Ô nhiễm không khí có gây ung thư phổi không là một câu hỏi đang được nghiên cứu rộng rãi trong những năm gần đây. Các nghiên cứu này giúp làm sáng tỏ mối liên hệ giữa ô nhiễm không khí và sự gia tăng các bệnh về phổi, đặc biệt là ung thư phổi, từ đó cung cấp cơ sở để xây dựng các biện pháp bảo vệ sức khỏe cộng đồng.
Bài viết này được viết dưới sự hướng dẫn chuyên môn của các bác sĩ thuộc khoa Ung Bướu - Bệnh viện Đa khoa Quốc tế Vinmec.
1. Mối liên hệ giữa ung thư phổi và ô nhiễm không khí
Ung thư phổi có thể ảnh hưởng đến bất kỳ ai, nhưng phần lớn các trường hợp (khoảng 90%) đều liên quan đến việc hút thuốc lá. Một nguyên nhân khác ít phổ biến hơn là ô nhiễm không khí - khi thành phần trong không khí thay đổi hoặc bị nhiễm độc bởi chất lạ. Năm 2013, các chuyên gia công bố ô nhiễm không khí ngoài trời là nguyên nhân gây ung thư nhóm 1.
Ô nhiễm hạt, tức là khi các hạt liti dạng rắn và lỏng lẫn vào không khí, cũng làm tăng nguy cơ mắc ung thư phổi. Ở Hoa Kỳ, khoảng 1 đến 2% trường hợp ung thư phổi là do ô nhiễm không khí, điều này cũng khiến nhiều quốc gia khác lo ngại về mối liên hệ giữa ô nhiễm không khí có gây ung thư phổi không.
2. Ô nhiễm không khí có gây ung thư phổi không và cách sinh hoạt
Với những ai muốn biết ô nhiễm không khí có gây ung thư phổi không, câu trả lời là có. Khi bệnh nhân hít phải các hạt nhỏ liti trong không khí trong một thời gian dài, những hạt này có thể mắc kẹt trong phổi và tích tụ dần, gây tổn thương cho tế bào phổi và dẫn đến viêm phổi.
Viêm phổi kéo dài có thể làm thay đổi cách tế bào tái tạo. Một nghiên cứu vào năm 2014 đã chỉ ra rằng việc tiếp xúc với không khí bị ô nhiễm trong thời gian dài có thể làm tổn thương DNA, gây ra đột biến gen. Những thay đổi này có thể khiến tế bào phổi phát triển mất kiểm soát, dẫn đến ung thư.
Ngoài ung thư phổi, ô nhiễm không khí còn có thể gây ra các bệnh lý khác, bao gồm:
- Ung thư bàng quang.
- Các bệnh về phổi như hen suyễn và bệnh phổi tắc nghẽn mãn tính (COPD).
- Nhiễm trùng đường hô hấp.
- Bệnh tim mạch.
3. Loại ô nhiễm không khí nào gây ra ung thư phổi?
Ô nhiễm không khí là khi khí và các hạt vật chất được tạo ra bởi các hoạt động công nghiệp, thương mại và từ các loại phương tiện giao thông khác nhau như xe buýt, tàu hỏa, máy bay, ô tô, hòa lẫn vào nhau.
Các hạt vật chất có thể xuất hiện cả không khí trong nhà lẫn ngoài trời. Những hạt li ti này siêu nhỏ nên bệnh nhân không thể nhìn thấy từng hạt riêng lẻ bằng mắt thường.
3.1 Chất gây ô nhiễm không khí ngoài trời
Các chất gây ô nhiễm không khí ngoài trời bao gồm:
- Các hạt từ vụ cháy rừng.
- Hạt carbon đen thải ra từ động cơ khí đốt và diesel, nhà máy điện đốt than và các nguồn đốt nhiên liệu hóa thạch khác.
- Hạt nitrat từ khí thải xe cơ giới.
- Sulfur dioxide thải ra từ các nhà máy đốt than lớn.
- Ozon (còn gọi là sương mù).
- Hạt carbon monoxide từ việc đốt nhiên liệu.
3.2 Các chất gây ô nhiễm không khí trong nhà
Các chất gây ô nhiễm không khí trong nhà có thể phát sinh từ việc sử dụng bếp lửa hoặc bếp ga để nấu ăn, sưởi ấm, thắp sáng...
Theo Tổ chức Y tế Thế giới (WHO), ở các nước đang phát triển, phụ nữ và trẻ em là hai đối tượng chịu ảnh hưởng nhiều nhất từ ô nhiễm không khí trong nhà, vì họ thường dành phần lớn thời gian ở nhà để nấu nướng.
Các chất gây ô nhiễm không khí trong nhà bao gồm:
- Nhiên liệu dạng rắn như gỗ và than củi, than đá hoặc dầu hỏa, dùng để nấu ăn.
- Amiăng.
- Radon.
- Chì.
- Carbon monoxit.
- Khói thuốc lá.
