Tế bào ung thư máu phát triển khi các tế bào bạch cầu trong tủy xương bị rối loạn, tăng sinh không kiểm soát và lấn át các tế bào máu khỏe mạnh. Trong đó, ung thư máu gây ra nhiều vấn đề nghiêm trọng cho cơ thể như thiếu máu, suy yếu hệ miễn dịch và dễ nhiễm trùng. Đặc biệt, bệnh có thể dẫn đến tử vong nếu không được phát hiện và điều trị kịp thời.
Bài viết này được viết dưới sự hướng dẫn chuyên môn của các bác sĩ thuộc khoa Ung Bướu - Bệnh viện Đa khoa Quốc tế Vinmec.
1. Tế bào ung thư máu hình thành và phát triển như thế nào?
Cơ thể chúng ta có hàng tỷ tế bào và các tế bào này liên tục được sản xuất, phát triển, thay thế các tế bào đã chết để sửa chữa tổn thương. Thông thường, các tế bào phát triển và phân chia theo một quy trình nhất định. Tuy nhiên, khi các gen bị tổn thương, tế bào có thể phát triển bất thường, tạo thành các khối u, bao gồm:
- Khối u lành tính (không gây ung thư) không xâm lấn vào các mô và cơ quan xung quanh.
- Khối u ác tính (ung thư): Nếu không can thiệp hay điều trị kịp thời, các khối u này sẽ lan vào các mô xung quanh và trở thành ung thư xâm lấn.
Quá trình biến đổi từ một tế bào bình thường thành tế bào ung thư máu trải qua nhiều giai đoạn, hay còn gọi là sự chuyển dạng từ tổn thương tiền ung thư đến khối u ác tính. Sự chuyển đổi này chủ yếu do tác động của các yếu tố di truyền và các yếu tố bên ngoài. Trong đó, các yếu tố bên ngoài bao gồm:
- Các tác nhân sinh ung vật lý như bức xạ ion hóa và tia cực tím.
- Các tác nhân sinh ung hóa học như a-mi-ăng, aflatoxin (chất nhiễm bẩn thức ăn), arsenic (chất nhiễm bẩn trong nước) và các thành phần trong khói thuốc lá.
- Các tác nhân sinh ung sinh học bao gồm nhiễm trùng do vi rút, vi khuẩn hoặc ký sinh trùng.
Bệnh máu trắng hay còn gọi là ung thư máu xảy ra khi tủy và hệ bạch huyết bị rối loạn, sản sinh ra các tế bào bạch cầu ác tính. Các tế bào ung thư máu này phát triển không kiểm soát và không theo nhu cầu của cơ thể, khiến các tế bào máu khỏe mạnh bị lấn át, làm cho máu không thể thực hiện đầy đủ chức năng như bình thường.
Hồng cầu, bạch cầu và tiểu cầu là ba loại tế bào có trong máu. Hồng cầu chứa huyết cầu tố và mang dưỡng chất đến các cơ quan trong cơ thể. Bạch cầu giúp tiêu diệt các chất lạ như vi sinh vật và hóa chất, đồng thời sản sinh ra kháng thể để bảo vệ cơ thể khỏi nhiễm trùng. Tiểu cầu giúp đông máu và ngăn ngừa xuất huyết trong các vết thương.
Khi số lượng bạch cầu tăng quá mức, các tế bào bạch cầu phát triển không kiểm soát và lấn át các tế bào máu khỏe mạnh, dẫn đến thiếu hụt các tế bào máu cần thiết. Điều này khiến cơ thể không có đủ máu để nuôi dưỡng, làm suy yếu sức khỏe và dẫn đến các vấn đề nghiêm trọng, bao gồm ung thư máu.
2. Các loại ung thư máu
Ung thư máu gồm ba nhóm chính, bao gồm:
2.1 Bệnh bạch cầu
Trong hệ miễn dịch, bạch cầu có vai trò không thể thiếu trong việc bảo vệ cơ thể khỏi nhiễm trùng. Tuy nhiên, sự phát triển mạnh mẽ và gia tăng đột ngột của loại tế bào này lại khiến cho sức đề kháng tự nhiên của người bệnh bị suy yếu.
