Có thai bao lâu thì bắt đầu ốm nghén

Bài viết được tham vấn chuyên môn cùng Bác sĩ Nguyễn Thị Mận - Bác sĩ Sản Phụ khoa - Khoa Sản Phụ Khoa - Bệnh viện Đa khoa Quốc tế Vinmec Đà Nẵng.

Ốm nghén là tổng hợp của các biểu hiện khó chịu xảy ra giai đoạn 3 tháng đầu (từ 6 - 8 tuần) của thai kỳ. Trong đó, nổi bật nhất là triệu chứng buồn nôn và nôn ói.

Ốm nghén sẽ có xu hướng giảm dần sau tuần thứ 12 và chỉ còn rất ít trường hợp kéo dài đến 3 tháng giữa thai kỳ.

Nguyên nhân gây ra ốm nghén trong thai kỳ cho đến nay vẫn chưa thấy có cơ chế nào rõ ràng. Một số giả thiết được đặt ra là do sự thay đổi nội tiết tố sinh lý khi mang thai. Trong đó, khi nồng độ progesterone tăng cao sẽ làm giãn các cơ của hệ tiêu hóa, dẫn đến thức ăn trong dạ dày bị đẩy lên thực quản tạo cảm giác buồn nôn. Chất này còn làm thức ăn trong dạ dày chậm tiêu hóa hơn bình thường, gây chứng khó tiêu. Bên cạnh đó, một số phụ nữ có hệ thần kinh vốn nhạy cảm, có phản xạ rất mạnh với những thay đổi trong cơ thể, nhất là khi mang thai.

Triệu chứng "kinh điển" thường gặp trong hội chứng ốm nghén khi mang thai là có cảm giác buồn nôn và nôn ói liên tục. Các cơn buồn nôn thường nặng nề vào buổi sáng khi thức dậy nên còn có tên gọi là "bệnh buổi sáng". Không chỉ như vậy, các cơn cũng dễ khởi phát khi gặp mùi vị thức ăn, bị kích thích bởi ánh sáng hoặc tiếng động, nơi đông người...

Chính vì nôn ói quá nhiều, không thể dung nạp được thức ăn, hầu hết các sản phụ sẽ bị sụt cân hơn so với lúc trước khi mang thai. Thậm chí, sản phụ không thể uống được nước, đối diện với nguy cơ mất nước và rối loạn điện giải mức độ trung bình cho đến nguy kịch.

Ngoài nôn ói, sản phụ có thể có cảm giác chán ăn, thường xuyên thấy mệt mỏi, thiếu năng lượng, không thể tập trung vào bất cứ điều gì khác hơn ngoài cảm giác buồn nôn, nhức đầu, chóng mặt, rối loạn giấc ngủ.

Các biện pháp chủ đạo giúp thuyên giảm chứng ốm nghén khi mang thai cho sản phụ được áp dụng phổ biến trong thực tế là điều trị triệu chứng, cân bằng nước – điện giải và thư giãn tinh thần. Cụ thể, các mẹ nên tham khảo và tuân thủ theo các điều sau đây:

3.1. Điều chỉnh các sinh hoạt hằng ngày

Xác định là loại bỏ các kích thích làm khởi phát buồn nôn và nôn ói, thường gặp là các loại thức ăn hoặc mùi nhất định.

• Chia nhỏ bữa ăn, ăn nhiều lần khi cơ thể cảm thấy dễ chịu.
• Nên ăn các loại thức ăn yêu thích, hợp khẩu vị.
• Nên uống nhiều nước.
• Tránh các món ăn chứa nhiều chất béo và carbohydrates do có thể làm tình trạng nghén trở nên nặng hơn.
• Bổ sung viên uống chất sắt phối hợp với acid folic hay các vitamin, khoáng chất cần thiết cho phụ nữ mang thai, nhất là trong giai đoạn ăn uống kém do ốm nghén.

3.2. Bổ sung thuốc chống nôn

Khi sản phụ bị nôn ói liên tục và hoàn toàn không dung nạp được dinh dưỡng qua đường miệng, cần phải dùng thuốc chống nôn và bù nước, điện giải, năng lượng tạm thời qua đường tĩnh mạch. Mặc dù tính an toàn và hiệu quả của các thuốc chống nôn trên đối tượng phụ nữ có thai còn khá hạn chế, các nhóm thuốc này vẫn chứng tỏ ưu điểm khá cao.

