Các vấn đề thường gặp sau sinh con

Bài viết được tư vấn chuyên môn bởi ThS, Bs.Trịnh Thị Thanh Huyền - Bác sĩ Sản phụ khoa - Khoa sản phụ khoa - Bệnh viện Đa khoa Quốc tế Vinmec Hải Phòng

Sau sinh, cơ thể người phụ nữ sẽ phải đối mặt với những sự thay đổi đáng kể. Biết được những vấn đề thường gặp sau sinh con sẽ giúp bạn chuẩn bị tốt hơn để đối mặt với những sự thay đổi về thể chất cũng như tinh thần sau khi mang thai.

Phụ nữ có thể gặp một loạt các vấn đề sau sinh, mỗi người có những biểu hiện riêng và mức độ nghiêm trọng cũng khác nhau. Một số vấn đề thường gặp như:

• Nhiễm trùng sau sinh (bao gồm nhiễm trùng tử cung, tiểu khung, bàng quang, thận)
• Chảy máu quá nhiều sau khi sinh
• Đau ở vùng đáy chậu (giữa âm đạo và trực tràng)
• Dịch âm đạo
• Rạn da
• Sưng vú, tắc tuyến sữa
• Bệnh trĩ và táo bón
• Rụng tóc
• Đi tiểu không tự chủ
• Trầm cảm sau sinh
• Khó khăn khi quan hệ tình dục
• Khó lấy lại vóc dáng như trước khi mang thai

Mặc dù một số trường hợp chảy máu sau sinh là bình thường, các trường hợp chảy máu nặng hoặc xuất huyết xảy ra chỉ chiếm khoảng 2% các ca sinh, thường là sau khi chuyển dạ trong một thời gian dài, sinh nhiều lần hoặc tử cung bị nhiễm trùng.

Xuất huyết sau sinh là nguyên nhân phổ biến thứ ba gây tử vong cho sản phụ sau khi sinh con, thường xảy ra do tử cung không co bóp bình thường sau khi nhau thai được đưa ra hoặc do mảnh nhau thai hoặc màng ối vẫn còn trong tử cung, cổ tử cung hoặc âm đạo. Ngay sau khi em bé và nhau thai được đưa ra ngoài, bạn sẽ được theo dõi để đảm bảo tử cung đang co bóp như bình thường. Nếu chảy máu nghiêm trọng, bác sĩ và các nhân viên y tế sẽ xoa bóp tử cung của bạn để giúp nó hoạt động bình thường, hoặc bạn có thể được bổ sung một loại hormone tổng hợp có tên là oxytocin để giúp kích thích các cơn co thắt tử cung. Bên cạnh đó, bác sĩ có thể yêu cầu thực hiện kiểm tra vùng chậu để tìm nguyên nhân xuất huyết. Nếu mất máu quá nhiều, sản phụ sẽ được truyền máu.

Nếu xuất huyết xảy ra sau một hoặc hai tuần sau khi sinh, nó có thể được gây ra bởi một mảnh nhau thai còn sót lại trong tử cung. Nếu vậy, các mô sẽ được phẫu thuật cắt bỏ.

Thông thường, nhau thai tách ra khỏi thành tử cung trong khi sinh và bị tống ra khỏi âm đạo trong vòng 20 phút sau khi sinh. Nếu các mảnh của nhau thai vẫn còn trong tử cung, có thể dẫn đến tình trạng nhiễm trùng.

Nhiễm trùng túi ối (túi nước bao quanh em bé) khi chuyển dạ có thể dẫn đến nhiễm trùng tử cung sau sinh. Triệu chứng bao gồm: sốt cao, nhịp tim đập nhanh ; số lượng bạch cầu tăng bất thường; tử cung to,tức và đau; tiết dịch có mùi hôi thường chỉ ra khi nhiễm trùng tử cung. Khi các mô xung quanh tử cung cũng bị nhiễm trùng, sản phụ có cảm thấy đau và sốt một cách nghiêm trọng. Nhiễm trùng tử cung thường có thể được điều trị bằng tiêm thuốc kháng sinh, nhằm ngăn ngừa các biến chứng nguy hiểm tiềm ẩn như sốc do nhiễm trùng.

Nếu vết mổ bị sưng đỏ hoặc chảy mủ, bạn gặp ngay bác sĩ để được điều trị kịp thời. Bạn không được gãi vết mổ. Nếu ngứa, bạn có thể sử dụng kem dưỡng da để giảm ngứa.

