Phục hồi chức năng cho trẻ bị vẹo cột sống

Vẹo cột sống là tình trạng cột sốt bị cong vẹo bất thường nhức cột sống bị cong sang một hoặc hai bên, thân đốt sống bị vẹo (xoay). Vẹo cột sống gây biến dạng về giải phẫu, là nguyên nhân gây ra các bệnh lý liên quan tới hô hấp, tuần hoàn làm ảnh hưởng đến quá trình vận động cũng như phát triển vóc dáng của trẻ, vì vậy cần điều trị để phục hồi chức năng cho trẻ bị vẹo cột sống.

Cong vẹo cột sống là tình trạng cột sống bị cong bất thường sang phía trên của trục cơ thể, vẹo các thân đốt sống theo trục của mặt phẳng ngang.

Cong vẹo cột sống có thể là đơn thuần hoặc cũng có thể đi kèm với những biến dạng bất thường khác về xương như bị gù ở ngực, ưỡn ở vùng thắt lưng.

Vẹo cột sống ở trẻ sẽ làm ảnh hưởng tới:

• Quá trình vận động: vẹo cột sống khiến trẻ bị hạn chế khi cúi lưng, nghiêng người, trong khi đi lại bị lệch người, không cân đối.
• Hô hấp: Nếu trẻ bị cong vẹo cột sống nặng có thể làm thở khó khăn hơn bình thường.
• Ảnh hưởng tới tâm lý: Dù là trẻ em hay người lớn bị cong vẹo cột sống thường sẽ tự ti hơn bởi dáng người lệch, không cân đối như những người khác, ảnh hưởng tới quá trình tập luyện thể thao, tìm kiếm việc làm,... Người trưởng thành bị cong vẹo cột sống có thể sẽ gặp khó khăn trong tìm kiếm công việc

Nguyên nhân trước khi sinh (bẩm sinh)

• Do bị bệnh thân nửa đốt sống bẩm sinh
• Xẹp đốt sống bẩm sinh
• Bị cứng đa khớp bẩm sinh

Nguyên nhân sau sinh:

• Bị biến dạng xương sống: do chấn thương
• Mắc bệnh cơ: nhược cơ, thoái hóa cơ tủy, loạn dưỡng cơ duchenne
• Do hệ thần kinh: u xơ thần kinh, bại, liệt não, tủy sống, viêm đa rễ thần kinh,..

Nguyên nhân khác:

• Tư thế ngồi sai bị vẹo cột sống
• 2 chân không bằng nhau (bẩm sinh), trong quá trình đi lại 2 chân không đều sẽ làm vẹo cột sống

• Một bên mỏm vai nhô cao hơn.
• 2 bên xương bả vai không cân đối.
• Ở tư thế đứng, phần thân bị nghiêng sang một bên.
• Cột sống bị cong vẹo
• Xuất hiện 1 khối gồ lên ở lưng (rõ nhất khi trẻ đứng cúi lưng).
• Cột sống bị ưỡn ra trước hoặc gù ra phía sau.
• Khung chậu bị lệch
• Khớp háng một bên cao hơn bên còn lại
• Ngấn mông một bên cao hơn.
• Khi nằm gập gối, khớp gối không cân đối với nhau
• Một chân có thể ngắn hơn.
• Có thể bị liệt một số cơ, chi, dị tật khác

Kết quả xét nghiệm cận lâm sàng: Chụp phim X - quang cột sống thẳng và nghiêng có thể đánh giá được độ cong vẹo cột sống, ngoài ra còn có thể giúp đánh giá tuổi xương và các dị tật bẩm sinh vùng cột sống từ đó có hướng điều trị phù hợp.

Nguyên tắc:

• Trẻ cần được can thiệp ngay khi phát hiện bị cong vẹo cột sống thông qua các phương pháp điều trị.
• Tái khám thường quy, chụp X-quang để đánh giá tình trạng bệnh nhân.

Kỹ thuật can thiệp:

• Đánh giá ở mức độ nhẹ - Góc COBB đo được từ 20 độ trở xuống: Trẻ cần tập các bài tập về cột sống. Kiểm tra định kỳ 6 tháng/lần.
• Mức độ trung bình- Góc COBB đo được trên 20 độ tới 45 độ : Nẹp cột sống, cho trẻ tập các bài tập cột sống. Tái khám 6 tháng/lần.
• Mức độ nặng- Góc COBB đo được lớn hơn 455 độ, tình trạng tiến triển xấu đi nhanh: phải phẫu thuật chỉnh hình cột sống.

Việc đánh giá góc COBB và chỉ định kỹ thuật can thiệp cần phải được tư vấn bởi bác sĩ chuyên khoa về thần kinh-cột sống hoặc phục hồi chức năng.Các bài tập vận động trị liệu để phục hồi chức năng cho trẻ bị vẹo cột sống, phù hợp ở mọi lứa tuổi và tình trạng mức độ khác nhau.

