Phục hồi chức năng sau thay khớp háng do thoái hóa là một trong những vấn đề mà người bệnh cần phải chú ý sau khi phẫu thuật thay khớp háng. Phẫu thuật thay khớp háng để thay thế một phần hoặc toàn bộ khớp háng của người bệnh sẽ được thực hiện khi các cách điều trị khác thất bại. Do đó, bệnh nhân cần phải thực hiện phục hồi chức năng để cải thiện khả năng vận động của mình.
Bài viết được tư vấn chuyên môn bởi Bác sĩ Ngoại Chấn thương chỉnh hình - Khoa Ngoại Tổng hợp & Gây mê - Bệnh viện đa khoa Quốc tế Vinmec Hải Phòng.
1. Khi nào cần phải thay khớp háng nhân tạo?
Thay khớp háng nhân tạo thường được chỉ định cho người trên 50 tuổi khi sụn khớp ở chỏm xương đùi và ổ cối bị tổn thương do bệnh lý, gây đau đớn và hạn chế vận động. Các bệnh lý bao gồm hoại tử chỏm xương đùi, thoái hóa khớp háng, viêm khớp dạng thấp và bệnh viêm cột sống dính khớp.
Phẫu thuật sẽ được chỉ định khi các biện pháp điều trị bảo tồn không đạt hiệu quả và bệnh nhân đau kéo dài. Ngoài ra, phẫu thuật thay khớp háng còn được áp dụng trong một số trường hợp như gãy cổ xương đùi ở người cao tuổi, không liền xương sau gãy cổ xương đùi hoặc gãy khối mấu chuyển xương đùi.
Hiện nay, có nhiều loại khớp háng nhân tạo và phương pháp phẫu thuật khác nhau. Tuy nhiên, khớp háng nhân tạo chủ yếu được chia thành hai loại:
- Khớp háng có ciment.
- Khớp háng không ciment.
Tùy vào mức độ tổn thương và độ tuổi, bác sĩ có thể chỉ định:
- Thay khớp háng bán phần: Chỉ thay chỏm xương đùi.
- Thay khớp háng toàn phần: Thay cả chỏm xương đùi và ổ cối.
Khớp háng không ciment có nhiều loại, phân loại dựa trên vật liệu tiếp xúc và độ bền, bao gồm:
- Kim loại – nhựa cao phân tử.
- Ceramic – ceramic (ít mài mòn, bền hơn).
- Kim loại – kim loại (chịu lực tốt, nhưng ít được sử dụng do nguy cơ biến chứng).
- Khớp có cán vặn Spiron (thường dành cho bệnh nhân trẻ, giúp bảo tồn xương tốt hơn).
2. Các trường hợp chống chỉ định thay khớp háng
Những trường hợp sau sẽ không được chỉ định thay khớp háng:
- Bệnh nhân còn quá trẻ.
- Nhiễm trùng khớp háng.
- Bệnh nhân bị liệt.
- Có bệnh thần kinh ảnh hưởng tới khớp háng.
- Tổn thương do ung thư.
3. Phục hồi chức năng sau thay khớp háng do thoái hóa
Trước hết, hãy tìm hiểu một chút về phục hồi chức năng để bệnh nhân hiểu rõ hơn về quá trình này. Vậy, phục hồi chức năng là gì? Phục hồi chức năng giúp người bị suy yếu hoặc khuyết tật, bệnh nhân sau phẫu thuật khôi phục khả năng vận động và thích nghi với thay đổi của cơ thể.
Từ đây có thể thấy rằng, phục hồi chức năng sau thay khớp háng do thoái hóa là quá trình hỗ trợ bệnh nhân lấy lại khả năng vận động, giảm đau và trở lại sinh hoạt bình thường. Đây là bước quan trọng giúp cơ thể thích nghi với khớp háng nhân tạo và hạn chế các biến chứng sau phẫu thuật.
Quá trình phục hồi chức năng có những mục tiêu chính như:
- Giảm đau và sưng nề sau phẫu thuật.
- Tăng cường sức mạnh cơ bắp, đặc biệt là nhóm cơ quanh khớp háng.
- Cải thiện phạm vi vận động của khớp háng để giúp bệnh nhân đi lại dễ dàng hơn.