Nhiễm trùng thận, có thể xảy ra nếu vi khuẩn lây lan từ bàng quang, bao gồm các triệu chứng như sốt cao, đau lưng hoặc đau bên hông, táo bón và đi tiểu đau. Khi bạn bị nhiễm trùng thận, bác sĩ thường chỉ định bạn tiêm hoặc uống thuốc kháng sinh. Bạn cần uống nhiều nước và được yêu cầu lấy mẫu nước tiểu khi bắt đầu và kết thúc điều trị để sàng lọc những vi khuẩn còn lại.

Nếu bạn bị sốt cao, hãy báo ngay cho bác sĩ biết bởi đây có thể là một dấu hiệu nhiễm trùng sau sinh.

Đối với những phụ nữ sinh thường đường âm đạo bị đau ở đáy chậu (khu vực giữa trực tràng và âm đạo) là khá phổ biến. Những mô mềm này có thể bị kéo căng hoặc rách trong quá trình sinh nở, khiến chúng sưng, bầm tím và đau nhức. Sự khó chịu này cũng có thể trở nên trầm trọng hơn do thủ thuật cắt tầng sinh môn.

Sau khi sinh, cơ thể bạn bắt đầu hồi phục, sự khó chịu sẽ giảm bớt. Bạn phải tự lau từ trước ra sau sau khi đi vệ sinh để tránh lây nhiễm vi khuẩn từ trực tràng.

Nếu ngồi không thoải mái, bạn có thể sử dụng một chiếc gối để giúp giảm áp lực lên đáy chậu. Sử dụng thuốc giảm đau (không sử dụng aspirin nếu bạn đang cho con bú) cũng có thể đem lại hiệu quả.

Khi bạn cảm thấy đau vùng chậu, các bài tập cơ chậu có thể giúp phục hồi cơ âm đạo của bạn. Tuy nhiên, nếu vùng âm đạo của bạn bị đau nhiều hơn và kéo dài, hãy ngừng tập thể dục và báo cho bác sĩ biết về tình trạng của bản thân.

Chảy máu âm đạo là hiện tượng phổ biến trong vài tuần đầu sau khi sinh. Chất thải này, bao gồm máu và phần còn lại của nhau thai, được gọi là lochia. Trong vài ngày đầu sau khi sinh con, dịch tiết ra có màu đỏ tươi và có thể bao gồm cả cục máu. Chất dịch sẽ chuyển dần dần sang màu hồng, rồi trắng hoặc vàng trước khi dừng hoàn toàn. Chất dịch màu đỏ tươi có thể quay trở lại vào các thời điểm khác, chẳng hạn như sau khi cho con bú hoặc tập thể dục quá mạnh mẽ , nhưng tình trạng chảy máu âm đạo cải thiện sau 10-14 ngày.

Khi sữa về ( khoảng hai đến bốn ngày sau khi sinh), ngực của bạn có thể trở nên rất to, cứng và đau. Tình trạng sưng vú sẽ giảm khi bạn cho con bú hoặc nếu bạn không cho con bú trong khoảng 3 ngày thì cơ thể sẽ ngừng sản xuất sữa.

Bạn có thể giảm bớt sự khó chịu bằng cách dùng một chiếc áo ngực hỗ trợ vừa vặn và chườm túi nước đá lên ngực. Nếu bạn đang cho con bú, bạn có thể mát xa bầu ngực hoặc dùng máy hút sữa để giảm sự căng tức. Nếu bạn không cho con bú, không nên tắm nước nóng và vắt sữa bởi điều này sẽ chỉ khiến cơ thể bạn sản xuất sữa nhiều hơn. Bạn có thể dùng thuốc giảm đau để cải thiện tình trạng này cho đến khi nguồn sữa hoàn toàn cạn kiệt.

Viêm vú hoặc nhiễm trùng vú thường được chỉ định bởi một khu vực đau, đỏ trên vú hoặc có thể toàn bộ vú. Nhiễm trùng vú - có thể do vi khuẩn gây ra do căng thẳng, kiệt sức hoặc nứt núm vú - có thể đi kèm với sốt, ớn lạnh, mệt mỏi, đau đầu, buồn nôn, nôn. Nếu bạn gặp bất kỳ triệu chứng nào, cần báo ngay cho bác sĩ để điều trị kịp thời. Bạn có thể được chỉ định dùng thuốc kháng sinh.

Viêm vú không ảnh hưởng đến sữa mẹ. Điều quan trọng là bạn cần nghỉ ngơi và uống nhiều nước. Bạn nên sử dụng khăn ấm để chườm nhằm giảm bớt sự khó chịu đồng thời tránh tình trạng tắc tuyến sữa sau khi sinh. Bạn nên hạn chế sử dụng áo ngực khi bị nhiễm trùng vú.

Các tuyến sữa bị tắc, có thể gây đỏ, đau, sưng hoặc một khối u ở vú, giống với tình trạng viêm vú. Tuy nhiên, không giống như nhiễm trùng vú, ống dẫn bị tắc không đi kèm với các triệu chứng giống như bệnh cúm.

