Phân loại nguyên nhân gây viêm dạ dày là một yếu tố quan trọng trong việc điều trị bệnh lý này. Viêm dạ dày có thể xuất phát từ nhiều nguyên nhân khác nhau, bao gồm nhiễm khuẩn, tác động từ thuốc, rối loạn miễn dịch, stress và thói quen ăn uống không lành mạnh. Việc phân loại chính xác nguyên nhân giúp bác sĩ đưa ra phương án điều trị phù hợp.
Bài viết được viết bởi ThS. BS Mai Viễn Phương - Trưởng đơn nguyên Nội soi tiêu hóa - Khoa Khám bệnh & Nội khoa - Bệnh viện Đa khoa Quốc tế Vinmec Central Park.
1. Viêm dạ dày mãn tính là gì?
Niêm mạc dạ dày là lớp lót bên trong dạ dày, có chức năng bảo vệ các mô cơ của dạ dày khỏi tác động của dịch vị tiêu hóa, ngăn ngừa việc dịch vị ăn mòn và gây tổn thương cho các cơ và tế bào tại đây.
Viêm dạ dày mãn tính là tình trạng viêm loét và tổn thương niêm mạc dạ dày kéo dài trong nhiều năm. Bệnh tiến triển từ từ, tổn thương có thể lan tỏa hoặc chỉ khu trú tại một vùng cụ thể của niêm mạc dạ dày.
2. Sự phát triển của sự hiểu biết về viêm dạ dày mãn tính
Phương pháp phân loại hiện đại với định nghĩa về giai đoạn viêm dạ dày xác định nhu cầu, hoạt động và tần suất theo dõi động của bệnh nhân. Tuy nhiên, phương pháp này đối với bệnh nhân mắc viêm dạ dày mãn không phải lúc nào cũng đúng.
Ấn phẩm hiện tại là một bài tổng quan tài liệu mô tả các cột mốc quan trọng trong lịch sử nghiên cứu viêm dạ dày mãn, từ việc mô tả những quan sát đầu tiên về tình trạng viêm niêm mạc dạ dày, đánh giá viêm dạ dày như một bệnh chủ yếu là chức năng, cho đến sự ra đời của nội soi đường tiêu hóa trên và sinh thiết dạ dày chẩn đoán, đánh giá vai trò của nhiễm trùng Helicobacter pylori trong quá trình tiến triển của các thay đổi viêm thành teo, loạn sản ruột, loạn sản và ung thư dạ dày.
3. Lịch sử nghiên cứu viêm dạ dày mãn tính
Lịch sử nghiên cứu viêm dạ dày mãn tính (CG) gắn liền với những khám phá khoa học quan trọng, trong đó có các công trình đạt giải Nobel, cùng với việc ứng dụng những khám phá này vào thực hành lâm sàng. Lịch sử này cũng chứng kiến sự ra đời và phát triển của phương pháp nội soi dạ dày và các phát hiện mô bệnh học từ mẫu sinh thiết niêm mạc dạ dày, đồng thời hình thành và thực hiện phương pháp tiếp cận dự đoán trong y học để tiên lượng ung thư dạ dày, dựa trên việc đánh giá các thay đổi tiền ung thư trong sinh thiết niêm mạc dạ dày.
Chưa đầy một thế kỷ trước, khái niệm về viêm dạ dày mãn tính chỉ mới hình thành dựa trên các phương pháp chẩn đoán của thời kỳ đó: "Viêm dạ dày là một vấn đề rất khó tiếp cận vì các bác sĩ khoa học khi đó cho rằng không có gì rõ ràng về phân loại nguyên nhân gây viêm dạ dày, giải phẫu bệnh lý vẫn chưa rõ ràng, các triệu chứng thường mơ hồ hoặc không có, tiên lượng chưa được xác định. Điều duy nhất mà chúng ta có thể chắc chắn là phương pháp điều trị vẫn chưa có."
Tuy nhiên, nhờ sự ra đời của các phương pháp nghiên cứu mới trong việc khảo sát chức năng dạ dày và cấu trúc niêm mạc dạ dày, kiến thức về các yếu tố bệnh sinh, đặc điểm tiến triển, biểu hiện lâm sàng và tiên lượng của bệnh đã được mở rộng. Các phương pháp phân loại bệnh cũng được phát triển và một cộng đồng chuyên gia quốc tế liên ngành đã được thành lập, nhằm thông qua các thỏa thuận và sự đồng thuận để xác định các chiến lược điều trị hiệu quả cho bệnh nhân
4. Bảng phân loại nguyên nhân gây viêm dạ dày theo chuẩn quốc tế
Cùng với hệ thống OLGA, hệ thống đánh giá liên kết hoạt động trên loạn sản ruột dạ dày (OLGIM) cũng đã được áp dụng trong thực hành lâm sàng để đánh giá giai đoạn viêm dạ dày mãn tính.
