Chẩn đoán và điều trị ung thư quanh bóng Vater

Bài viết được viết bởi Thạc sĩ, Bác sĩ Mai Viễn Phương- Bác sĩ nội soi tiêu hóa - Khoa Khám bệnh & Nội khoa - Bệnh viện Đa khoa Quốc tế Vinmec Central Park

Ung thư bóng Vater là một trong các bệnh lý ung thư đường tiêu hóa hiếm gặp nên việc chẩn đoán còn gặp nhiều khó khăn. Hiện nay, các nhà khoa học vẫn chưa tìm ra nguyên nhân gây u quanh bóng Vater mà chỉ dựa vào một số triệu chứng điển hình để xác định giai đoạn bệnh. Nếu u quanh bóng Vater được phát hiện và điều trị sớm sẽ giúp bệnh nhân khỏi một cuộc mở lớn và đem lại chất lượng cuộc sống tốt hơn.

Bóng Vater hay còn gọi là nhú tá lớn, nằm ở phần giữa của đoạn thứ 2 (D2) tá tràng, đây là nơi đổ của dịch mật và dịch tụy vào lòng tá tràng, giúp tiêu hóa thức ăn.

U quanh bóng vater là những u xuất nguồn từ những phần quanh bóng vater. Chúng có thể xuất nguồn từ tụy, tá tràng, phần xa của ống mật chủ hoặc những cấu trúc của phức hợp nhú. Trong đó, u đầu tuỵ chiếm tỷ lệ cao nhất, thấp nhất là u tá tràng (vì tá tràng là một cấu trúc của ruột non, nên tỷ lệ ung thư là khá thấp, có thể là do chu kỳ thay đổi lớp thượng bì của ruột non là khá nhanh)

Hiện tại, các nhà khoa học vẫn chưa rõ nguyên nhân của các u quanh bóng Vater, có thể là do yếu tố gen (di truyền) hoặc do yếu tố ngoại cảnh như sử dụng rượu, chế độ ăn, tình trạng viêm nhiễm mạn tính và những yếu tố khác ảnh hưởng đến việc hình thành khối u.

Tuy gồm 4 loại nhưng vì tính chất khá giống nhau như bệnh cảnh lâm sàng, phương pháp chẩn đoán, phương pháp điều trị, nên thường được gọi chung là u quanh bóng Vater.

Không có triệu chứng đặc hiệu cho bệnh lý này. Giai đoạn đầu, hầu như bệnh không có triệu chứng. Theo đó, triệu chứng chủ yếu là vàng da, đau bụng, sốt, sụt cân, gan to, túi mật to,... Cụ thể:

• Vàng da: chiếm 3⁄4 số bệnh nhân, đây là dấu hiệu sớm nhất của bệnh. Vàng da là do khối u chèn ép vào đường dẫn mật, gây chít hẹp rồi dẫn đến tắc mật, vàng da có thể tăng dần, hoặc lúc tăng lúc giảm, do việc khối u hoại tử tạo khe hẹp cho việc dẫn lưu mật xuống ống tiêu hoá.
• Đau bụng: chỉ khoảng 70% bệnh nhân có đau bụng, là do khối u chèn ép vào ống mật chủ gây dãn, hay vào các cơ quan lân cận. Bệnh nhân thường chỉ đau mơ hồ, chứ không dữ dội như trong cơn đau quặn mật, cơn đau thường lan ra sau lưng, tăng lên sau ăn, mỗi khi bệnh nhân gập người chỉ có thể cảm thấy đỡ đau hơn. Nếu đau tăng dần thì có thể khối u chèn ép vào đám rối thần kinh tạng hoặc vào khoang sau phúc mạc.
• Sốt: bệnh nhân thường sốt từng cơn, sốt là do tình trạng hoại tử khối u, nhiễm trùng đường mật hoặc túi mật. Theo đó, bệnh nhân thường sốt cao, tăng bạch cầu, thậm chí sốc. Lâm sàng có thể nhầm lẫn với nhiễm trùng đường mật, sỏi túi mật.
• Sụt cân, mệt mỏi, chán ăn: Đây là những triệu chứng của tình trạng cận ung.
• Buồn nôn: chiếm 37%
• Gan to, túi mật to: Do tắc nghẽn đường mật, mật ứ lại trong gan, túi mật làm gan và túi mật căng to, cứng, trơn láng. Túi mật có thể sờ chạm.
• Thiếu mật, dịch tụy: Gây rối loạn tiêu hoá, kém hấp thu cũng như tiêu hoá thức ăn, bệnh nhân có các triệu chứng như mất vị giác, chướng bụng, mệt mỏi, tiêu chảy, phân nhầy mỡ (phân sống), sụt cân.

