lâm sàng điển hình của thoát vị đĩa đệm cột sống thắt lưng cùng là đau vùng cột sống thắt lưng, đau và mỏi chân khiến bệnh nhân không thể đứng lâu hoặc đi bộ thậm chí một quãng đường ngắn. Nặng nề hơn, bệnh có thể dẫn tới hội chứng đuôi ngựa với sự suy giảm chức năng sinh dục, đại tiểu tiện không tự chủ. Những khó khăn đó khiến bệnh nhân khó có thể làm việc bình thường cũng như tham gia vào các hoạt động xã hội khác.

Nếu không được phát hiện và điều trị kịp thời, thoát vị đĩa đệm sẽ ngày càng tiến triển và không đáp ứng với các biện pháp điều trị. Ngược lại, nếu phát hiện sớm và có các phương pháp điều trị thích hợp, bệnh nhân có thể được chữa khỏi hoàn toàn.

Mọi vật thể đều được cấu tạo từ các nguyên tử. Hạt nhân nguyên tử được cấu thành từ các proton (mang điện tích +) và các neutron (không mang điện tích). Quay xung quanh hạt nhân là các electron (mang điện tích -). Trong nguyên tử trung hòa về điện tích, số proton trong hạt nhân bằng số electron của nguyên tử đó.

Các hạt trong nguyên tử đều chuyển động: neutron và proton tự quay quanh trục của chúng, electron tự quay quanh trục của chúng và quay quanh hạt nhân. Quá trình quay của các tiểu thể nói trên quanh trục của chúng tạo ra một mô-men góc quay được gọi là spin. Ngoài ra, các hạt mang điện tích khi chuyển động sẽ sinh ra từ trường. Vì proton có điện tích dương và quay liên tục nên nó tạo ra một từ trường, gọi là mô-men từ (magnetic moment). Trong điều kiện bình thường, các mô-men từ định hướng phân tán làm chúng triệt tiêu lẫn nhau nên không ghi được tín hiệu của chúng.

Nhờ các đặc tính vật lý này, khi đặt một vật thể vào trong một từ trường mạnh, các mô-men từ đang định hướng phân tán sẽ chuyển thành định hướng song song và đối song song. Lúc này, vật thể đó có khả năng hấp thụ và bức xạ lại các xung điện từ ở một tần số cụ thể. Khi hấp thụ các xung điện từ, bên trong vật thể đó sẽ diễn ra hiện tượng cộng hưởng từ hạt nhân.

Cơ thể chúng ta có cấu tạo chủ yếu là nước (chiếm 60 – 70%). Trong thành phần của phân tử nước có 2 nguyên tử hydro (H2O). Về mặt từ tính, hydro là một nguyên tử đặc biệt vì hạt nhân của chúng chỉ chứa 1 proton nên nó có một mô-men từ lớn. Điều đó dẫn tới hệ quả: nếu dựa vào hoạt động từ của các nguyên tử hydro để ghi nhận sự phân bố nước của các mô trong cơ thể thì có thể ghi hình và phân biệt được các mô đó. Bên cạnh đó, trong cùng một cơ quan, các tổn thương bệnh lý sẽ dẫn đến sự thay đổi phân bố nước tại vị trí tổn thương và hoạt động từ tại đó sẽ thay đổi so với mô lành, từ đó giúp ghi hình được các thương tổn.

Ứng dụng nguyên lý này, máy chụp cộng hưởng từ đã sử dụng một từ trường mạnh và một hệ thống phát các xung có tần số vô tuyến để điều khiển hoạt động điện từ của nhân nguyên tử hydro, nhằm bức xạ năng lượng dưới dạng các tín hiệu có tần số vô tuyến. Các tín hiệu này sẽ được thu nhận và xử lý điện toán để tạo ra hình ảnh của đối tượng vừa được đưa vào từ trường.

