Cách chữa bong gân mắt cá chân

Bong gân mắt cá chân là chấn thương rất phổ biến, có thể cơn đau nhanh chóng biến mất và người bệnh sẽ tiếp tục hành trình của mình. Tuy nhiên, trong một số trường hợp khác, bong gân có thể nghiêm trọng hơn, mắt cá chân sưng lên và đau đớn dữ dội. Lúc này, biết các mẹo chữa bong gân mắt cá chân sẽ giúp hạn chế tổn thương và mau chóng hồi phục hơn.

Giảm đau khi bị bong gân mắt cá chân là điều cần thiết, nhưng cải thiện bất kỳ tình trạng mất cử động, sức mạnh cơ cũng quan trọng không kém.

Việc phục hồi chức năng thần kinh cơ sẽ giúp cải thiện nhanh chóng hơn về chức năng khớp. ​​Đối với trường hợp bong gân mắt cá chân tái phát, nên bắt đầu điều trị bằng liệu pháp bảo tồn trong ít nhất khoảng 2-3 tháng.

Các hướng dẫn điều trị và ngăn ngừa bong gân mắt cá chân bao gồm: Sử dụng sớm thuốc chống viêm không steroid (NSAIDS) sau chấn thương, phục hồi chức năng thay vì bất động đối với bong gân mắt cá chân cấp I và II cùng với hỗ trợ mắt cá chân dự phòng cho các trường hợp có tiền sử bong gân mắt cá chân trước đó. Người bệnh nên bất động bằng nẹp tay đòn cứng hoặc bó bột dưới đầu gối đối với bong gân độ III trong ít nhất 10 ngày. Sau đó là tập thể dục trị liệu có kiểm soát.

Đối với hầu hết bệnh nhân, phẫu thuật sửa chữa vết rách do bong gân mắt cá chân độ 3 và vết rách dây chằng mắt cá chân giữa không góp phần cải thiện kết quả. Một trong số ít chỉ định phẫu thuật tuyệt đối ở bệnh nhân bị bong gân mắt cá chân là bong gân độ ba của dây chằng xa gây mất ổn định cấu trúc khớp mắt cá chân. Chỉ định thứ hai là bong gân mắt cá chân với dây chằng cơ bị kẹt trong khớp và lỗ mộng mắt cá chân giữa mở rộng. Song song đó, vật lý trị liệu trong giai đoạn hồi phục cũng được thực hiện nhằm mục đích giúp bệnh nhân lấy lại đầy đủ chức năng khớp, sức mạnh và khả năng chịu lực.

Giai đoạn điều trị bong gân mắt cá chân cấp tính nên kéo dài trong 1-3 ngày sau khi bị thương. Mục tiêu của việc điều trị cấp tính là kiểm soát cơn đau, giảm thiểu sưng và duy trì hoặc phục hồi chức năng khớp.

2.1 Bảo tồn ban đầu

Nghỉ ngơi, chườm đá, cố định và nâng cao (tức là RICE) là những phương pháp chính của điều trị bong gân mắt cá chân cấp tính.

Các thiết bị bảo vệ và cố định khớp mắt cá chân bao gồm nẹp và bó bột có thể được sử dụng. Tùy thuộc vào mức độ nghiêm trọng của bong gân, các thiết bị bảo hộ được sử dụng trong 4-21 ngày. Tiêu chí để ngừng sử dụng các thiết bị này là khi đã giảm sưng và đau, chức năng khớp phải trơn tru, đặc biệt là với độ uốn cong bàn chân vào trong hoặc ra ngoài.

Nghỉ ngơi tương đối được ủng hộ để thúc đẩy quá trình chữa lành mô. Bệnh nhân cần tránh các hoạt động làm tăng đau chân hoặc sưng tấy. Khuyến khích bệnh nhân lấy mắt cá chân ra khỏi nẹp và tập cử động khớp nếu không gây đau đớn gì. Đánh vần các chữ cái trong bảng chữ cái bằng bàn chân và mắt cá chân nhiều lần mỗi ngày là một hoạt động đơn giản nên được khuyến nghị ngay cả trong điều kiện chăm sóc cấp tính.

Ngoài ra, bệnh nhân có thể chườm nước đá để kiểm soát sưng, đau và co thắt cơ. Theo quy định, không được chườm đá hoặc chườm lạnh trực tiếp lên da. Thay vào đó, nên quấn đá trong 1 chiếc khăn trước khi sử dụng. Đề nghị bệnh nhân chườm đá trong 15-20 phút, 3 lần mỗi ngày.

2.2 Đeo nẹp cổ chân

Mặc dù bất động có thể giúp chữa bệnh nhưng cũng có thể cản trở sự lành vết thương. Bảo vệ kỹ lưỡng khu vực bị suy yếu, tổn thương là thích hợp nhưng bất động kéo dài sẽ dẫn đến teo cơ và mất khả năng vận động. Các vận động căng thẳng hạn chế có kiểm soát sẽ tạo ra sự hình thành sẹo mạnh hơn, vì các sợi collagen xếp song song với lực kéo thay vì ngẫu nhiên. Vì những lý do này, việc cố định hạn chế bằng nẹp cổ chân thường được sử dụng, thay vì bó bột.

Bên cạnh đó, đôi khi việc sử dụng nẹp sau và nạng sẽ hữu ích cho những trường hợp bong gân mắt cá chân nghiêm trọng hơn (tức là khi cử động chân và chịu trọng lực cơ thể rất đau). Thông thường, việc sử dụng nẹp sau được giới hạn trong vài ngày và khuyến khích việc chịu trọng lượng ở mức có thể chịu đựng được.