• Thiếu máu: Do việc hoại tử khối u gây chảy máu rỉ rả, thường có máu trong phân, gọi là tình trạng thiếu máu thứ phát.
• Ngứa: Việc muối mật qua quá trình dài đi vào máu, sẽ tích trữ tại mô dưới da, có thể kích thích thần kinh gây ngứa.
• Nước tiểu vàng, phân bạc màu: là do tình trạng ứ mật, mật không xuống được ống tiêu hoá.

Việc chẩn đoán chính xác bệnh ung thư quanh bóng Vater trên lâm sàng còn nhiều khó khăn, nhất là với các u vùng đầu tụy, thậm chí khi sử dụng CT-SCan hay ERCP cũng rất khó phân biệt giữa 4 loại u. Vì thế việc sinh thiết khối u để làm giải phẫu bệnh là cần thiết để xác định tế bào gây u.

Cho đến nay, nội soi tiêu hóa được xem là có giá trị nhất để chẩn đoán bệnh lý này. Nội soi cho thấy được hình ảnh quanh bóng Vater, D2 tá tràng, sinh thiết tổn thương nghi ngờ để làm mô bệnh học.

Ngày nay, với những tiến bộ của siêu âm qua nội soi, kỹ thuật sinh thiết u đầu tụy xuyên thành tá tràng qua máy siêu âm nội soi giúp các bác sĩ chẩn đoán được các bệnh lý u vùng đầu tụy về mặt hình ảnh và mô học.

Đối với các tổn thương quanh bóng Vater còn khu trú ở lớp niêm mạc, chưa xâm lấn xuống lớp dưới niêm, việc cắt trọn tổn thương u, bảo tồn chức năng cơ quan, giúp bệnh nhân tránh được một cuộc mổ lớn, nâng cao chất lượng sống cho người bệnh. Tuy nhiên, kỹ thuật này đòi hỏi phải phát hiện bệnh ở giai đoạn sớm, kỹ thuật thuần thục, vì nếu không cẩn thận sẽ gây các biến chứng chảy máu, thủng tá tràng, viêm tuỵ cấp....

Khi u ở giai đoạn đã xâm lấn xuống lớp dưới niêm, phẫu thuật là chọn lựa ưu tiên. Phương pháp hay sử dụng hiện tại là cắt bỏ toàn bộ khối tá tuỵ (phương pháp Wipple), tạo hình lại ống tiêu hóa trên với các miệng nối dạ dày – ruột non, ống mật chủ - ruột non. Tuy nhiên, biến chứng của phương pháp này cũng còn khá cao (tử vong, rò tuỵ, chảy máu, hẹp miệng nối...)

Bệnh viện Đa khoa Quốc tế Vinmec Central Park có trang bị hệ thống máy nội soi tiêu hóa hiện đại nhất của hãng Olympus với dàn máy nội soi Olympus CLV 190, một trong những hãng máy tốt nhất hiện nay, hệ thống máy CT Scan và MRI đa lát cắt, độ phân giải cao, với đội ngũ bác sĩ có nhiều kinh nghiệm về chẩn đoán các bệnh lý ung thư sớm ống tiêu hóa, ung thư quanh bóng Vater, ung thư mật tụy, được đào tạo qua nhiều lớp tập huấn trong và ngoài nước về các bệnh lý ung thư đường mật tụy.

Ưu điểm của các máy nội soi này là ngoài nội soi ánh sáng trắng thông thường, hệ thống còn có chức năng dải tần ánh sáng hẹp (NBI), nội soi phóng đại, với hình ảnh nội soi NBI có độ phân giải và độ tương phản cao nên dễ dàng hơn phát hiện và sàng lọc và chẩn đoán ung thư tiêu hóa ở giai đoạn sớm. Khi bệnh ung thư được phát hiện ở giai đoạn sớm, tùy theo tính chất tổn thương, sẽ được cắt theo phương pháp cắt niêm mạc (EMR), hoặc cắt bóc tách dưới niêm mạc (ESD) qua nội soi ống mềm mà không phải trải qua phẫu thuật. Nếu phát hiện u ở giai đoạn đã xâm lấn, bệnh nhân sẽ được hội chẩn và điều trị với các chuyên gia đầu ngành về ngoại khoa, xạ trị, hóa trị, đem lại hướng điều trị tốt nhất cho. Không chỉ vậy, nhằm đảm bảo vô trùng các máy nội soi bệnh viện còn trang bị thêm máy rửa dây soi tự động và hệ thống lọc nước RO.

Bệnh viện Đa khoa Quốc tế Vinmec là một trong những bệnh viện hàng đầu cả nước về thăm khám, chẩn đoán và điều trị các bệnh về ung thư tiêu hóa.