Đại dịch là gì và điều gì xảy ra nếu đại dịch toàn cầu được tuyên bố?

Ngày càng nhiều các ca bệnh xuất hiện ở châu Âu cùng sự gia tăng nhanh chóng các trường hợp mắc mới ở Hàn Quốc và Trung Đông - một số nhà khoa học đang cảnh báo dịch bệnh do coronavirus, hay Covid-19, hiện đang ở giai đoạn "đại dịch".

Đại dịch, một từ từ Hy Lạp Pandemic. Trong đó Pan ("tất cả") và demos ("người"), là thuật ngữ được sử dụng bởi các chuyên gia về bệnh khi dịch bệnh lây lan tới nhiều quốc gia và lục địa cùng một lúc. Bất chấp nỗi sợ hãi toát lên từ tên gọi của nó, "đại dịch" đề cập đến sự lây lan của một căn bệnh, không phải chỉ bởi mức độ lây lan của nó mà còn là sự nguy hiểm của nó đối với toàn cầu.

Tổ chức Y tế Thế giới định nghĩa thuật ngữ này là "sự bùng phát của mầm bệnh mới lây lan dễ dàng từ truyền từ người này sang người khác trên toàn cầu". Điều này có nghĩa là dịch bệnh sẽ chỉ được gọi là đại dịch khi nó lan rộng, ở một số quốc gia hoặc lục địa và thường ảnh hưởng đến một số lượng lớn người. Bệnh đó cũng phải là một bệnh có khả năng nhiễm – và khả năng rất lớn nó ảnh hưởng đến nhiều người trên thế giới. Trong trường hợp nó không phải là bệnh truyền nhiễm thì đó không phải là một đại dịch.

Một đại dịch cũng có nghĩa là có sự tồn tại các dòng lây nhiễm tự duy trì – bằng chứng ở dịch Corona lần này là ngày càng có nhiều trường hợp mắc bệnh ở châu Âu và Hoa Kỳ không có mối liên hệ rõ ràng với Trung Quốc, yếu tố này rất phù hợp với định nghĩa được đưa ra của WHO về đại dịch.

Một dịch bệnh thường đề cập đến một sự kiện mà trong đó căn bệnh đó đang lây lan đáng kể. Thông thường, đó có thể là một ổ dịch đã vượt khỏi tầm kiểm soát nhưng thường ở trong phạm vi một quốc gia hoặc một vùng nào đó. Trong khi đó đại dịch là một dịch bệnh ở quy mô địa lý lớn hơn nhiều, ảnh hưởng đến rất nhiều người.

Mặc dù virus hiện đã lan rộng ra nhiều quốc gia và trên nhiều lục địa, nhiều chuyên gia tin rằng tình hình hiện tại đã đúng với định nghĩa của WHO về một đại dịch toàn cầu. Nhưng liên hợp quốc đã nhiều lần khẳng định rằng "đại dịch là chưa có", mà giải thích rằng chúng ta hiện đang chiến đấu với một loạt dịch lẻ tẻ ở khắp nơi.

Tiến sĩ Tedros Adhanom Ghebreyesus, tổng giám đốc WHO, cho biết: "Hiện tại, chúng ta không chứng kiến ​​sự lây lan không thể kiểm soát được trên quy mô toàn cầu của virus này và chúng ta cũng không chứng kiến ​​một số lượng lớn các trường hợp bệnh nghiêm trọng hoặc tử vong ở quy mô lớn".

"Virus này có tiềm năng gây đại dịch toàn cầu không”? Hoàn toàn có. “Chúng ta đã có những đánh giá cụ thể chưa?” Chưa có.

Ông nói thêm: "Tôi đã nói một cách nhất quán rằng tình hình thực tế không đáng phải sợ hãi, sử dụng thuật ngữ đại dịch toàn cầu bây giờ không phù hợp với thực tế nhưng chắc chắn nó lại gây ra một nỗi sợ hãi lớn."

Vào ngày 30 tháng 1, WHO tuyên bố ổ dịch Covid 19 là một vấn đề quan ngại về y tế công cộng toàn cầu, và đưa ra mức cảnh báo cao nhất được dùng để đánh giá dịch bệnh theo Quy định Y tế Quốc tế.

Trong lịch sử, khi WHO tuyên bố đại dịch về dịch cúm H1N1 năm 2009, quyết định này đã bị một số quốc gia chỉ trích, điều này gây ra sự hoảng loạn không cần thiết. Nó cũng dẫn đến nhiều quốc gia lãng phí tiền vào việc chế tạo vắc-xin cho một chủng cúm được chứng minh là có triệu chứng nhẹ và tương đối dễ chữa.

Nhưng nhiều thứ đã thay đổi kể từ năm 2009 và WHO cho biết hiện không còn quy trình chính thức nào để phân loại ổ dịch thành một đại dịch.