Khi người bệnh mắc bạch cầu cấp tính, cơ thể sẽ tạo ra một số lượng lớn tế bào máu trắng chưa trưởng thành. Những tế bào này tích tụ và làm tắc nghẽn tủy xương, ngăn chặn tủy xương sản xuất các tế bào máu khác, từ đó gây ra tình trạng thiếu máu nghiêm trọng, kéo dài và có thể gây tử vong nếu không được điều trị kịp thời.
2.2 Lymphoma
Loại ung thư máu này tác động đến hệ bạch huyết - một phần quan trọng trong hệ miễn dịch của cơ thể, có nhiệm vụ bảo vệ cơ thể khỏi nhiễm trùng và bệnh tật. Khi cơ thể sản sinh quá nhiều tế bào lympho không kiểm soát, các tế bào này có thể tồn tại lâu dài, gây quá tải và làm suy yếu hệ miễn dịch.
Trong đó, các bộ phận như hạch bạch huyết, tủy xương, lá lách và một số cơ quan khác có thể là nơi ung thư này phát triển.
2.3 Đa u tủy
Đa u tủy là bệnh ung thư máu phát triển từ các tế bào plasma - những tế bào có mặt trong tủy xương và giúp cơ thể sản xuất kháng thể chống lại nhiễm trùng. Khi bị đa u tủy, một lượng lớn tế bào plasma tập trung bất thường trong tủy xương, làm gián đoạn chức năng bình thường của tủy xương.
3. Bệnh máu trắng ở trẻ em
Bệnh máu trắng ở trẻ em có thể xảy ra ở mọi độ tuổi, nhưng trẻ em từ 3 đến 4 tuổi có nguy cơ mắc cao hơn. Các triệu chứng của bệnh không rõ ràng và dễ bị nhầm với các bệnh khác như sốt không đều, da xanh xao, mệt mỏi và đổ mồ hôi nhiều vào ban đêm. Những triệu chứng này có thể kéo dài và cần được chú ý để phát hiện bệnh kịp thời.
Các loại ung thư máu thường thấy ở trẻ em, bao gồm:
- Bệnh bạch cầu dòng lympho cấp tính (ALL)
- Bệnh bạch cầu tủy cấp tính (AML)
- Bệnh bạch cầu tủy xương mãn tính (CML)
- Bệnh bạch cầu lymphocytic mãn tính (CLL)
- Bệnh bạch cầu tủy bào thiếu niên (JMML)
4. Nguyên nhân gây bệnh
Dù chưa có kết luận chính thức từ y học về nguyên nhân nhưng một số yếu tố rủi ro được cho là có khả năng gây bệnh bao gồm:
- Những người tiếp xúc thường xuyên với phóng xạ hoặc những bệnh nhân tiếp nhận xạ trị.
- Bệnh nhân ung thư điều trị bằng thuốc.
- Những người làm việc trong môi trường có nhiều hóa chất độc hại như benzen và formaldehyde.
- Các bệnh lý do thay đổi gen như hội chứng Down, các bệnh do virus và các bệnh máu khác.
5. Triệu chứng của bệnh là gì?
Tùy vào số lượng bạch cầu trong máu và nơi các bạch cầu ác tính tập trung, các dấu hiệu, triệu chứng của bệnh sẽ khác nhau. Dưới đây là những triệu chứng thường gặp ở người bệnh:
- Sốt cao và rét run kèm theo các biểu hiện như cảm cúm.
- Tủy xương bị chèn ép gây đau đầu, đau khớp
- Thiếu hồng cầu khiến cơ thể mệt mỏi cực độ, da đổi màu trắng nhợt
- Chức năng làm đông máu của tiểu cầu bị suy giảm khiến người bệnh thường xuyên bị chảy máu răng.
- Dễ bị nhiễm trùng vì bạch cầu không thực hiện được chức năng chống nhiễm trùng.
- Biếng ăn và sụt cân không kiểm soát.
- Cơ thể dễ bị bầm tím và chảy máu.
- Thường xuyên ra mồ hôi vào ban đêm.
