Các mẫu bệnh phẩm tế bào học và sinh thiết sẽ được xử lý như thế nào?

Bài viết được viết bởi Thạc sĩ, Bác sĩ Nguyễn Văn Khánh - Bác sĩ Giải phẫu bệnh - Khoa Xét nghiệm - Bệnh viện Đa khoa Quốc tế Vinmec Times City

Sau khi được lấy ra khỏi cơ thể, mẫu bệnh phẩm sinh thiết được đặt vào trong một chiếc lọ có chứa formalin hoặc một số loại dịch khác để bảo quản mẫu. Lọ chứa mẫu được dán nhãn với tên bệnh nhân và các thông tin định danh khác (ví dụ như số hồ sơ y khoa và ngày tháng năm sinh của bệnh nhân) và vị trí sinh thiết (chính xác vị trí trên cơ thể mà mẫu bệnh phẩm được lấy ra). Sau đó nó được gửi tới phòng xét nghiệm. Tiếp theo, bác sĩ giải phẫu bệnh hoặc nhân viên phòng xét nghiệm đã được đào tạo sẽ quan sát mẫu bệnh phẩm bằng mắt thường. Quá trình này được gọi là xét nghiệm đại thể (gross examination). Điều này được thực hiện để ghi lại những gì được nhìn thấy bằng cách quan sát, đo hoặc sờ nắm mẫu mô. Xét nghiệm đại thể bao gồm đo kích thước, mô tả màu sắc, mật độ và các đặc điểm khác của mẫu mô. Nhân viên xét nghiệm có thể chụp lại những bức ảnh của mẫu mô như là một phần trong hồ sơ. Xét nghiệm đại thể là một công đoạn rất quan trọng bởi vì các bác sĩ giải phẫu bệnh có thể thấy được các đặc điểm để gợi ý cho một loại ung thư nào đó. Nó cũng giúp bác sĩ giải phẫu bệnh quyết định các phần nào trong mẫu sinh thiết lớn là quan trọng nhất được lấy để quan sát dưới kính hiển vi.

Đối với tất cả các sinh thiết nhỏ, ví dụ như với sinh thiết đục lỗ hoặc sinh thiết lõi, thì toàn bộ mẫu bệnh phẩm thường được quan sát dưới kính hiển vi. Mẫu mô được đặt trong một vật chứa nhỏ gọi là cassette. Các cassettes có tác dụng giữ mẫu mô cẩn thận trong suốt quá trình xử lý mẫu (quá trình chuyển mô). Quá trình chuyển mô có thể mất vài giờ (nhưng thường được thực hiện qua đêm). Sau quá trình chuyển mô, mẫu bệnh phẩm được đặt vào trong một cái khuôn bằng sáp paraffin nóng. Sáp đông lại tạo thành một khối đặc giúp bảo vệ mẫu mô.

Mẫu mô được đúc trong khối sáp paraffin này sẽ được cắt thành những lát cắt rất mỏng bằng một dụng cụ được gọi là máy cắt tay quay (microtome). Các lát cắt mỏng của mẫu mô này được đặt trên những lam kính và được nhúng vào một loạt các loại thuốc nhuộm làm thay đổi màu sắc của mẫu mô. Màu sắc làm cho tế bào được dễ dàng quan sát dưới kính hiển vi. Đối với hầu hết các mẫu sinh thiết, quá trình xử lý thường quy này là tất cả những gì cần thiết. Tại thời điểm này (thường là một ngày sau khi sinh thiết được thực hiện), bác sĩ giải phẫu bệnh sẽ xem xét mẫu mô dưới kính hiển vi để đưa ra chẩn đoán. Quan sát các mẫu bệnh phẩm đặc được xử lý theo cách này được gọi là mô học, là nghiên cứu cấu trúc của tế bào và của mô.

Một số thông tin về mẫu mô là rất cần thiết trong quá trình phẫu thuật để đưa ra các quyết định ngay lập tức. Nếu không thể chờ vài ngày để có kết quả xét nghiệm mô bệnh học thường quy thì bác sĩ phẫu thuật sẽ chỉ định một sự tư vấn giải phẫu bệnh trong quá trình phẫu thuật. Sự tư vấn trong quá trình phẫu thuật như vậy thường được gọi là sinh thiết lạnh hay còn gọi là sinh thiết tức thì.