- Hỗ trợ bệnh nhân thích nghi với các hoạt động hàng ngày như đi đứng, lên xuống cầu thang hoặc ngồi ghế.
3.1 Ngày thứ 1 và thứ 2 sau phẫu thuật
Bệnh nhân được hướng dẫn thực hiện các bài tập vận động tại giường kết hợp thay đổi tư thế để duy trì tuần hoàn, hạn chế biến chứng và tăng cường chức năng vận động.
Một số bài tập mà bệnh nhân có thể thực hiện gồm:
- Tập khớp cổ chân: Bệnh nhân sẽ tập gấp duỗi và xoay khớp cổ chân. Động tác này có thể tập nhiều lần trong ngày, mỗi lần khoảng 5-10 phút. Đây là bài tập cần làm từ sau khi phẫu thuật cho tới khi khỏi hẳn.
- Tập khớp gối: Bệnh nhân nằm duỗi thẳng hai chân, mũi chân hướng lên trần nhà. Bệnh nhân có thể bắt đầu bài tập bằng cách nâng khớp gối chủ động hoặc thụ động khoảng 20 lần mỗi bên, ngày 2 lần. Chú ý, bệnh nhân không được xoay khớp gối.
- Co cơ mông: Nằm ngửa và co cơ mông trong 5 giây, sau đó nghỉ tiếp 5 giây. Lặp lại động tác này 10 lần mỗi lần tập, mỗi ngày tập 5 lần.
- Tập khớp háng: Bệnh nhân nằm ngửa, hai chân duỗi thẳng và dạng khớp háng cả hai chân rồi khép lại. Chú ý, không xoay khớp háng vào trong và luôn để ở tư thế hơi xoay ngoài.
- Co cơ tĩnh: Bệnh nhân nằm thẳng và tập co cơ tĩnh cả hai chân, co cơ trong 5 giây rồi nghỉ 5 giây. Bài tập này có thể thực hiện 10 lần trong mỗi lần tập, khoảng 10 lần tập/ngày. Bệnh nhân cũng có thể nâng chân lên khỏi mặt giường và giữ nguyên khoảng 5-10 giây.
- Tập cơ tứ đầu đùi: Nằm thẳng và đặt 1 gối dưới khoeo chân sao cho khớp gối gấp khoảng 45 độ. Giữ chặt đùi rồi đưa cẳng chân lên trên và giữ im trong 5 giây, sau đó về vị trí cũ. Lặp lại động tác này 10 lần, một ngày tập từ 3-4 lần.
3.2 Phục hồi chức năng sau thay khớp háng do thoái hóa trong 3 đến 5 ngày sau mổ
Bệnh nhân sẽ được cho ngồi dậy ở trên giường và tiếp tục tập một số bài tập vận động trên giường với khớp gối, khớp háng.
Bệnh nhân đưa chân ra khỏi thành giường, tập đung đưa cả hai chân và tập tăng sức mạnh cơ đùi. Lúc này bệnh nhân có thể tự di chuyển nhẹ nhàng ở trên giường.
3.3 Từ ngày 5 đến 4 tuần sau khi mổ
- Lúc này, bệnh nhân tiếp tục thực hiện một số bài tập vận động khớp và tăng sức mạnh của cơ. Bệnh nhân có thể tập đứng và đi với nạng hoặc khung. Những lần đầu tiên, bệnh nhân có thể cần người giữ nhưng sau đó sẽ tự đứng.
- Bài tập đứng: Người bệnh đứng và chịu trọng lực trên chân lành, hai tay bám vào thành ghế. Nâng gối của bên còn lại lên và giữ nguyên trong 2-3 giây rồi đặt chân xuống. Một động tác khác là đứng chịu trọng lực trên chân lành, giữ gối và háng bên chân bệnh sao cho nằm trên một đường thẳng. Sau đó, tập khép và dạng khớp háng bằng cách đưa chân vào trong và ra ngoài.
- Gấp và duỗi khớp háng: Đưa chân bị phẫu thuật ra trước và sau một cách từ tốn. Tuy nhiên, không được gập khớp háng trên 90 độ.
- Đi bộ & lên xuống cầu thang.
