Các yếu tố ảnh hưởng đến cung lượng tim

Bài viết được tư vấn chuyên môn bởi Thạc sĩ, Bác sĩ Nguyễn Tung Hoành - Bác sĩ Tim mạch Can thiệp - Khoa Hồi sức - Cấp cứu - Bệnh viện Đa khoa Quốc tế Vinmec Nha Trang.

Cung lượng tim thay đổi phụ thuộc vào nhiều yếu tố. Sự thay đổi cung lượng tim có thể là dấu hiệu đáp ứng với sự tăng nhu cầu oxy cho cơ thể hoặc là những bệnh lý nghiêm trọng ảnh hưởng tới cung lượng tim.

Cung lượng tim là lượng máu mà tim bơm đi trong một đơn vị thời gian nhất định, thường được tính là phút. Bình thường cung lượng tim có thể thay đổi sẽ phụ thuộc vào mức độ hoạt động của cơ thể. Đối với nam giới khỏe mạnh, cung lượng tim khi nghỉ ngơi trung bình khoảng 5,6 l/phút. Còn đối với nữ giới khỏe mạnh là khoảng 4,9 l/phút. Ngoài ra, cung lượng tim còn thay đổi dựa vào yếu tố tuổi tác.

Cung lượng tim sẽ chịu ảnh hưởng của nhiều yếu tố tác động khác nhau và tình trạng sức khỏe riêng ở mỗi người. Tuy nhiên nó chủ yếu bị chi phối bởi 4 yếu tố.

Công thức tính cung lượng tim là bằng thể tích nhát bóp nhân với tần số tim. Trong đó thể tích nhát bóp ảnh hưởng bởi tiền tải, hậu tải và sức co bóp của cơ tim. Ở người lớn khỏe mạnh, thể tích nhát bóp là khoảng 60-90 ml/nhát bóp. Như vậy cung lượng tim ảnh hưởng bởi 4 yếu tố gồm: Tần số tim, tiền gánh, hậu gánh và sức co bóp.

Tần số tim hay gọi là nhịp tim là số lần tim co bóp tống máu vào động mạch trong một đơn vị thời gian, bình thường tần số tim lúc nghỉ ngơi khoảng 70-80l/ phút. Khi hoạt động, nhu cầu oxy tăng lên thì tần số tim cũng tăng lên để tăng cung lượng tim cung cấp cho mô cơ quan.

Tuy nhiên nếu tần số này quá chậm có thể do một rối loạn nhịp tim gây ra hoặc những người chơi thể thao cường độ lớn kéo dài thì làm giảm tần số tim. Như vậy một số thay đổi thất thường về tần số tim rất dễ gây nên nguy hiểm đến sức khỏe và tính mạng, thậm chí tình trạng sốc tim.

Tần số tim được điều hòa bởi hệ thống thần kinh thực vật; hormon; các ion K+, Ca2 + và Na+ và một số thuốc.

Tim co bóp đẩy máu vào động mạch, như vậy nếu sức co bóp của cơ tim nhanh và mạnh thì cung lượng tim tăng, khi tim giảm khả năng co bóp thì cũng làm giảm cung lượng xuống một mức đáng kể. Tuy nhiên trong trường hợp tim co bóp quá sức có thể gây thiếu máu cơ tim, gây đau ngực, rối loạn nhịp tim, có thể dẫn đến tỷ lệ tử vong.

Tác nhân làm tăng sức co bóp cơ tim bao gồm: Kích thích thần kinh giao cảm, các chất làm tăng Ca2+ nội bào và thuốc như Digitalis.

Tác nhân làm giảm sức co bóp cơ tim gồm: Ức chế hoạt động của thần kinh giao cảm, tình trạng thiếu khí, nhiễm toan chuyển hóa và tăng K+ trong dịch ngoại bào.

Tiền gánh là thể tích máu được đổ đầy vào thất cuối tâm trương, khi tiền gánh càng lớn trong giới hạn nào đó thì sức co rút cơ càng tăng. Như vậy khi tiền tải tăng tức là lượng máu về tim lớn, thì lượng máu được tim đẩy vào động mạch càng lớn tức là tăng cung lượng tim tăng. Ngược lại khi lượng máu về tim giảm tức là tiền tải giảm có thể gây ra giảm cung lượng tim

Hậu gánh là lực cản mà tâm thất phải tác động để tống máu ra ngoài. Nó phụ thuộc chủ yếu vào yếu tố gồm huyết áp động mạch và trương lực mạch máu.

Khi giảm hậu tải có thể làm tăng cung lượng tim. Đặc biệt trong trường nhưng hợp suy tim, tim đang bị giảm khả năng co bóp. Ngược lại tăng hậu gánh sẽ làm giảm cung lượng tim.

Cung lượng tim có thể thay đổi tăng giảm do ảnh hưởng bởi các yếu tố.

Cung lượng tim tăng khi tần số tim tăng ở một mức nhất định, tăng sự co bóp cơ tim, tăng tiền gánh và giảm hậu gánh. Một số trường hợp có thể thấy tăng cung lượng tim như:

• Khi cơ thể hoạt động mạnh tăng nhu cầu oxy cho các cơ quan.
• Sốc nhiễm khuẩn, sốc phản vệ.
• Giảm hậu gánh: Dày tâm thất...
• Tăng tiền gánh: Khi xảy ra tình trạng tăng áp lực động mạch chủ, giãn các buồng thất, giãn tĩnh mạch...

• Giảm tiền gánh: Hẹp van nhĩ thất; tăng nhịp tim, rối loạn nhịp; suy giảm chức năng tâm trương của thất; sốc giảm thể tích.
• Tăng hậu gánh: Tăng huyết áp, hẹp van động mạch chủ và động mạch phổi, sốc do tắc nghẽn mạch.

Như vậy, cung lượng tim thay đổi khi có sự thay đổi của các yếu tố ảnh hưởng tới cung lượng tim. Tuy nhiên trong những bệnh lý tim mạch giai đoạn đầu thường không có sự thay đổi cung lượng tim nhiều vì các cơ chế bù trừ. Nhưng ở những giai đoạn sau thì sự bù trừ này không còn đủ để đáp ứng nên gây ra thay đổi cung lượng tim.