Cộng hưởng từ là phương pháp chẩn đoán hình ảnh hiện đại và chính xác nhất trong các phương pháp chẩn đoán thoát vị đĩa đệm cột sống thắt lưng. Mặt khác, chúng cho các thông tin đầy đủ nhất và trung thực nhất về mặt giải phẫu và bệnh lý trong đa số các trường hợp.

Máy cộng hưởng từ có thể thăm khám các mô với các lớp cắt mỏng (1mm) và tạo ảnh theo các chiều trong không gian.Trên phim cộng hưởng từ, người ta có thể quan sát cùng một bệnh lý với nhiều hình ảnh tương phản nhau qua các chuỗi xung T1W và T2W, T2Fatsat, STIR, giúp thấy rõ khu vực tổn thương và ảnh hưởng đối với mô kế cận. Khi cần thiết có thể bơm thuốc đối quang từ, sẽ cho thêm các thông tin hết sức quan trọng. Ngoài ra, hệ thống đo đạc phong phú của máy cộng hường từ giúp bác sĩ có khá đầy đủ thông tin về tổn thương. Sự vô hại của phương pháp chụp cộng hưởng từ cũng là một ưu thế rất lớn. Trong chụp cộng hưởng từ, người ta không sử dụng bất kỳ một loại tia ion hoá nào.

Cộng hưởng từ là phương pháp có thể tạo hình ảnh cột sống, tủy sống theo ba chiều trong không gian, bao gồm:

• Tạo ảnh theo chiều đứng dọc: Saggital
• Tạo ảnh theo chiều đứng ngang: Coronal
• Tạo ảnh theo chiều cắt ngang: Axial

Vì vậy, chúng ta có thể xác định cụ thể, chính xác vị trí thoát vị đĩa đệm, kích thước các chiều trong không gian của nó, cũng như tương quan của tổn thương với các thành phần khác của tủy, rễ thần kinh và cột sống. Ngoài ra, trên phim cộng hưởng từ cũng giúp đánh giá những tổn thương của các phần kế cận cột sống như các cơ và các tạng lân cận.

Các hình ảnh thoát vị đĩa đệm trên máy chụp cộng hưởng từ 1.5 Tesla:

• Đĩa đệm giảm tín hiệu và chiều cao do thoái hóa, mất nước.
• Rách vòng xơ đĩa đệm.
• Khối thoát vị đĩa đệm đẩy lồi vào trong ống sống, gây hẹp ống sống, chèn ép rễ thần kinh.
• Phân loại vị trí thoát vị như: thoát vị trung tâm, thoát vị cạnh trung tâm bên phải hoặc bên trái, thoát vị trong lỗ tiếp hợp, thoát vị ngoài lỗ tiếp hợp.
• Đánh giá số đĩa đệm bị thoát vị: một đĩa hay nhiều đĩa đệm.
• Đánh giá mức độ hẹp ống sống: hẹp nhẹ, vừa, nặng và rất nặng.
• Mức độ chèn ép rễ thần kinh trong ống sống, trong lỗ tiếp hợp.

Trước khi chụp cộng hưởng từ cột sống thắt lưng bạn sẽ được các chuyên gia y tế hàng đầu đánh giá về quá trình bệnh lý, tiền sử bệnh của bản thân, gia đình và kiểm tra an toàn cộng hưởng từ (check list MRI) để đảm bảo an toàn cho khách hàng trước khi vào phòng cộng hưởng từ.

Quy trình chụp cộng hưởng từ được thực hiện bởi đội ngũ bác sĩ và kỹ thuật viên giỏi, chuyên nghiệp sẽ làm bạn tin tưởng về chuyên môn, yên tâm và thoải mái trước, trong và sau khi chụp. Hệ thống máy cộng hưởng từ hiện đại, từ lực cao từ 1.5 Tesla trở lên, có đầy đủ các coil giúp phát hiện chính xác dù là những tổn thương nhỏ, tổn thương mới hình thành.