2.1 Vậy sinh thiết lạnh được thực hiện như thế nào??

Mẫu mô tươi (chưa ngâm trong bất kỳ dung dịch nào) sau khi lấy ra khỏi cơ thể người bệnh phải được gửi từ phòng mổ xuống ngay tới bác sĩ giải phẫu bệnh. Bác sĩ giải phẫu bệnh sẽ tiến hành xét nghiệm đại thể và quyết định sẽ lấy phần nào của mẫu để quan sát dưới kính hiển vi. Thay vì xử lý mẫu mô trong các khối sáp như xét nghiệm thường quy, thì đối với sinh thiết lạnh mẫu mô sẽ được làm đông lạnh nhanh chóng trong một dung dịch đặc biệt, tạo thành một khối đá bao quanh mẫu mô. Sau đó, nó được cắt mỏng trên một thiết bị đặc biệt, rồi được nhuộm nhanh (nhúng vào một loại thuốc nhuộm), và cuối cùng được quan sát dưới kính hiển vi. Sinh thiết lạnh thường không cho thấy rõ các đặc điểm của mô như các mảnh cắt từ các mẫu mô đúc trong khối sáp, nhưng chúng cũng đủ tốt để giúp cho bác sĩ phẫu thuật đưa ra quyết định xử lý tiếp theo trong quá trình phẫu thuật cho bệnh nhân.

2.2 Sinh thiết lạnh được thực hiện khi nào?

Để tìm hiểu xem một khối u có phải là ung thư hay không: Đôi khi loại phẫu thuật phụ thuộc vào việc khối u có phải là ung thư hay không (ác tính). Ví dụ, phẫu thuật chỉ cần lấy bỏ khối u có thể là đủ để điều trị nếu khối u đó không phải là ung thư (lành tính), nhưng nếu khối u là ung thư thì phẫu thuật có thể cần phải lấy mô nhiều hơn và/hoặc kèm theo các hạch bạch huyết. Trong trường hợp như vậy, phẫu thuật viên phải gửi khối u làm xét nghiệm sinh thiết lạnh. Xét nghiệm này có thể đưa ra các thông tin đủ để giúp các bác sĩ phẫu thuật quyết định phương pháp phẫu thuật nào là tốt nhất cho bệnh nhân. Tuy nhiên, đôi khi sinh thiết lạnh không đưa ra được câu trả lời chắc chắn và mảnh mô sẽ cần phải trải qua quy trình xét nghiệm thường quy hoặc thậm chí cần phương pháp xử lý đặc biệt để có câu trả lời rõ ràng. Nếu trường hợp này xảy ra, bác sĩ phẫu thuật thường dừng hoạt động và đóng vết mổ. Sau khi có kết quả, có thể cần một cuộc mổ khác.

Để chắc chắn rằng tất cả ung thư đã được lấy bỏ: Phẫu thuật điều trị ung thư thường khó khăn trong việc cân bằng giữa lấy hết ung thư mà hạn chế gây tổn thương cho mô bình thường xung quanh. Nếu bác sĩ phẫu thuật lo lắng rằng ung thư chưa được lấy hết hoàn toàn, thì một lát cắt từ vùng rìa của mô đã được cắt bỏ (còn gọi là diện cắt) sẽ được gửi để làm sinh thiết lạnh. Nếu vùng diện cắt không còn tế bào ung thư, thì thường không cần phải cắt bỏ thêm. Nhưng nếu vùng diện cắt vẫn còn tế bào ung thư, thì có thể cho rằng còn một số tế bào ung thư trong mô của bệnh nhân. Trong trường hợp này bác sĩ phẫu thuật sẽ lấy thêm mô để cố gắng lấy tất cả tế bào ung thư và làm giảm cơ hội cho tế bào ung thư quay trở lại. Nếu bác sĩ phẫu thuật không thể lấy thêm mô thì có thể có một số lựa chọn điều trị khác, ví dụ như xạ trị để giết các tế bào ung thư còn sót lại.

Quy trình phẫu thuật Mohs (phẫu thuật kiểm soát vi thể)

Thủ thuật này được sử dụng để điều trị một số loại ung thư da. Trong phẫu thuật Mohs, bác sĩ phẫu thuật sẽ loại bỏ một lớp mỏng của da mà khối u có thể xâm lấn và sau đó kiểm tra mẫu bệnh phẩm dưới kính hiển vi. Nếu nhìn thấy các tế bào ung thư, thì nhiều lớp hơn được loại bỏ và được kiểm tra cho tới khi không còn thấy tế bào ung thư trên các mẫu bệnh phẩm da nữa. Quá trình này diễn ra chậm nhưng có nghĩa là nó có thể cứu được nhiều vùng da bình thường gần khối u hơn. Phẫu thuật Mohs là một kỹ thuật chuyên môn cao nên chỉ những bác sỹ đã qua đào tạo mới thực hiện được.

