Phương pháp hạ thân nhiệt trong cấp cứu và hồi sức tim mạch

Bài viết được tư vấn chuyên môn bởi Thạc sĩ, Bác sĩ Bùi Tiến Đạt - Bác sĩ Hồi sức cấp cứu - Tim mạch - Khoa Hồi sức cấp cứu - Bệnh viện đa khoa Quốc tế Vinmec Hải Phòng.

Hạ thân nhiệt trong hồi sức và cấp cứu tim mạch là chiến lược bảo vệ thần kinh cho thấy hiệu quả cao trong thực tế lâm sàng, có khả năng ảnh hưởng đến hơn 20 cơ chế phía sau thiếu máu và tái tưới máu giúp giảm thiểu các tổn thương não sau ngừng tim, giảm phù não, tăng khả năng sống sót cho bệnh nhân trong hồi sức cấp cứu tim mạch.

Hạ thân nhiệt chỉ huy là phương pháp sử dụng các kỹ thuật làm lạnh để giảm và kiểm soát thân nhiệt xuống mức 32-36°C. Sau đó, kiểm soát thân nhiệt mục tiêu hay hạ thân nhiệt điều trị nghĩa là hạ thân nhiệt chủ động kết hợp với kiểm soát biến chứng và tác dụng phụ nhằm điều trị bệnh.

Việc ngưng tuần hoàn của bệnh nhân sẽ gây ra trình trạng thiếu máu tại các cơ quan do tim mất chức năng co bóp khiến rối loạn các chức năng tế bào gây hoại tử và chết theo chương trình, đặc biệt là tế bào não. Các tổn thương não sau ngừng tim thường không hồi phục và để lại di chứng nặng nề thậm chí là tử vong, tuy nhiên việc hạ thân nhiệt sẽ ngăn chặn đáng kể quá trình tổn thương này, từ đó giúp bệnh nhân có khả năng sống sót và không kèm biến chứng triển vọng hơn.

Trên lâm sàng hiện nay có 2 phương pháp làm lạnh được áp dụng để hạ thân nhiệt bao gồm:

• Làm lạnh bên ngoài cơ thể (làm lạnh bề mặt): Dùng nước, chăn lạnh, thiết bị trao đổi nhiệt hoặc hạ nhiệt khu trú bằng mũ,...
• Làm lạnh bên trong cơ thể (làm lạnh nội mạch): Đặt catheter chứa dung dịch lạnh đưa vào tĩnh mạch trung tâm hoặc truyền dịch vào tuần hoàn chung nhằm kiểm soát thân nhiệt.

Có 4 giai đoạn trong hạ thân nhiệt điều trị, bao gồm:

• Giai đoạn 1: Thân nhiệt được hạ nhanh xuống mức 32-36°C trong 1-3 tiếng;
• Giai đoạn 2: Thân nhiệt được duy trì ở nhiệt độ mong muốn dựa vào chiến lược của khoa cấp cứu và điều trị thường duy trì trong 24-48 giờ;
• Giai đoạn 3: Bệnh nhân được làm ấm trở lại với mức tăng thân nhiệt được quy định ở mức 0,25-0,5°C mỗi giờ để tránh sốc nhiệt và biến chứng phù phổi cấp hoặc rối loạn huyết động;
• Giai đoạn 4: Nhiệt độ cơ thể bệnh nhân đã ở mức bình thường sẽ được duy trì trong thời gian 24 giờ và theo dõi.

Khi sử dụng phương pháp hạ thân nhiệt tim mạch cần lưu ý các vấn đề sau:

• Kiểm soát thân nhiệt phải là mục tiêu then chốt trong điều trị bệnh nhân bị tổn thương thần kinh;
• Tăng thân nhiệt có thể gây nguy hiểm cho bất cứ bệnh nhân bị tổn thương não nên cần hết sức cẩn trọng;
• Xử trí nhiệt độ phải tiến hành ở bệnh nhân ngừng tim với nhịp nhanh thất/rung thất hoặc có vô tâm thu/ phân ly điện cơ;
• Khuyến cáo nên chọn 32°C trong ít nhất 24 giờ nhưng 36°C vẫn là một lựa chọn nếu được kiểm soát chặt chẽ.

Mặc dù đã được ứng dụng rộng rãi trên thế giới và mang lại hiệu quả tích cực nhưng kỹ thuật hạ thân nhiệt đối với bệnh nhân ngừng tuần hoàn ở Việt Nam vẫn còn ở bước đầu. Tuy nhiên phương pháp đã mang lại những hiệu quả tích cực, hứa hẹn một tương lai khả quan cho bệnh nhân bị hôn mê sau ngừng tuần hoàn hoặc nhồi máu não cấp, nhồi máu cơ tim cấp.

Thạc sĩ. Bác sĩ. Bùi Tiến Đạt được đào tạo chuyên sâu về lĩnh vực tim mạch và hồi sức cấp cứu tim mạch tại trường Đại học Y Hà Nội và Bệnh viện Bạch Mai. Bác sĩ đã có hơn 12 năm kinh nghiệm trong lĩnh vực hồi sức cấp cứu – tim mạch và hiện đang là bác sĩ tại Khoa Hồi sức cấp cứu Bệnh viện Đa khoa Quốc tế Vinmec Hải Phòng.

Nếu nhận thấy các vấn đề bất thường về sức khỏe bạn nên thăm khám và tư vấn với các bác sĩ chuyên khoa.