Bài tập 1: Kéo dãn cơ bên lõm của đường cong thắt lưng

Mục đích: Nhằm kéo dãn các nhóm cơ phía lõm ở vị trí đường cong thắt lưng.Tư thế: Nằm úp.Tiến hành:

• Hướng dẫn trẻ bám chặt tay ở bên vai bị thấp hơn vào mép giường. Người hỗ trợ tiến hành dùng 1 tay nâng hai chân, 1 tay còn lại đỡ phần eo, quay phần hông trẻ sang phía đối diện với bên lõm cột sống thắt lưng.Thực hiện liên tục10 lần.
• Hướng dẫn trẻ bám tay bên vai thấp vào thành giường rồi dùng lực nâng người lên, tay còn lại kéo người về phía chân. Giữ nguyên tư thế trong vòng vài giây. Thực hiện liên tục 10 lần.

Bài tập 2: Tăng sự vận động cột sống lưng

Mục đích: Nhằm làm tăng tầm vận động gập của cột sống lưng, giúp kéo giãn nhóm cơ duỗi lưng.

Tư thế: Ngồi, 2 chân duỗi thẳng và áp sát chân vào nhau, đưa 2 tay ra phía trước.Tiến hành: Hướng dẫn trẻ cúi người, gập lưng, đưa hai tay về phía trước sao cho tay chạm các ngón chân. Giữ nguyên ở tư thế này vài giây. Thực hiện liên tục 10 lần.

Bài tập 3: Điều chỉnh cong vẹo cột sống

Mục đích: Tác động nhằm kéo dãn các cơ bên lõm của đường cong, cột sống mềm dẻo.

Tư thế: Ngồi ghế

Tiến hành:

• Hướng dẫn trẻ giơ cao tay ở bên vai bị thấp hơn, tay còn lại bám vào mép ghế. Giữ nguyên tư thế này vài giây. Thực hiện liên tục 10 lần.
• Để đồ vật bên đối diện với phần lõm của đường cong cột sống, hướng dẫn trẻ xoay người để với được đồ vật.

Bài tập 4: Điều chỉnh cong vẹo cột sống

Mục đích: Giúp tăng cường độ mềm dẻo của cột sống.

Tư thế: Bò, sử dụng cả 2 tay và 2 chân

Tiến hành: Dùng tay phía bên lõm của đường cong đưa về phía trước, đưa chân bên đối diện bước lên theo sau. Thực hiện liên tục 10 lần.

Bài tập 5: Điều chỉnh cong vẹo cột sống

Mục đích: Nhằm kéo giãn cơ ở bên lõm đường cong, tăng cường sự mềm dẻo của cột sống.

Tư thế: Đứng thẳng.

Tiến hành: hướng dẫn trẻ đưa tay bên vai thấp bám vào xà ngang rồi dùng lực để kéo người lên. Vai bên đối diện thì hạ xuống.

Giữ nguyên tư thế trong vòng vài giây. Thực hiện liên tục 10 lần.

Bài tập 6: Tập thở sâu

Mục đích: Giúp tăng cường độ giãn nở lồng ngực.

Tư thế: Tư thế nửa nằm nửa ngồi, lưng dựa vào tường, 2 chân duỗi thẳng. Hai tay đặt dưới cơ hoành.

Tiến hành: Hướng dẫn trẻ hít sâu vào và thở ra. Thực hiện liên tục 10 lần.

Bài tập 7: Cho trẻ tập bơi

Bài tập 8: Tăng cường cho trẻ tập thể dục, thể thao

• Sử dụng áo nẹp cột sống cho trẻ:

Mục đích: Nhằm nắn chỉnh đường cong và phòng ngừa tình trạng cong vẹo cột sống tiến triển hơn.

Sử dụng áo nẹp cột sống cho trẻ khi:

• Bé trai dưới 18 tuổi và bé gái dưới 17 tuổi bị cong vẹo cột sống ở mức độ trung bình. Nếu bị ở mức độ nặng có thể mặc áo nẹp cột sống.
• Khám định kỳ 6 tháng/lần , chẩn đoán hình ảnh bằng chụp X-quang để kiểm tra.
• Áo nẹp cột sống không chỉ định sử dụng cho người trưởng thành từ 22 – 25 tuổi bị cong vẹo cột sống đã trưởng

Phẫu thuật chỉnh hình

Mục đích: Nhằm nắn chỉnh đường cong cột sống ở mức độ nặng.

Sử dụng áo nẹp cột sống cho trẻ khi: Bé trai trên 18 tuổi và bé gái trên 17 tuổi, bị cong vẹo cột sống ở mức độ nặng, không hiệu quả khi sử dụng áo nẹp cột sống.

Khám định kỳ 6 tháng/lần, chẩn đoán hình ảnh bằng chụp X-quang để kiểm tra.