Các mẫu bệnh phẩm tế bào học được xử lý như thế nào còn tùy thuộc vào loại mẫu bệnh phẩm là gì. Một số mẫu bệnh phẩm được phết lên các lam kính bởi bác sĩ lấy mẫu. Các lam kính này, được gọi là các tiêu bản, sẽ được gửi tới phòng xét nghiệm tế bào học nơi mà chúng được nhúng vào một loạt các dung dịch thuốc nhuộm màu, giống như các thuốc nhuộm được sử dụng cho mẫu sinh thiết.

Các mẫu bệnh phẩm khác ví dụ như các dịch cơ thể, không thể dễ dàng phết lên các lam kính bởi vì chúng quá loãng (có quá ít tế bào trong một thể tích lớn chất lỏng). Chúng sẽ được quay ly tâm để tập chung các tế bào này lên lam kính trước khi chúng được nhuộm màu.

Sau khi được xử lý và nhuộm, các mẫu được kiểm tra dưới kính hiển vi. Các tế bào bất thường được tìm thấy và được đánh dấu bằng một loại bút đặc biệt. Sau đó bác sĩ giải phẫu bệnh sẽ kiểm tra các tế bào được đánh dấu để đưa ra chẩn đoán.

Mỗi một quốc gia có một quy định yêu cầu phòng xét nghiệm cần phải lưu trữ mẫu bệnh phẩm trong một khoảng thời gian nhất định. Ví dụ như ở Hoa Kỳ theo luật liên bang yêu cầu phòng xét nghiệm phải lưu trữ:

• Các tiêu bản tế bào học ít nhất 5 năm.
• Các tiêu bản mô bệnh học ít nhất 10 năm.
• Các khối sáp paraffin ít nhất 2 năm.

Tại đơn nguyên Giải phẫu bệnh – Bệnh viện Vinmec Times City. Các tiêu tế bào học được lưu trữ ít nhất 5 năm. Các tiêu bản mô bệnh học và khối sáp paraffin được lưu trữ từ khi thành lập bệnh viện tới nay (gần 8 năm) và được tiếp tục lưu trữ ít nhất 10 năm.

Điều này có ý nghĩa gì đối với bạn

Một số người muốn nhận quan điểm chẩn đoán thứ hai từ các mẫu mô của họ (mẫu bệnh phẩm). Điều này được gọi là đánh giá lại kết quả. Nó có nghĩa là nhờ một bác sĩ khác xem xét mô sinh thiết của bạn và đưa ra chẩn đoán dựa trên những gì mà bác sỹ đó nhìn thấy.

Mẫu mô người không được loại bỏ ngay sau khi xét nghiệm. Cho nên, trong hầu hết các trường hợp, nếu có đủ mô, mẫu có thể được tới một bác sĩ hoặc một phòng xét nghiệm khác. Đôi khi việc lưu trữ mẫu mô trong một thời gian dài hơn có thể hữu ích theo những cách khác. Ví dụ, một người bị ung thư đã cắt bỏ khối u đầu tiên, vài năm sau họ có một khối u khác, lúc này các bác sĩ muốn biết rằng liệu khối u mới này là khối u cũ quay trở lại (tái phát) hay là một khối u hoàn toàn mới. Điều này có thể phân biệt được dựa trên vị trí của hai khối u và bằng cách so sánh các tiêu bản mô bệnh học từ cả hai mẫu bệnh phẩm. Nhưng đôi khi, nhiều xét nghiệm hơn (chẳng hạn như xét nghiệm hóa mô miễn dịch) có thể được thực hiện bằng cách sử dụng mô từ khối sáp paraffin của mẫu mô ban đầu cũng có hữu ích.

Bệnh viện Đa khoa Quốc tế Vinmec là một trong những bệnh viện không những đảm bảo chất lượng chuyên môn với đội ngũ y bác sĩ đầu ngành, hệ thống trang thiết bị công nghệ hiện đại mà còn nổi bật với dịch vụ khám, tư vấn và chữa bệnh toàn diện, chuyên nghiệp; không gian khám chữa bệnh văn minh, lịch sự, an toàn và tiệt trùng tối đa.

Mọi thắc mắc cần được bác sĩ chuyên khoa giải đáp cũng như quý khách hàng có nhu cầu khám và điều trị tại Bệnh viện Đa khoa Quốc tế Vinmec vui lòng đăng ký khám trực tuyến trên Website để được phục vụ tốt nhất.