Viêm dạ dày nang tuyến là một bệnh lý hiếm gặp nhưng có thể gây ra nhiều biến chứng nghiêm trọng nếu không được phát hiện và điều trị kịp thời. Trong bài viết này, chúng ta sẽ tìm hiểu sâu hơn về cơ chế phát triển của bệnh, các yếu tố nguy cơ cũng như những biến chứng có thể xảy ra, ảnh hưởng đến sức khỏe người bệnh.
Bài viết được viết dưới sự hướng dẫn chuyên môn của ThS. BS Mai Viễn Phương - Trưởng đơn nguyên Nội soi tiêu hóa - Khoa Khám bệnh & Nội khoa - Bệnh viện Đa khoa Quốc tế Vinmec Central Park.
1. Viêm dạ dày nang tuyến là gì?
Sự giãn nở dạng nang của các tuyến dạ dày ở lớp dưới niêm mạc là một tổn thương lành tính dạng khối u. Hiện tượng này được Scott và Payne mô tả lần đầu vào năm 1947. Đến năm 1972, Littler và cộng sự đã sử dụng thuật ngữ “viêm dạ dày dạng nang tuyến” để mô tả tổn thương xuất hiện tại điểm nối dạ dày - ruột, gây triệu chứng tắc nghẽn do kích thước lớn và phần tổn thương sa xuống. Các nhà nghiên cứu cũng so sánh tình trạng này với viêm đại tràng dạng nang, từ đó thuật ngữ “viêm dạ dày dạng nang tuyến (GCP)” được sử dụng trong các tài liệu.
Nguyên nhân viêm dạ dày nang tuyến được cho là phản ứng tăng sản và dị sản của niêm mạc trước các tổn thương do viêm mãn tính, thiếu máu cục bộ hoặc sự hiện diện của dị vật. Đây là một tổn thương hiếm gặp, thường xuất hiện ở đáy vị nhưng cũng có thể gặp ở tâm vị, thân vị và hang vị. Đặc trưng của tổn thương này là dạng polyp hoặc tổn thương nâng cao, kèm theo sự giãn nang của các tuyến dạ dày, kéo dài vào lớp dưới niêm mạc.
2. Cơ chế bệnh sinh viêm dạ dày dạng nang tuyến
Cơ chế xuất hiện của tuyến dạ dày ở lớp dưới niêm mạc vẫn chưa được xác định rõ ràng. Một số nghiên cứu cho thấy viêm dạ dày dạng nang tuyến thường xảy ra vài năm sau phẫu thuật dạ dày nhưng chỉ một số ít trường hợp có tiền sử can thiệp phẫu thuật trước đó. Điều này cho thấy phẫu thuật có thể chỉ là một yếu tố nhỏ góp phần vào sự phát triển của bệnh. Nghiên cứu trên chuột nhảy Mông Cổ nhiễm vi khuẩn Helicobacter pylori cho thấy có thể phát triển viêm dạ dày dạng nang tuyến. Ngoài ra, phản ứng miễn dịch liên quan đến đảo gây bệnh của H. pylori cũng có thể kích hoạt tình trạng này.
Một giả thuyết khác cho rằng các triệu chứng viêm dạ dày nang tuyến có thể liên quan đến phẫu thuật nối dạ dày-hỗng tràng, dẫn đến trào ngược mật và các chất trong ruột non, từ đó gây viêm teo dạ dày và loạn sản ruột. Deng và cộng sự đã báo cáo trường hợp một người đàn ông 50 tuổi bị đầy bụng không liên tục trong 2 năm, kèm theo buồn nôn, đặc biệt sau khi ăn thực phẩm kích ứng dạ dày. Tuy nhiên, tình trạng này thường cải thiện sau khoảng 10 phút mà không cần can thiệp.
Ông không có tiền sử phẫu thuật đường tiêu hóa. Sau khi tổn thương được cắt bỏ bằng phương pháp cắt bóc tách dưới niêm mạc, các bác sĩ phát hiện trong lớp dưới niêm mạc có các nang nhỏ được lót bằng biểu mô phẳng, phù hợp với viêm dạ dày dạng nang tuyến sâu và tăng sản tuyến, kèm theo chất lắng đọng màu vàng nâu. Ngoài ra, còn quan sát thấy các tuyến nang giãn ra và sự lắng đọng mật trong lớp dưới niêm mạc.
Một số tác giả đưa ra giả thuyết rằng sự phát triển của viêm dạ dày nang tuyến có thể liên quan đến sự tác động của dị vật, ngoại lực hoặc sự tích tụ thức ăn trong dạ dày. Những yếu tố này có thể tạo ra khoảng trống ở lớp cơ niêm mạc, cho phép các tuyến dạ dày hoặc tế bào gốc di chuyển vào lớp dưới niêm mạc hoặc cơ niêm mạc.
Các tác giả cũng đã đề cập đến cơ chế giãn nang tuyến, cho rằng hiện tượng này có thể liên quan đến sự gián đoạn ở cơ niêm mạc. Sự gián đoạn này có thể do xói mòn niêm mạc dạ dày trong viêm dạ dày mãn tính hoặc thiếu máu cục bộ. Khi cơ niêm mạc bị gián đoạn, các tế bào biểu mô niêm mạc di chuyển vào lớp dưới niêm mạc, dẫn đến sự tăng sinh của tế bào biểu mô và cơ niêm mạc. Tình trạng tăng sản của cơ niêm mạc làm cho dịch tiết từ các tuyến dưới niêm mạc không thể bài tiết vào khoang dạ dày, dẫn đến sự giãn nang thụ động của các tuyến này.
3. Các biến chứng
Viêm dạ dày nang tuyến có thể gây ra chảy máu đường tiêu hóa trên nghiêm trọng và tắc nghẽn đầu ra dạ dày, đồng thời trong một số trường hợp có thể bắt chước ung thư. Một số báo cáo chỉ ra rằng bệnh nhân có nguy cơ cao mắc ung thư dạ dày và có mối liên quan với ung thư biểu mô tuyến.
Butt và cộng sự đã ghi nhận một trường hợp viêm dạ dày dạng nang tuyến thể hiện bằng tắc nghẽn đầu ra dạ dày và mô phỏng ung thư biểu mô tuyến. Một số tác giả ủng hộ phương pháp chữa viêm dạ dày nang tuyến bằng nội soi sau khi chẩn đoán.
Để đặt lịch khám tại viện, Quý khách vui lòng bấm số HOTLINE hoặc đặt lịch trực tiếp TẠI ĐÂY. Tải và đặt lịch khám tự động trên ứng dụng MyVinmec để quản lý, theo dõi lịch và đặt hẹn mọi lúc mọi nơi ngay trên ứng dụng.
Tài liệu tham khảo
1. Franzin G, Novelli P. Gastritis cystica profunda. Histopathology. 1981;5:535–547. doi: 10.1111/j.1365-2559.1981.
2. Littler ER, Gleibermann E. Gastritis cystica polyposa. (Gastric mucosal prolapse at gastroenterostomy site, with cystic and infiltrative epithelial hyperplasia) Cancer. 1972;29:205–209