Người phát ngôn của WHO nói với tờ The Telegraph: "WHO không sử dụng hệ thống phân loại theo 6 giai đoạn cũ – bao gồm từ giai đoạn một (không gồm các trường hợp được báo cáo về cúm ở động vật gây truyền nhiễm ở người) đến giai đoạn sáu (một đại dịch) - rằng một số người có thể biết về bệnh cúm H1N1 vào năm 2009. “Chúng tôi đã thực hiện tất cả các biện pháp như đối với một ổ dịch toàn cầu, nhưng nó có thể sẽ không được công bố chính thức”. Mặc dù đó không phải là một quy trình chính thức, nhưng nếu WHO sử dụng tất cả các điều khoản của một đại dịch toàn cầu thì nó vẫn có thể gây ra hậu quả nghiêm trọng.

Theo kế hoạch phòng chống đại dịch của WHO, việc ứng phó với đại dịch toàn cầu sẽ đòi hỏi các chính phủ quốc gia phải hành động bằng cách "huy động toàn bộ hệ thống y tế, cơ sở vật chất và công nhân ở cấp quốc gia và địa phương", để "phân phối thiết bị bảo hộ cá nhân" và "phân phối thuốc chống siêu vi và" vật tư y tế khác như chương trình quốc gia ".

Trung tâm kiểm soát và phòng ngừa dịch bệnh (CDC), cơ quan chịu trách nhiệm về sức khỏe cộng đồng tại Hoa Kỳ cho biết hiện họ đã có những chuẩn bị sẵn sàng cho đại dịch.

Theo Ngân hàng Thế giới, chi phí toàn cầu hàng năm cho các đại dịch từ trung bình đến nặng là khoảng 570 tỷ đô la (khoảng 440 tỷ đồng) hoặc 0,7 phần trăm thu nhập của thế giới.

Vụ dịch Sars bùng phát vào năm 2002-2003 - chỉ lây nhiễm khoảng 8.000 người - đã gây thiệt hại khoảng 50 tỷ USD cho nền kinh tế toàn cầu. Mặc dù tỷ lệ tử vong của nó thấp hơn, coronavirus thậm chí được dự đoán có sức tàn phá cao hơn. Điều này một phần là do thế giới phụ thuộc quá nhiều vào Trung Quốc trong hơn 17 năm qua. Khi đó Trung Quốc chỉ chiếm năm phần trăm nền kinh tế thế giới trong thời Sars - hiện nay thì Trung Quốc thì đã chiếm 1/5 kinh tế thế giới và chiếm khoảng một phần ba tăng trưởng toàn cầu. Thêm vào đó thì kinh tế Trung Quốc có thể dễ bị tổn thương hơn trong thời điểm hiện tại do sự tăng trưởng của ngành dịch vụ.

Nhà sáng lập và nhà từ thiện của Microsoft Bill Gates cũng đã gợi ý rằng đại dịch toàn cầu có thể gây áp lực lớn lên các hệ thống y tế toàn cầu và giết chết 10 triệu người châu Phi.

Viết trên tờ The Telegraph, Tom Stevenson cho biết họ đã chuyển sang giai đoạn hai của thị trường trong việc phản ứng với virus. "Đây là giai đoạn khi chính quyền tập trung vào các biện pháp và chính sách để khiến các doanh nghiệp đứng vững và các công ty bắt đầu tìm kiếm và quản lý các nhà đầu tư có triển vọng," ông nói. Những lo ngại về tác động kinh tế tiềm tàng có thể là một trong những lý do khiến WHO chưa gọi tình hình leo thang hiện tại là đại dịch toàn cầu.

Đại dịch có thể khác nhau rất nhiều về quy mô và mức độ lây lan, nhưng các ví dụ về đại dịch bao gồm HIV, cúm lợn và cúm Tây Ban Nha 1918. Một số trong những đại dịch nguy hiểm nhất trong lịch sử là dịch “Cái chết đen” - đã giết chết tới 200 triệu người trong thời trung cổ và bệnh đậu mùa - đã giết chết khoảng 300 triệu người trong thế kỷ 20.

Ngăn chặn sự lây lan mỗi căn bệnh là khác nhau tùy thuộc vào một số yếu tố bao gồm độc lực, sự đáp ứng về các dịch vụ sức khỏe, và khả năng phát hiện sự lây lan của bệnh.

Những virus Corona có thể được lan truyền bởi những người mang mầm bệnh có ít hoặc không có triệu chứng, khiến việc theo dõi và ngăn chặn trở nên khó khăn hơn. Ví dụ, trong số các hành khách từ tàu du lịch Diamond Princess, trong số những người đã thử nghiệm dương tính với virus, khoảng một nửa không có triệu chứng rõ ràng.

Một số bệnh nhân đã bị bệnh do virus rất lâu sau khi họ bị phơi nhiễm. Điều này đặt ra câu hỏi về thời gian ủ bệnh của virus corona hiện được cho là khoảng 14 ngày, một giả định được dựa trên cơ sở của nhiều quy trình kiểm dịch.

Nguồn tham khảo: Telegraph.co.uk