Các nhân viên y tế sẽ thực hiện mát xa vú để giải quyết tình trạng tắc tia sữa. Tuy nhiên, nếu tình trạng không được cải thiện, bạn nên đến cơ sở y tế để được điều trị.

Bệnh trĩ và táo bón, có thể bị nặng thêm do áp lực của tử cung và thai nhi, đây là tình trạng khá phổ biến ở phụ nữ mang thai và sau sinh. Thuốc bôi và thuốc xịt không kê đơn, kèm theo chế độ ăn giàu chất xơ và chất lỏng, thường có thể giúp giảm táo bón và sưng trĩ.

Không sử dụng thuốc nhuận tràng hoặc thụt mà không hỏi bác sĩ của bạn, đặc biệt là nếu bạn đã phẫu thuật cắt tầng sinh môn hoặc có vết khâu ở vùng đáy chậu.

Bệnh trĩ và táo bón, có thể bị nặng thêm do áp lực của tử cung và thai nhi, đây là tình trạng khá phổ biến ở phụ nữ mang thai và sau sinh. Thuốc bôi và thuốc xịt không kê đơn, kèm theo chế độ ăn giàu chất xơ và chất lỏng, thường có thể giúp giảm táo bón và sưng trĩ.

Không sử dụng thuốc nhuận tràng hoặc thụt mà không hỏi bác sĩ của bạn, đặc biệt là nếu bạn đã phẫu thuật cắt tầng sinh môn hoặc có vết khâu ở vùng đáy chậu.

Việc đi tiểu không tự chủ, đặc biệt là khi cười, ho hoặc căng thẳng, thường được gây ra bởi bàng quang giãn ra trong khi mang thai và sinh nở. Thông thường, theo thời gian, bàng quang của bạn sẽ trở lại bình thường. Bạn có thể đẩy nhanh quá trình này bằng cách thực hiện các bài tập thể dục.

Bên cạnh đó, bạn có thể sử dụng miếng lót bảo vệ khi không thể tự chủ nhu cầu vệ sinh của bản thân. Bác sĩ sẽ chỉ định bạn dùng thuốc nhằm giải quyết tình trạng này. Nếu bạn cảm thấy đau, nóng rát, hoặc đi tiểu khó chịu, bạn nên báo ngay cho bác sĩ bởi đây là dấu hiệu nhiễm trùng bàng quang.

Rụng tóc sau sinh thường kéo dài từ 5-6 tháng. Khi mang thai, hormone tăng cao, tình trạng rụng tóc chưa thực sự đáng lo ngại, chính vì thế bạn không quá quan tâm đến vấn đề này. Tuy nhiên, vài tháng sau khi sinh, nhiều phụ nữ bắt đầu cảm thấy lo sợ khi họ nhìn thấy tóc rụng với tốc độ đáng báo động. Tuy nhiên, hiện tượng rụng tóc sau sinh chỉ xảy ra trong một khoảng thời gian ngắn sau sinh, bạn không cần lo lắng quá.

Hầu hết phụ nữ đều trải qua chứng trầm cảm sau khi sinh con. Sự thay đổi nồng độ hormone, kèm theo đó là việc chăm sóc trẻ sơ sinh không phải là điều dễ dàng khiến nhiều bà mẹ cảm thấy lo lắng, choáng ngợp hoặc thậm chí là tức giận. Đối với những người bị trầm cảm ở mức độ nhẹ thì tình trạng này sẽ kết thúc trong vòng vài tuần sau sinh

Trầm cảm kéo dài hơn hoặc trở nên nặng hơn sau khi sinh được gọi là trầm cảm sau sinh (PPD). PDD ảnh hưởng từ 10% đến 20% phụ nữ vừa mới sinh con. PPD thường biểu hiện rõ ràng trong hai tuần đến ba tháng sau khi sinh, bao gồm các dấu hiệu như cảm giác lo lắng hoặc tuyệt vọng. Thiếu ngủ, thay đổi hormone và đau đớn về thể xác sau khi sinh con đều là nguyên nhân gây nên PPD, khiến một số phụ nữ cảm thấy nặng nề khi ở vai trò mới. Họ khó có thể vượt qua cảm giác cô đơn, sợ hãi hoặc thậm chí là cảm giác tội lỗi.

