Đóng lỗ rò khí thực quản bẩm sinh và tái phát

Bài viết được tham vấn chuyên môn cùng Bác sĩ nội trú Lê Thanh Tuấn - Bác sĩ Ngoại tiêu hóa - Khoa Ngoại tổng hợp - Bệnh viện Đa khoa Quốc tế Vinmec Nha Trang.

Phẫu thuật đóng lỗ rò khí thực quản là một giải pháp được chỉ định để điều trị các trường hợp có lỗ rò khí thực quản bẩm sinh hay tái phát và hẹp thực quản. Đây là tình trạng rất nguy hiểm có thể gây tử vong đột ngột. Vì thế phát hiện cũng như đóng lỗ rò thực quản sớm rất quan trọng và cần thận trọng.

Rò thực quản là hiện tượng xuất hiện lỗ rò thực quản bất thường, nên còn gọi là lỗ rò khí thực quản bẩm sinh. Tình trạng này gây khó khăn cho quá trình sinh hoạt hàng ngày. Bởi nó sẽ làm cho thức ăn từ thực quản bị rò sang khí quản và dẫn tới nhiều biến chứng nguy hiểm như viêm phổi, sặc thức ăn sang đường hô hấp và thậm chí là tử vong.

Nếu không điều trị bệnh, thức ăn hay dịch tiêu hóa sẽ thông qua lỗ rò thực quản sang đường hô hấp và gây nên phản ứng viêm tái đi tái phát lại. Việc này sẽ dẫn tới viêm đường hô hấp dưới kéo dài, vì thế đây còn được gọi là lỗ rò khí thực quản tái phát.

Có nhiều nguyên nhân gây lỗ rò khí thực quản bẩm sinh như:

• Do bất thường từ lúc sinh ra: Ngay từ khi còn ở trong bụng mẹ, trẻ đã bị dị tật về lỗ rò khí thực quản bẩm sinh hay hẹp thực quản. Tỷ lệ này chiếm từ 1/2.500 - 4.500 trẻ sơ sinh sống
• Do đặt nội khí quản, mở khí quản
• Do chấn thương.

Những dấu hiệu và triệu chứng thường hay thấy ở trẻ bị rò thực quản như ho, sặc hoặc nghẹn khi ăn; xuất hiện bọt hay bong bóng trong miệng của trẻ; người, mặt, môi của trẻ tím tái,..

Với những biến chứng nguy hiểm có thể xảy ra, thậm chí dẫn tới tử vong, việc can thiệp vào thực quản bằng phẫu thuật đóng lỗ rò thực quản là rất cần thiết. Tuy nhiên cần hết sức lưu ý khi thực hiện kỹ thuật này.

Sau khi sử dụng các phương pháp chẩn đoán bằng nội soi để phát hiện ra lỗ rò khí thực quản tái phát hay bẩm sinh, các bác sĩ sẽ xem xét kỹ thể trạng của bệnh nhân để phẫu thuật đóng lỗ rò thực quản. Khi thực hiện cần thận trọng để tránh những biến chứng. Thường lỗ rò khí thực quản tái phát sẽ chiếm tỷ lệ từ 5- 14% sau phẫu thuật đóng lỗ rò thực quản lần đầu và 10-20% sau phẫu thuật lần 2.

Việc sửa chữa đóng lỗ dò thực quản tái phát bằng phẫu thuật mở lồng ngực có thể gây ra các biến chứng. Do đó, đây cũng là một thử thách đối với phẫu thuật viên. Đóng lỗ rò thực quản qua nội soi hô hấp bằng ống soi cứng đã được áp dụng thành công ở nhiều nước phát triển và tại một vài bệnh viện tại Việt Nam. Đây có thể là phẫu thuật được sử dụng để thay thế cho phẫu thuật mở lồng ngực ở bệnh nhân có lỗ rò khí thực quản tái phát và lỗ rò khí thực quản bẩm sinh nhưng không hẹp thực quản.

Mặc dù là phương pháp được sử dụng và áp dụng rộng rãi, nhưng trong phẫu thuật đóng lỗ rò khí thực quản vẫn có những câu hỏi được đặt ra:

• Nội soi hô hấp bằng ống soi cứng để phẫu thuật đóng lỗ rò khí thực quản có phải là một phương pháp an toàn cho bệnh nhân và đảm bảo được sự thành công cho cuộc phẫu thuật?
• Hiện nay, có rất nhiều phương pháp sửa chữa rò khí thực quản. Vậy phương pháp nào được lựa chọn là tốt nhất?

Nhiều nghiên cứu trên lâm sàng đã cho thấy rằng, phẫu thuật đóng lỗ rò khí thực quản tái phát qua nội soi là kỹ thuật ít có khả năng xâm lấn và tỉ lệ tử vong thấp hơn so với phẫu thuật mở lồng ngực. Năm 2014, một kết quả so sánh phẫu thuật lỗ rò khí thực quản bẩm sinh, mắc phải của 57 bệnh nhân thông qua nội soi tiêu hóa và nội soi hô hấp với 108 bệnh nhân qua phẫu thuật mở lồng ngực đã kết luận: Sửa chữa lỗ rò khí thực quản tái phát qua phẫu thuật mở lồng ngực là kĩ thuật có tỉ lệ biến chứng, tử vong và tái phát thấp hơn hẳn.

Phương pháp sửa chữa rò khí thực quản thông qua nội soi là kĩ thuật được áp dụng thay thế để điều trị lỗ rò khí thực quản tái phát ở những bệnh viện lớn có nhiều kinh nghiệm và bệnh nhân có chọn lọc. Các thử nghiệm lâm sàng cần được thực hiện sâu hơn để giúp đảm bảo được thành công của cuộc phẫu thuật nội soi.

Trước đó, vào năm 2008 theo các báo cáo về phẫu thuật đóng lỗ rò thực quản tái phát đã thành công thông qua nội soi bằng ACID TRICHLOROACETIC (TCA) 50% ở 3 bệnh nhân với số lần nội soi là 3. Vậy nên, đóng lỗ rò thực quản TCA có thể an toàn và hiệu quả cho bệnh nhân có lỗ rò khí thực quản tái phát.

Tóm lại, việc xử trí lỗ rò khí thực quản tái phát và lỗ rò khí thực quản bẩm sinh bằng nội soi kết hợp với sử dụng TCA 50% là một phương pháp điều trị an toàn, hiệu quả, đơn giản và ít xâm lấn. Để thực hiện kỹ thuật trên đạt kết quả thành công thì cần có sự phối hợp tốt giữa bệnh nhân và bác sĩ. Đặc biệt, người bệnh cần thăm khám ngay nếu có dấu hiệu bất thường ở trẻ khi ăn để phát hiện và điều trị, tránh những rủi ro nguy hiểm tới tính mạng của trẻ.