4. Đối tượng nguy cơ mắc bệnh
Bất kỳ ai sinh sống ở các khu vực có mức độ ô nhiễm hạt cao đều có nguy cơ mắc bệnh ung thư phổi. Các quốc gia có mức thu nhập thấp - trung bình, đặc biệt là ở các khu vực Đông Nam Á và Tây Thái Bình Dương, thường phải đối mặt với ô nhiễm không khí ngoài trời cao hơn. Nhiều nguồn gây ô nhiễm không khí nằm ngoài tầm kiểm soát của con người.
Các yếu tố sau đây góp phần củng cố câu trả lời cho ô nhiễm không khí có gây ung thư phổi không:
- Người sống trong thành phố, nhất là gần nơi buôn bán đông đúc.
- Người tiếp xúc thường xuyên với bụi và khói tại nơi làm việc.
- Người tiếp xúc với amiăng trong môi trường làm việc.
- Hút thuốc.
- Hít phải khói thuốc từ người khác.
- Tiền sử gia đình mắc bệnh ung thư phổi.
- Bệnh sử cá nhân mắc bệnh ung thư phổi.
- Từng xạ trị ở vùng ngực trước đó.
5. Ô nhiễm không khí có làm tình trạng ung thư phổi trở nên nghiêm trọng hơn không?
Nghiên cứu đã chỉ ra rằng bệnh nhân ung thư phổi tiếp xúc với ô nhiễm không khí có nguy cơ cao tử vong cao hơn. Ví dụ, một nghiên cứu lớn với hơn 350.000 bệnh nhân mắc ung thư phổi cho thấy, những người sống trong môi trường ô nhiễm không khí ở mức độ trung bình có tỷ lệ sống sót thấp hơn so với những người sống ở những khu vực có chất lượng không khí tốt hơn
6. Cách bảo vệ bản thân khỏi ô nhiễm không khí
Để bảo vệ sức khỏe bản thân khỏi ô nhiễm không khí trong nhà, bệnh nhân có thể thực hiện một số biện pháp như sau:
- Giảm tiếp xúc thụ động với khói thuốc lá: Người hút thuốc nên ra ngoài để hút thuốc, tránh hút trong nhà hoặc gần cửa sổ để hạn chế ảnh hưởng đến người khác.
- Tránh đốt củi, đốt than: Việc đốt củi hay than để sưởi ấm hoặc nấu ăn có thể tạo ra các chất ô nhiễm trong không khí.
- Kiểm tra mức độ radon trong nhà: Nếu phát hiện mức radon cao, bệnh nhân cần liên hệ với các chuyên gia để lắp đặt hệ thống giảm radon.
Ngoài ra, để giảm tiếp xúc với ô nhiễm không khí ngoài trời, bệnh nhân có thể thử áp dụng các biện pháp sau:
- Tránh hoặc hạn chế ở ngoài trời vào những ngày chất lượng không khí kém: Áp dụng chỉ số chất lượng không khí (AQI) để theo dõi mức độ ô nhiễm và tránh ra ngoài khi chất lượng không khí ở mức nguy hiểm.
- Chọn thời điểm giao thông thông thoáng: Nếu cần ra ngoài, nên đi bộ, chạy bộ hoặc đạp xe vào thời điểm giao thông ít tắc nghẽn hơn.
- Sử dụng chế độ "Recirculate" khi lái xe: Khi lái xe, bật chế độ lấy gió trong ô tô (Recirculate) để tránh khí ô nhiễm từ ngoài vào trong xe.
- Tránh đốt củi hoặc đốt rác trong sân nhà.
- Tránh để động cơ xe hoạt động mà không sử dụng, đặc biệt là với những xe sử dụng động cơ diesel.
- Sống ở những khu vực có mức độ ô nhiễm không khí thấp. Tuy nhiên, thực tế thì khó để thực hiện.
Để giảm ô nhiễm không khí ngoài trời, các khu công nghiệp cần đầu tư vào công nghệ sạch, giúp giảm khí thải từ ống khói và cải thiện việc quản lý chất thải. Bên cạnh đó, chính quyền thành phố cũng cần phát triển hệ thống giao thông đô thị hiệu quả để giảm số lượng ô tô lưu thông trên đường, từ đó giảm ô nhiễm không khí.
Ngoài ra, việc đầu tư vào các nguồn năng lượng tái tạo như năng lượng mặt trời, gió hay thủy điện cũng góp phần giảm thiểu ô nhiễm môi trường. Để bảo vệ sức khỏe bản thân, bệnh nhân có thể yêu cầu Quốc hội và các cơ quan chính quyền địa phương có các biện pháp bảo vệ cộng đồng khỏi tác động của ô nhiễm không khí, giúp cải thiện chất lượng sống và sức khỏe cộng đồng.
Để đặt lịch khám tại viện, Quý khách vui lòng bấm số HOTLINE hoặc đặt lịch trực tiếp TẠI ĐÂY. Tải và đặt lịch khám tự động trên ứng dụng MyVinmec để quản lý, theo dõi lịch và đặt hẹn mọi lúc mọi nơi ngay trên ứng dụng.