Để điều trị trầm cảm sau sinh, các sản phụ cần sự giúp đỡ từ những người thân trong gia đình, bạn bè. Chia sẻ cảm xúc của bạn với họ và nhờ họ giúp đỡ chăm sóc trẻ. Nếu tình trạng trở nên nghiêm trọng, bạn nên tham khảo ý kiến của bác sĩ để được điều trị kịp thời. Đối với những chị em bị trầm cảm sau sinh, kèm theo ý nghĩ chán ghét chính đứa con của mình, muốn tử tự, thường gặp ảo giác hoặc hành vi trở nên bất thường, cần phải được can thiệp y tế ngay lập tức. Những triệu chứng này có thể là dấu hiệu báo động tình trạng sức khỏe nghiêm trọng hơn như rối loạn tâm thần sau sinh.

Phòng khám Tâm lý - Bệnh viện Đa khoa Quốc tế Vinmec chính thức đi vào hoạt động từ tháng 4/2019, có chức năng khám, tư vấn và điều trị ngoại trú các vấn đề tâm lý và sức khỏe tâm lý. Với trang thiết bị hiện đại, Phòng khám Sức khỏe Tâm Lý Vinmec hiện đang hợp tác với các giáo sư, chuyên gia giàu kinh nghiệm. Cùng với việc kết hợp triển khai các trắc nghiệm tâm lý, liệu pháp tâm lý chuyên sâu phục vụ công tác chẩn đoán và điều trị, nhằm mang lại hiệu quả khám chữa bệnh.

Bạn có thể quan hệ tình dục một khi bạn cảm thấy thoải mái - cả về thể chất và cảm xúc. Sau khi sinh, cần thời gian để âm đạo trở lại bình thường - thường khoảng từ bốn đến sáu tuần (ít hơn nếu bạn không phẫu thuật cắt bỏ tầng sinh môn). Sau khi sinh mổ, bác sĩ sẽ khuyên bạn không nên quan hệ tình dục ít nhất là 6 tuần sau sinh.

Bạn có thể cảm thấy khó khăn khi quan hệ tình dục, thậm chí đau đớn, cho đến ba tháng sau khi sinh, đặc biệt nếu bạn đang cho con bú. Vì cho con bú làm giảm nồng độ hormone estrogen trong cơ thể, âm đạo của bạn có thể bị khô một cách bất thường trong giai đoạn sau sinh. Sử dụng chất bôi trơn có thể giúp giảm bớt tình trạng khó chịu. Sau sinh, bạn thường cảm thấy bị đau ở tầng sinh môn.

Ngay cả sau khi cơ thể bạn lành lại, bạn không còn cảm thấy hứng thú khi quan hệ tình dục như trước khi bạn sinh em bé. Kiệt sức về thể chất kèm theo những mối lo mới và những thay đổi về cảm xúc có thể khiến bạn mất đi ham muốn tình dục. Chia sẻ cảm xúc của bạn với bạn đời để có thể cảm thông và chia sẻ cho nhau.

Tập thể dục là một trong những cách tốt nhất để giảm cân sau khi mang thai, lấy lại năng lượng, giảm căng thẳng và phục hồi cơ thể. Trừ khi bạn sinh mổ hoặc có biến chứng thai kỳ (trong trường hợp này, bạn nên nói chuyện với bác sĩ của bạn), bạn có thể tiếp tục tập thể dục vừa phải khi cơ thể đã hồi phục.

Sau khi sinh, bạn có thể lựa chọn những môn thể thao như đi bộ hay bơi lội. Tuy nhiên, do nguy cơ vi khuẩn xâm nhập vào âm đạo, bạn không nên bơi trong ba tuần đầu sau khi sinh.

Các bài tập như ngồi dậy hoặc nâng chân là một trong những lựa chọn tốt cho các phụ nữ sau sinh lấy lại vóc dáng.

Bạn có thể tham gia vào các câu lạc bộ, các lớp học thể dục dành riêng cho các mẹ sau sinh để tạo sự kết nối với các mẹ khác và cùng nhau chia sẻ kiến thức nuôi con cũng như luyện tập thể dục. Điều này sẽ giúp bạn cảm thấy hứng khởi và chăm chỉ luyện tập hơn.

Sau sinh, bạn cần phải theo dõi tình trạng sức khỏe của bản thân, nếu thấy bất cứ dấu hiệu nào bất thường, cần báo ngay cho bác sĩ để được thăm khám và điều trị kịp thời. Bởi có thể đó chính là những dấu hiệu cảnh báo nguy cơ biến chứng nghiêm trọng sau sinh.

• Chảy máu âm đạo nặng
• Tình trạng đau ở tầng sinh môn kéo dài
• Sốt trên 37,5 độ
• Đau ngực
• Đau hoặc nóng rát khi đi tiểu, hoặc đi tiểu liên tục và đột ngột.
• Buồn nôn hoặc nôn.
• Bạn cảm thấy chán nản, ảo giác, hoang tưởng, chán ghét con cái hoặc có ý nghĩ tự tử .

Bài viết tham khảo nguồn: Webmd.com