Nói chung, nẹp mắt cá chân được áp dụng để giảm thiểu chuyển động và cung cấp sự hỗ trợ và thoải mái bằng cách ổn định chấn thương tại khớp đó. Nẹp chủ yếu được sử dụng để ổn định chấn thương cho xương cho đến khi bệnh nhân có thể được đánh giá bởi chuyên gia tư vấn, chẳng hạn như bác sĩ phẫu thuật chỉnh hình. Nẹp cũng được sử dụng để cố định trong quá trình chữa bệnh ban đầu hoặc trong giai đoạn phẫu thuật. Tất cả các bệnh nhân bị thương do nẹp vít cần được chuyên gia tư vấn giới thiệu để đánh giá kịp thời (thường trong vòng 2-3 ngày).

2.3 Băng mắt cá chân

Băng cổ chân có thể làm tăng sự ổn định của mắt cá chân bằng ít nhất 2 cơ chế: Hạn chế cử động và cố định với chi phí ít tốn kém hơn so với nẹp hoặc giày chuyên dụng. Ban đầu, hiệu quả của việc băng mắt cá chân tương tự như nẹp. Tuy nhiên, các nghiên cứu đã chứng minh sự mất tác dụng đáng kể sau 24 phút hoạt động. Hơn nữa, việc băng vào mắt cá chân hầu như không hiệu quả sau khoảng thời gian ngắn như 40 phút.

2.4 Giảm đau trong bong gân mắt cá chân cấp tính

Việc sử dụng thuốc chống viêm không steroid (NSAID) trong điều trị bong gân mắt cá chân còn gây tranh cãi. Một số bác sĩ cho rằng tác dụng chống viêm của NSAID rất hữu ích trong việc giảm sưng, cuối cùng làm tăng tốc độ hồi phục. Những người khác tin rằng NSAID được sử dụng lâu có thể dẫn đến tăng sưng tấy nếu, do ức chế tiểu cầu và chảy máu xảy ra. Tuy nhiên, 1 phân tích tổng hợp cho thấy việc sử dụng thuốc chống viêm không steroid có thể giúp kiểm soát cơn đau tốt hơn, giảm sưng và cải thiện chức năng sau khi bị bong gân cấp tính.

Nếu không sử dụng NSAID, người bệnh có thể cần dùng acetaminophen hoặc các loại thuốc giảm đau khác để kiểm soát cơn đau khi bị bong gân mắt cá chân mức độ từ vừa đến nặng.

2.5 Liệu pháp bấm huyệt

Do các bằng chứng khoa học vẫn chưa rõ ràng, bấm huyệt được xem là một trong các mẹo chữa bong gân mắt cá chân. Một thử nghiệm nhỏ, ngẫu nhiên có đối chứng trên 62 bệnh nhân cho thấy cách thức này giúp rút ngắn đáng kể thời gian phục hồi chức năng, hết sưng và đau khi thực hiện.

2.6 Liệu pháp bảo tồn khi bị bong gân mắt cá chân mãn tính

Đối với các trường hợp bong gân mắt cá chân tái phát, nên bắt đầu điều trị bằng liệu pháp bảo tồn trong khoảng 2-3 tháng. Các mục tiêu điều trị nhằm để bệnh nhân lấy lại sức mạnh hoàn toàn ở mắt cá chân bị ảnh hưởng, được hỗ trợ bảo vệ khi cần thiết và trở lại tham gia hoạt động. Những mục tiêu này được thực hiện thông qua các bài tập sức mạnh, các bài tập cân bằng trọng lượng, cân bằng đa hướng, vật lý trị liệu chức năng dành riêng cho môn thể thao đối với vận động viên và sử dụng dụng cụ hỗ trợ bảo vệ khi cần thiết.

Nếu người bệnh bị bong gân mắt cá chân tái phát liên quan đến dây chằng giữa, bên cạnh những điều trị bảo tồn thông thường, người bệnh còn cần phải đeo nẹp cổ chân, bó bột và chỉnh hình (ngoài vật lý trị liệu). Nếu các biện pháp này không thành công, can thiệp phẫu thuật là cần thiết.

3. Bị bong gân mắt cá chân bao lâu thì khỏi?

Các trường hợp bị bong gân mắt cá chân có thể trở lại các hoạt động thông thường nếu các triệu chứng đã cho phép. Bác sĩ có thể phải thiết kế 1 chế độ sinh hoạt nghiêm ngặt, bởi vì nhiều người có khuynh hướng bỏ qua cơn đau trong các hoạt động đơn giản. Nói chung, các cá nhân nên bắt đầu với các hoạt động nội bộ, ví dụ sinh hoạt trong nhà, và sau đó tiến dần đến các hoạt động ngoài trời.

Tiêu chí đánh giá khỏi bệnh hay vận động viên bị bong gân mắt cá chân trở lại thi đấu trong giai đoạn hồi phục (3 ngày đến 2 tuần sau chấn thương) bao gồm những điều sau:

• Cử động khớp chủ động và thụ động đầy đủ, không đau.
• Sức mạnh của cơ mắt cá chân 70-80%
• Khả năng giữ thăng bằng trên 1 chân trong 30 giây khi nhắm mắt.

Tóm lại, bong gân mắt cá chân là chấn thương phổ biến trong sinh hoạt hằng ngày và thường tự lành nếu mức độ nhẹ. Tuy nhiên, những trường hợp bong gân nghiêm trọng làm đứt hoàn toàn dây chằng có thể cần nhiều tháng chữa lành và có thể phải phẫu thuật. Đừng phớt lờ cơn đau hay các mẹo chữa bong gân mắt cá chân ban đầu hoặc cho rằng bác sĩ không thể làm gì tốt hơn. Việc điều trị kịp thời có ý nghĩa làm tăng tốc độ hồi phục và giảm nguy cơ chấn thương mãn tính hoặc bị bong gân mắt cá chân tái phát trong tương lai.