Trong hệ thống OLGIM đã được điều chỉnh, việc đánh giá teo cơ chỉ dựa vào chỉ số IM, chỉ số có khả năng tái tạo cao nhất của teo cơ, như một tiêu chí duy nhất của giai đoạn viêm dạ dày mạn tính. Vấn đề so sánh các phân loại này về độ nhạy vẫn còn là chủ đề tranh luận, vì OLGIM, mặc dù có khả năng tái tạo tốt hơn trong thực tế, có thể đánh giá thấp mức độ nghiêm trọng thực sự của teo cơ tuyệt đối (không phải loạn sản). Các sửa đổi trong các phân loại này dựa trên những nguyên tắc tương tự như các phương pháp đánh giá toàn diện.
Vào năm 2015, một hội nghị quốc tế về các chuyên gia trong lĩnh vực tiêu hóa đã được tổ chức tại Kyoto, Nhật Bản. Tại hội nghị, các yếu tố nguyên nhân gây viêm dạ dày mãn tính đã được hệ thống hóa và sau đó hoàn toàn được chuyển sang hệ thống phân loại ICD XI. Phân loại nguyên nhân gây viêm dạ dày trong ICD XI được thể hiện trong Bảng 1.
Các vấn đề liên quan đến bệnh viêm dạ dày đã được thảo luận trong khuôn khổ sáng kiến "Sáng kiến Viêm dạ dày Thế giới thực" (RE.GA.IN). Sáng kiến này đã nghiên cứu từ việc định nghĩa lại bệnh, chẩn đoán lâm sàng cho đến việc đánh giá tiên lượng bệnh. Sau nhiều cuộc thảo luận sâu sắc về các vấn đề gây tranh cãi, sự đồng thuận của RE.GA.IN đã tổng hợp các bằng chứng khoa học hiện có và bổ sung thêm các chứng cứ mới, nhằm đưa ra các tuyên bố dựa trên bằng chứng với trọng tâm là bệnh nhân, hỗ trợ các chuyên gia y tế trong công tác lâm sàng.
Dưới đây là bảng phân loại nguyên nhân gây viêm dạ dày được trình bày trong ICD XI:
| Nhóm nguyên nhân gây viêm dạ dày | Phân dưới nhóm | Ghi chú |
| I. Viêm dạ dày mãn tự miễn | Nguyên nhân chưa rõ, bệnh sinh tự miễn | |
| II. Viêm dạ dày mãn truyền nhiễm | Gây ra bởi H. pylori | |
| Vi khuẩn không phải vi khuẩn Helicobacter | Do vi khuẩn đường ruột gây ra | |
| Do vi khuẩn lao gây ra Do | ||
| Treponema pallidum gây ra | ||
| Virus | Do enterovirus gây ra | |
| Do cytomegalovirus gây ra | ||
| Nấm | Nấm mucormycosis | |
| Nấm candida dạ dày | ||
| Histoplasma dạ dày | ||
| Kí sinh trùng | Do Cryptosporidium gây ra | |
| Do bệnh giun lươn gây ra | ||
| Do anisokiasis gây ra | ||
| III. Do nguyên nhân bên ngoài | Viêm dạ dày do thuốc | |
| Do trào ngược mật | ||
| Rượu | ||
| Bức xạ | ||
| Hóa chất | ||
| Do các nguyên nhân bên ngoài khác được chỉ định | ||
| IV. Do nguyên nhân đặc biệt | Tế bào lympho | |
| Bệnh Ménétrier | ||
| Viêm dạ dày bạch cầu ái toan | ||
| V. Viêm dạ dày do các bệnh lý khác được phân loại | Đối với bệnh sarcoidosis | |
| Đối với viêm mạch | ||
| Đối với bệnh Crohn | ||
Tóm lại, viêm dạ dày mãn tính là vấn đề đã được cộng đồng y khoa nghiên cứu và thảo luận trong suốt khoảng 300 năm qua (Bảng bổ sung 1). Trước đây, chẩn đoán viêm dạ dày mãn tính không được chấp nhận ngay lập tức, bởi vì tình trạng này thường bị nhầm lẫn với các bệnh chức năng, điều này đã làm chậm quá trình nghiên cứu sâu về bệnh lý này.
Tuy nhiên, những dữ liệu tích lũy từ trước đến nay không chỉ giúp phát hiện các thay đổi trong dạ dày mà còn có thể dự đoán quá trình tiến triển của viêm dạ dày mãn tính. Hơn nữa, những tiến bộ trong lĩnh vực sinh học phân tử và kỹ thuật di truyền đã mở ra những cơ hội mới cho việc chẩn đoán sớm và phòng ngừa ung thư dạ dày.
Để đặt lịch khám tại viện, Quý khách vui lòng bấm số HOTLINE hoặc đặt lịch trực tiếp TẠI ĐÂY. Tải và đặt lịch khám tự động trên ứng dụng MyVinmec để quản lý, theo dõi lịch và đặt hẹn mọi lúc mọi nơi ngay trên ứng dụng.
Tài liệu tham khảo
1. Discussion on Gastritis. Proc R Soc Med. 1944;38:81-90.
2. Stahl GE. Praxis Stahliana, das ist… Collegium practicum. Germany: Leipzig, 1732
3. Moutier F, Cornet A. Les gastrites [par] François Moutier [et] André Cornet. Paris, Masson, 1955. Available from: https://www.ncbi.nlm.nih.gov/nlmcatalog/302838.
4. Bordin D, Livzan M. History of chronic gastritis: How our perceptions have changed. World J Gastroenterol 2024; 30(13): 1851-1858