- Kéo chân bằng dây thun kháng lực để tập sức mạnh cho các cơ.
3.4 Từ 4-6 tuần sau khi phẫu thuật
Bệnh nhân có thể đi bộ với gậy hoặc nạng, lần đầu đi trong khoảng 5-10 phút mỗi lần, từ 3-4 lần mỗi ngày. Những lần sau bệnh nhân có thể đi khoảng 20-30 phút, 2-3 lần mỗi ngày. Bệnh nhân có thể tập đạp xe đạp tại chỗ và tham gia vào các hoạt động hàng ngày nhẹ nhàng như rửa bát, giặt giũ.
3.5 Từ 6-12 tuần sau phẫu thuật
Bệnh nhân có thể bỏ nạng và tập lái xe.
3.6 Phục hồi chức năng sau khi thay khớp háng từ 12 tuần trở đi
Bệnh nhân có thể trở lại sinh hoạt bình thường như làm việc, lái xe, chạy hoặc đánh golf. Tuy nhiên cần chú ý những điều sau:
- Không được ngồi xổm.
- Không gấp khớp háng quá 90 độ và không xoay khớp háng vào trong.
- Không ngồi trên các ghế không có tay vịn.
- Khi đứng dậy từ ghế, cần đưa chân phẫu thuật ra trước sau đó từ từ đứng dậy.
- Không ngồi ghế hoặc toilet thấp.
- Không được xoay khớp khi ngồi hoặc đứng.
- Khi nằm phải kê gối giữa hai chân.
Ngoài ra, bệnh nhân trong quá trình phục hồi chức năng sau thay khớp háng do thoái hóa có thể được chỉ định dùng một số loại thuốc như kháng sinh, thuốc giảm đau kháng viêm như paracetamol hay NSAID, thuốc chống phù nề, chống huyết khối tĩnh mạch.
4. Các lưu ý cho người bệnh khi phục hồi chức năng sau thay khớp háng
Trong những tuần đầu sau phẫu thuật, khả năng di chuyển của bệnh nhân bị hạn chế, làm tăng nguy cơ té ngã và chấn thương. Do đó, cần chuẩn bị môi trường sống an toàn trước khi phẫu thuật để hỗ trợ quá trình hồi phục. Cụ thể:
- Tháo các loại thảm trải sàn, thảm tấm và dây cáp ở trên sàn nhà.
- Đảm bảo các mặt sàn trong nhà bếp hoặc phòng tắm không trơn trượt.
- Chắc chắn rằng bệ ngồi vệ sinh đủ cao để giữ khớp háng cao hơn gối.
- Tránh để các vật dụng cần thiết trên sàn nhà hoặc trong các tủ quá thấp, đặc biệt là trong nhà bếp hay phòng ngủ.
- Bố trí các ghế ngồi thoải mái.
- Mang các loại giày dép dễ mang, có đế cao su chống trơn trượt.
- Tránh các hoạt động gắng sức.
- Tránh các tư thế và động tác mà bác sĩ hay chuyên viên vật lý trị liệu không cho phép.
- Tập luyện theo hướng dẫn và đề nghị của chuyên viên vật lý trị liệu, không tập quá sức.
- Kiểm soát cơn đau và sưng bằng cách nâng cao chân và tuân thủ liệu pháp chườm lạnh.
- Tập các bài tập đi theo hướng dẫn của chuyên viên.
- Tránh đứng hoặc ngồi một chỗ quá lâu, thay vào đó là đi bộ thường xuyên với khoảng cách ngắn.
- Mang vớ áp lực theo chỉ định của bác sĩ.
Gia đình cũng nên đưa bệnh nhân thay khớp háng đi tái khám định kỳ sau 1 tháng, 2 tháng, 3 tháng và 6 tháng kể từ khi phẫu thuật. Sau đó, tái khám định kỳ mỗi năm một lần.
Để đặt lịch khám tại viện, Quý khách vui lòng bấm số HOTLINE hoặc đặt lịch trực tiếp TẠI ĐÂY. Tải và đặt lịch khám tự động trên ứng dụng MyVinmec để quản lý, theo dõi lịch và đặt hẹn mọi lúc mọi nơi ngay trên ứng dụng.