Tuy nhiên, việc lựa chọn nhóm thuốc nào phù hợp cần phụ thuộc vào sự thăm khám của bác sĩ. Đồng thời, sản phụ cũng cần tuân thủ liều điều trị để vừa đạt hiệu quả, vừa hạn chế được các tác dụng phụ.

3.3. Bổ sung nước – điện giải – năng lượng qua dịch truyền

Những loại dịch truyền nên được chỉ định là những loại có đặc tính sinh lý, sinh hóa tương tự môi trường tuần hoàn bên trong cơ thể, như dung dịch natri clorid 0,9%, lactate ringer... Lượng dịch và tốc độ truyền cần tuân thủ theo y lệnh của bác sĩ.

Nôn ói quá nhiều có thể gây mất các chất điện giải thông qua dịch nôn, khiến hạ natri máu, hạ kali máu. Lúc này, việc bổ sung điện giải có thể song song với lượng dịch truyền. Không được tăng nồng độ các điện giải lên quá nhanh vì ảnh hưởng đến hoạt động điện sinh lý trên màng tế bào. Đồng thời, thường xuyên đánh giá lại hiệu quả của việc điều chỉnh thông qua các xét nghiệm cần thiết.

3.4. Bổ sung vitamin và khoáng chất

Bệnh não Wernicke là một biến chứng có thể gặp trong hội chứng ốm nghén ở phụ nữ mang thai. Mặc dù tỷ lệ rất hiếm gặp, biến chứng này lại để hậu quả nặng nề nhưng may mắn là có thể được ngăn ngừa và điều trị bằng cách thay thế thiamine dưới dạng chế phẩm uống và truyền tĩnh mạch. Chỉ định này nên được cân nhắc ở những sản phụ bị nôn mửa liên tục.

3.5. Các chiết xuất từ thảo dược thiên nhiên

Mặc dù chứng ốm nghén dễ bị kích thích bởi một số mùi, vị nhất định, một số loại thảo dược thiên nhiên có thể mang lại hiệu quả an dịu giác quan. Tiêu biểu trong số đó là gừng.

Kinh nghiệm dân gian cho thấy mùi gừng giúp sản phụ cảm giác bớt kích thích, giảm cảm giác khó chịu, cồn cào trong dạ dày hơn. Hơn thế nữa, một chút trà gừng hay một mẩu bánh quy gừng cũng được quan sát thấy có khả năng làm giảm buồn nôn ở phụ nữ mang thai khi so sánh với giả dược.

3.6. Các phương pháp điều trị không dùng thuốc

Một chế độ nghỉ dưỡng hoàn toàn, tuyệt đối tránh căng thẳng, lo lắng hay không còn phải vướng bận lao động, tư duy sẽ giúp người sản phụ thoải mái và dịu đi cảm giác khó chịu của ốm nghén.

Ngoài ra, một số liệu pháp vật lý bên ngoài như châm cứu, bấm huyệt, thôi miên, xoa bóp, thư giãn cơ liên tục... cũng đang từng bước chứng minh tính hiệu quả trong điều trị ốm nghén khi mang thai.

3 tháng đầu là thời điểm nhạy cảm nhất trong suốt thai kỳ. Để mẹ và bé được khỏe mạnh, các bậc cha mẹ cần lưu ý:

• Hiểu rõ dấu hiệu sớm khi mang thai, ngộ độc thai nghén, ra máu trong thai kỳ.
• Khám thai lần đầu kịp thời, đúng và đủ, tránh khám quá sớm/ quá muộn.
• Sàng lọc dị tật thai nhi tuần thứ 12 phát hiện những dị tật thai nhi nguy hiểm có thể can thiệp sớm.
• Phân biệt chảy máu âm đạo thông thường và chảy máu âm đạo bệnh lý để can thiệp giữ thai kịp thời.
• Sàng lọc bệnh lý tuyến giáp trong 3 tháng đầu thai kỳ tránh những rủi ro nguy hiểm trước và trong khi sinh.