- Bụng sưng nề hoặc khó chịu
6. Điều trị bệnh
Nếu không được phát hiện và điều trị kịp thời, ung thư máu (một loại ung thư có tiến triển nhanh và phức tạp) có thể dẫn đến tử vong.
Bệnh nhân sẽ trải qua quá trình xét nghiệm và phân tích tình trạng bệnh một cách chi tiết trước khi quyết định các phương pháp điều trị. Phác đồ điều trị sẽ được xác định dựa trên giai đoạn bệnh và sức khỏe hiện tại của bệnh nhân.
Một số phương pháp điều trị bệnh có thể được chỉ định cho bệnh nhân, bao gồm:
6.1 Hóa trị
Bằng cách tiêm hoặc truyền thuốc vào tĩnh mạch hoặc dịch não tủy, phương pháp này sẽ tiêu diệt các tế bào ung thư máu. Đồng thời, hóa trị còn ngăn chặn sự phát triển và tăng trưởng của các tế bào ung thư bạch cầu. Phương pháp này sẽ được thực hiện theo từng chu kỳ.
6.2 Xạ trị
Sử dụng các chùm tia năng lượng cao để tiêu diệt tế bào ung thư máu.
6.3 Liệu pháp điều trị sinh học
Việc truyền chất kháng thể đơn dòng vào cơ thể bệnh nhân giúp tiêu diệt các tế bào ung thư máu, đồng thời hỗ trợ tăng cường hệ miễn dịch tự nhiên, làm chậm sự phát triển của các tế bào ung thư máu.
6.4 Thay tủy/Cấy tế bào gốc
Sau khi bệnh nhân đã trải qua hóa trị hoặc xạ trị, phương pháp này sẽ được áp dụng. Các tế bào gốc khỏe mạnh sẽ được cấy vào cơ thể thông qua một tĩnh mạch lớn, thay thế những tế bào đã bị tiêu hủy trong quá trình điều trị trước đó.
7. Các biện pháp phòng ngừa ung thư máu
Khi phát hiện ung thư máu ở giai đoạn cuối, việc điều trị sẽ rất khó khăn. Do đó, người bệnh cần chú ý đến sức khỏe và phòng ngừa bệnh từ trước. Dưới đây là những cách để phòng ngừa sự hình thành của các tế bào ung thư máu hiệu quả:
- Tránh tiếp xúc thường xuyên với hóa chất: Ví dụ như thuốc diệt cỏ, benzen.
- Tránh tiếp xúc với các tia bức xạ: Thời gian tiếp xúc với các tia bức xạ cao nên được giảm thiểu càng nhiều càng tốt.
- Tập thể dục mỗi ngày: Để ngăn ngừa các loại ung thư, đặc biệt là ung thư máu, việc tập thể dục thường xuyên là rất hiệu quả. Mỗi ngày, người bệnh nên dành 30 phút cho hoạt động thể chất.
- Chế độ ăn uống khoa học: Người bệnh nên ăn nhiều trái cây, rau quả, ngũ cốc nguyên hạt và giảm lượng tiêu thụ các chất béo bão hòa, chất béo chuyển hóa.
Được xem là “chìa khóa vàng”, sàng lọc ung thư sớm không chỉ giúp phát hiện bệnh nhanh chóng mà còn đưa ra các phương pháp ngăn ngừa và phác đồ điều trị hiệu quả, giúp giảm nguy cơ tử vong cũng như chi phí cho người bệnh. Bệnh viện Đa khoa Quốc tế Vinmec, luôn đi đầu trong công tác phát hiện ung thư cung cấp Gói khám sàng lọc ung thư công nghệ cao giúp người bệnh nhận diện các nguy cơ tiềm ẩn để tối ưu hóa việc điều trị và cải thiện chất lượng cuộc sống.
Để đặt lịch khám tại viện, Quý khách vui lòng bấm số HOTLINE hoặc đặt lịch trực tiếp TẠI ĐÂY. Tải và đặt lịch khám tự động trên ứng dụng MyVinmec để quản lý, theo dõi lịch và đặt hẹn mọi lúc mọi nơi ngay trên ứng dụng.
Bài viết tham khảo nguồn: health.clevelandclinic.org
XEM THÊM:
